Κυψέλη

Οι νεότεροι, λογικά, όταν περνούν έξω από το Ασυλο Ανιάτων, Αγίας Ζώνης και Καλλιφρονά, αγνοούν ότι το κτίριο αυτό είναι έργο του περίφημου αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη και ότι εκεί κατοίκησαν ο Χαρίλαος Τρικούπης, ο Ιων Δραγούμης, ο Πλάτων Ροδοκανάκης. Οπως αγνοούν ότι η περιώνυμος Φωκίωνος Νέγρη είναι τόσο πλατύς δρόμος γιατί κάποτε ήταν ρέμα ενάμισι μέτρου βάθους όπου οι μαθητές του κοντινού δημοτικού σχολείου ψάρευαν γυρίνους ή πλατσούριζαν λίγο πιο πάνω, σε μια λίμνη με πάπιες. Αυτά υπήρχαν στην Κυψέλη, μια γειτονιά που σημάδεψε την εξέλιξη της Αθήνας. Την ιστορία της αφηγείται η Μελίτα Αδάμ στο βιβλίο της Ιστορίες από τη γειτονιά μου και λίγο παραπέρα (Κυψέλη 1919-1959), από τις εκδόσεις Κ. Μ. Ζαχαράκης. Νοσταλγία, θα μου πείτε. Οχι. Διαβάζω αυτό το βιβλίο για να δω πώς εξελίχθηκε η πόλη μου, τι είδους εκσυγχρονισμούς υπέστη, ποιοι από αυτούς ήταν όντως χρήσιμοι και ποιοι λειτούργησαν καταστρεπτικά για αυτήν. Το βιβλίο αυτό, αν και έχει μία συγγραφέα, εν τούτοις προήλθε από τη συμμετοχή πολλών συνεργασιών. Αλλοι έδωσαν ιστορίες, κάποιοι προσκόμισαν ντοκουμέντα, άλλοι φωτογραφίες των δικών τους και κάποιοι παλαιότεροι έβαλαν τις αναμνήσεις τους. Η γκάμα των ενοτήτων που περιλαμβάνει το βιβλίο είναι μεγάλη: σχολεία, κτίρια, αθλητισμός και διασκέδαση των Κυψελιωτών, ταβέρνες, νυχτερινά κέντρα και ιστορικά καφενεία, σινεμά, θέατρα, καταστήματα, επιχειρήσεις, καθώς και οι μεγάλες κυψελιώτικες οικογένειες καταγράφονται στο πρώτο μέρος του βιβλίου.

Στο δεύτερο μέρος υπάρχουν οι αναμνήσεις, κυρίως από τις δύσκολες μέρες της Κατοχής, ανάμεικτα συναισθήματα ανάμεσα στη δυστυχία, τις μικρές χαρές αλλά και την αλληλεγγύη των ανθρώπων. Ενα τρίτο μέρος είναι αφιερωμένο στα επαγγέλματα που έσβησαν στους δρόμους της Κυψέλης, όπως της αβγουλούς, της χορταρούς, του γανωτή, του νερουλά, της ξιδούς, της ενεσούς κ.ά. Το τέταρτο και τελευταίο μέρος καλύπτει τις οδωνυμίες, τις πλατείες, τα άλση, τους ναούς, τα κτίρια. Για την Κυψέλη όπου έζησαν ο Κουν, ο Κηλαηδόνης, ο Ελύτης, οι αδελφές Καλουτά, ο Λάμπρος Κωνσταντάρας, η Ρένα Βλαχοπούλου, ο Ιάννης Ξενάκης κ.ά., μπορείς να πεις «δεν είμαι Κυψελιώτης, δεν με ενδιαφέρει». Λάθος! Γιατί πρόκειται για ένα βιβλίο για την πόλη μας, την Αθήνα. Και αν υποφέρει από κάτι η Αθήνα είναι η αμνησία των κατοίκων της, η αδυναμία τους να αγαπήσουν τους δημόσιους χώρους της. Ισως γιατί δεν τους γνωρίζουν. Ενας αρχιτέκτονας έλεγε πρόσφατα ότι αν θέλεις να λύσεις δημόσια προβλήματα (παρεμπόριο, ναρκωτικά κ.λπ.) πρέπει να φροντίσεις να αναπτύξεις στους ίδιους χώρους τη δημόσια ζωή. Μα, για να βγεις έξω από το σπίτι σου πρέπει να αγαπάς την πόλη, κάτι στο οποίο βοηθά αυτό το βιβλίο.