Δύο μεγάλες χώρες (και μερικές μικρότερες) μαλώνουν κάτω από τη σκιά της «Στέγης του Κόσμου». Η Κίνα και η Ινδία θα επιδοθούν, μέσα στα επόμενα χρόνια, σε ένα κατασκευαστικό… μπρα ντε φερ, επιδιώκοντας να χτίσουν η πρώτη περίπου 100 και η άλλη περίπου 300 υδροηλεκτρικά φράγματα στα ποτάμια που βρίσκονται στους πρόποδες των Ιμαλαΐων, με στόχο να εξοικονομήσουν όσο το δυνατόν περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια. Ενα μπρα ντε φερ που ενδέχεται, ωστόσο, να έχει καταστροφικές συνέπειες στο περιβάλλον και στην πανάρχαια ανθρώπινη παρουσία στον πιο επιβλητικό ορεινό όγκο του πλανήτη Γη.
Μοιάζει με σενάριο βγαλμένο από ταινία επιστημονικής φαντασίας: μία και μόνη χώρα να ελέγχει τους υδάτινους πόρους για το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού. Κι όμως, η Κίνα μελλοντικά ενδέχεται να καταφέρει κάτι τέτοιο, χτίζοντας πάνω από 100 υδροηλεκτρικά φράγματα στα ποτάμια που ξεκινούν από τα οροπέδια και τις κοιλάδες των Ιμαλαΐων, ενώ σκοπεύει να ανεγείρει κι άλλα 60 κατά μήκος του ποταμού Μεκόνγκ, που πηγάζει από το Θιβέτ.
Το σχέδιο είναι απλό: η Κίνα όχι μόνο θα ελέγχει το νερό ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού (ειδικά δε εκεί όπου ζουν εθνικές μειονότητες όπως οι «ανυπότακτοι» μουσουλμάνοι Ουιγούροι), αλλά επιπλέον θα μπορεί να παράξει ηλεκτρική ενέργεια φθηνά, από το «οπλοστάσιο» της φύσης. Η Ινδία, βλέποντας τον «πόλεμο του νερού» να γίνεται όλο και πιο αδυσώπητος, θέλει με τη σειρά της να χτίσει 292 φράγματα σε ποτάμια που βρίσκονται στα… πέριξ των Ιμαλαΐων, ενώ παρόμοιες –αν και λιγότερο φιλόδοξες –βλέψεις έχουν το Νεπάλ, το Μπουτάν και το Πακιστάν. Και όπως λένε οι επιστήμονες, ως το 2030 τα Ιμαλάια θα είναι η περιοχή με τα περισσότερα φράγματα στην υφήλιο.
«Δεν διαθέτουμε ακόμη στοιχεία και εκτιμήσεις ειδικών για την ανθεκτικότητα τέτοιων μεγάλων κατασκευών και δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα τι είδους συνέπειες, περιβαλλοντικές και κοινωνικές, θα έχει η ύπαρξη τόσο πολλών φραγμάτων στην ευρύτερη περιοχή» σημειώνει ο Χιμανσού Θακάρ της ινδικής Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «Νοτιοασιατικό Δίκτυο για Φράγματα, Ποτάμια κι Ανθρώπους» (South Asia Network on Dams, Rivers and People) τονίζοντας παράλληλα πως η κατασκευή γιγαντιαίων φραγμάτων θα μπορούσε να αυξήσει τις πλημμύρες, ενώ θα ήταν και επιρρεπής σε πιθανό χτύπημα του Εγκέλαδου, σε μια περιοχή που είναι ιδιαιτέρως σεισμογενής.
«Εδώ και πολλά χρόνια δείχνουμε να αγνοούμε επιδεικτικά τις φωνές τόσων Κινέζων οι οποίοι ξεριζώθηκαν βίαια από τις εστίες τους προκειμένου η Κίνα να κατασκευάσει μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα, όπως το Φράγμα των Τριών Φαραγγιών» επισημαίνει ο Τάσι Τσερίνγκ, κινέζος υδρολόγος στο καναδικό Πανεπιστήμιο Μπρίτις Κολούμπια. Και προσθέτει με νόημα: «Κανείς δεν γνωρίζει την επίδραση που θα έχει μια τυχόν κλιματική αλλαγή στο μέλλον στα ποτάμια. Τα φράγματα αυτά θα κατασκευαστούν σε ποτάμια που τροφοδοτούνται σε ετήσια βάση από μεγάλους παγετώνες που λιώνουν με γρήγορο ρυθμό. Καταλαβαίνετε τι μπορεί να συμβεί αν λιώσουν οι πάγοι».
Ο ινδός συνάδελφός του Σριπάντ Νταρμαντίκαρι συμπληρώνει πως «η κατασκευή φραγμάτων θα επηρεάσει όλους όσοι διαμένουν γύρω από τις όχθες των ποταμών, καθώς το νερό θα συγκρατείται στα φράγματα και τα ποτάμια θα στεγνώσουν στα σημεία ανάμεσα στα υδροηλεκτρικά έργα. Ολη αυτή η διαδικασία θα καταστρέψει εκατομμύρια ζωές κατά μήκος όλων αυτών των μεγάλων ποταμιών».
Φυσικά το διακύβευμα είναι μεγάλο: όλα μαζί τα 400 φράγματα θα παράγουν ηλεκτρισμό 160.000 MW, δηλαδή τρεις φορές παραπάνω από την κατανάλωση σε όλη τη Μεγάλη Βρετανία, ενώ τα μεγαλύτερα από αυτά θα δίνουν 4.000 MW. «Η Κίνα και η Ινδία έχουν μετατοπίσει το κέντρο βάρους των διενέξεών τους στο ζήτημα του νερού, που θα αποτελέσει το μείζον θέμα συγκρούσεων τα επόμενα χρόνια» υποστηρίζει ο Μπράχμα Τσελάνεϊ, ινδός γεωπολιτικός αναλυτής δίνοντας και μια άλλη διάσταση στον «πόλεμο του νερού».
«Η Ινδία βρίσκεται σε πιο αδύναμη θέση επειδή το νερό της έρχεται από την Κίνα, όμως και το γειτονικό Μπανγκλαντές φοβάται με τη σειρά του για τα υδροηλεκτρικά σχέδια της Ινδίας επειδή το 80% των 50 εκατομμυρίων αγροτών της χώρας εξαρτάται από το νερό που φτάνει στο Μπανγκλαντές διαμέσου της Ινδίας. Ακόμη και μια μείωση της ροής ύδατος κατά 10% θα μπορούσε να αποξηράνει μεγάλες εκτάσεις γης στο Μπανγκλαντές» λέει. Φοβάται ο Γιάννης το… νερό και το νερό τον Γιάννη, με άλλα λόγια.
Θα ξεσπιτώσουν χιλιάδες
«Προσφυγιά για τους ανθρώπους, θάνατος για τα ζώα»
«Προσφυγιά για τους ανθρώπους, θάνατος για τα ζώα»
Μιλάει στο «Βήμα» ο Εντ Γκράμπαϊν (φωτογραφία), επιστημονικός συνεργάτης στο Κέντρο Σπουδών Ορεινών Οικοσυστημάτων του Βοτανικού Ινστιτούτου Kunming της Κίνας.
Για να παραφράσουμε και τον Αϊνστάιν, τελικά ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος θα γίνει για το νερό;
«Οχι, δεν είναι τόσο σοβαρά τα πράγματα. Ωστόσο, στη συγκεκριμένη περιοχή που εξετάζουμε, το νερό μπορεί κάλλιστα να μεταμορφωθεί ξαφνικά σε πολιτικό ζήτημα, επειδή τα κράτη γύρω από τα Ιμαλάια δεν έχουν νομοθεσία που να καθορίζει επαρκώς τη χρήση και τη διανομή των υδάτινων πόρων. Και προκειμένου να αποφύγουμε μελλοντικές εστίες προστριβών ανάμεσα σε γειτονικές χώρες, πρέπει να γίνει μια σωστή διαπραγμάτευση σχετικά με το ζήτημα του νερού».
Ποιες συνέπειες θα έχει η κατασκευή πολλών φραγμάτων στην περιοχή;
«Αν χτιστούν όλα τα προβλεπόμενα φράγματα, τότε θα αναλογεί ένα φράγμα ανά 32 χλμ. ποταμού, κάτι που σημαίνει πως θα μειωθεί η ροή ύδατος και θα επηρεαστεί η γενικότερη λειτουργία των ποταμών. Επίσης, στη γύρω από τα φράγματα περιοχή ενδέχεται να επηρεαστεί η πανίδα και να παρατηρηθούν εξαφανίσεις αρκετών ειδών τόσο χερσαίων όσο και υδάτινων. Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε και το γεγονός πως η κατασκευή τους θα ξεσπιτώσει πολλές χιλιάδες κόσμου από τις οικίες του και, δεδομένης της έλλειψης εθνικών νόμων επανεγκατάστασης πληθυσμών στην Ινδία και στην Κίνα, τότε θα έχουμε να κάνουμε με μια πολύ άδικη μεταχείριση των ανθρώπων γύρω από τα φράγματα. Το καλό νέο είναι πως σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη, τα αποτελέσματα του λιωσίματος των παγετώνων στα βουνά των Ιμαλαΐων αναμένεται στα επόμενα χρόνια να είναι λιγότερο σοβαρά απ’ ό,τι υπολογίζαμε εξαρχής».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
