Αυτο-γκολ στην βαλκανική πολιτική της Τουρκίας έβαλε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, την περασμένη εβδομάδα, με την εμπρηστική δήλωση «το Κόσοβο είναι Τουρκία, και η Τουρκία Κόσοβο». Ηταν μάλλον αυτοσχέδια σχόλια που σκότωσαν την προοπτική της προσέγγισης με την Σερβία – για την οποία είχε δουλέψει σκληρά ο «πολύς» υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, ο άνθρωπος που διατύπωσε το εντελώς ξεπασμένο από την πραγματικότητα δόγμα Νταβούτογλου για «μηδενικά προβλήματα με τις όμορες χώρες». Ολα δείχνουν ότι ο Ερντογάν μίλησε στο εγχώριο ακροατήριο, για ταπεινά ψηφοθηρικούς λόγους. Τρεις ειδικοί εξηγούν τους λόγους, μιλώντας στο ΒΗΜΑ.
«Αίσθησή μου είναι ότι ο Ερντογάν μίλησε με απερισκεψία, και μάλιστα αιφνιδίασε το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών», μας λέει ο Δημήτρης Τριανταφύλλου, διευθυντής στο Κέντρο Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών (CIES) στο Πανεπιστήμιο Καντίρ Χας στην Κωνσταντινούπολη.
«Με τις δηλώσεις στο Πρίζρεν, μπορεί να πρόδωσε τον εαυτό του και τις πολιτικές της κυβέρνησής του, εκροχιάζοντας την προσεκτική εργασία του υπουργείου Εξωτερικών για μια τριμερή διάσκεψη Σερβίας – Τουρκίας – Βοσνίας», τονίζει.
«Ο Ερντογάν κάνει συχνά αυτοσχέδιες δηλώσεις με όχι και τόσο προσεκτικά επιλεγμένες εκφράσεις που μπορεί να παρεξηγηθούν ή να παρερμηνευθούν», μας λέει ο Ιλτέρ Τουράν, του πανεπιστημίου Μπιλγκί στην Κωνσταντινούπολη.
«Διαβάζω τα λόγια του στο Κοσσυφοπέδιο, με δύο πράγματα κατά νου. Πρώτον, ο αριθμός των ανθρώπων με καταγωγή από το Κοσσυφοπέδιο που ζουν στην Τουρκία μπορεί να είναι μεγαλύτερος από τον πληθυσμό του ίδιου του Κοσόβου. Με μια τόσο μεγάλη κοινότητα μεταναστών ψηφοφόρων, ο Ερντογάν είχε λόγους να μιλήσει για την συγγένεια και τους στενούς δεσμούς μεταξύ των δύο χωρών. Δεύτερον, ο πληθυσμός του Κοσόβου είναι μουσουλμανικός. Ως ευσεβής Μουσουλμάνος, ο Ερντογάν το τόνισε αυτό. Το ίδιο κάνουν πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες που θεωρούν την ΕΕ ένωση χριστιανικών κρατών», προσθέτει ο Τουράν.
«Η ίδια η δήλωση δεν προκαλεί, κατ’ ανάγκη, έκπληξη. Ο Ερντογάν έχει χρησιμοποιήσει παρόμοιες εκφράσεις σε ομιλίες τα τελευταία χρόνια, συχνά στέλνοντας χαιρετισμούς σε διάφορα μέρη της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας», λέει στο ΒΗΜΑ ο Γιγκάλ Σλέιφερ, αναλυτής τουρκικών υποθέσεων στο Eurasianet.org, στην Ουάσιγκτον.
«Αλλά αυτό γινόταν πάντα για εγχώρια κατανάλωση, για να δώσει στους οπαδούς του την αίσθηση ότι το κόμμα του και η Τουρκία έχουν περιφερειακό ρόλο και ιστορική νομιμοποίηση για αυτόν τον ρόλο. Εκπληξη προκαλεί όχι το τί είπε, αλλά από πού το είπε, δεδομένου ότι η Αγκυρα έχει πράγματι επιδιώξει, προσεκτικά και σκόπιμα, μια πολιτική για την αύξηση της επιρροής της στα Βαλκάνια – όχι μόνο με το Κοσσυφοπέδιο και την Βοσνία – Ερζεγοβίνη, αλλά και με τη Σερβία και άλλους περιφερειακούς παράγοντες», τονίζει ο Σλέιφερ.
«Για να το επιτύχει αυτό, έμενε μακριά από ανοιχτές αναφορές στην μουσουλμανική και την Οθωμανική ταυτότητα, δίνοντας στις χώρες της περιοχής την αίσθηση ότι η Τουρκία μπορεί να είναι ένας ειλικρινής και αμερόληπτος παίκτης στα Βαλκάνια. Οι δηλώσεις στο Κόσοβο έχουν υπονομεύσει σοβαρά αυτή την πολιτική και έχουν θέσει εν αμφιβόλω την επιτυχία της διπλωματικής δουλειάς που έχει κάνει η Αγκυρα στα Βαλκάνια τα τελευταία χρόνια», καταλήγει ο Σλέιφερ.
«Οι τρέχουσες πολιτικές της Τουρκίας στα Βαλκάνια εξυπηρετούνται με αύξηση της οικονομικής, και της πολιτισμικής διπλωματίας», μας λέει ο Τριανταφύλλου.
«Βλέπουμε εντεινόμενες προσπάθειες για την διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας σε σχολεία, και για την προώθηση των δεσμών με την τουρκική διασπορά στην περιοχή, καθώς και με «συγγενείς κοινότητες», τονίζει ο Τριανταφύλλου.
«Αυτό γίνεται μέσω ενός δημόσιου ιδρύματος που ιδρύθηκε το 2010 υπό την αιγίδα και την άμεση εποπτεία του Τούρκου Πρωθυπουργού, που ονομάζεται «Προεδρία για τους Τούρκους στο εξωτερικό και τις συγγενείς κοινότητες» (http://www.ytb.gov.tr/)», προσθέτει.
«Με άλλα λόγια, οι δραστηριότητες για την διασπορά που προωθεί κάθε χώρα, στην περίπτωση της Τουρκίας περιλαμβάνουν και «συγγενικές κοινότητες», δηλαδή μουσουλμανικές κοινότητες στο εξωτερικό, στα Βαλκάνια, την Ανατολική Ευρώπη, τον Καύκασο, την Κεντρική Ασία, την Μέση Ανατολή και την Αφρική, με κοινή πολιτισμική κληρονομιά, δηλαδή με θρησκευτική συγγένεια. Υπό την έννοια αυτή, η ετικέτα του «νεο-οθωμανισμού» ισχύει. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται και τα αιτήματα για κατασκευή τζαμιών σε διάφορες βαλκανικές χώρες (όχι μόνο στην Ελλάδα) με τουρκικά κεφάλαια», καταλήγει ο Τριανταφύλλου.
