Ο καιρός της ποίησης

Ενα λιγνό βιβλίο, μόλις 24 σελίδων, όπου η ποίηση βρίσκει την καλή της ώρα. Μια παρτιτούρα, μοιρασμένη σε εννέα, σχεδόν ισόστιχα, μέρη. Μικρή συμφωνία, προορισμένη να ακουστεί, για να αναδειχτεί ο αποκαλυπτικός ρυθμός της, που ελίσσεται σαν σπείρα, γυρεύοντας το κέντρο της. Επεται διπλό παράθεμα, για να μη μιλάμε στον αέρα: η αρχή από το πρώτο και το τελευταίο μέρος:

«Εκεί που αναρωτιέσαι για πράγματα που πρώτη φορά αντικρίζεις / για πράγματα χιλιοειπωμένα που έχουνε πια περάσει / για πράγματα που ξαφνιάζουν κι ας γίνονται κάθε μέρα / για πράγματα που έλεγες δεν θα συμβούν ποτέ / και τώρα συμβαίνουν μπρος στα μάτια σου / για άλλα που επαναλαμβάνονται μ’ ελάχιστες παραλλαγές / για πράγματα που πουλιούνται μόλις πιάσουν κατάλληλη τιμή / για πράγματα που σάπισαν με το πέρασμα του καιρού / ή που ήσαν σάπια απ’ την αρχή και δεν το έβλεπες […] Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση».

Και η αρχή του τέλους: «Η ποίηση έρχεται να σε βρει με ποδήλατο, με μηχανάκι, με αυτοκίνητο / άλλοτε έρχεται σαν αμαζόνα με το σπαθί υψωμένο / άλλοτε σε ακολουθεί από το σούπερ μάρκετ σαν κουρελού ζητιάνα / σε παρασύρει όπως πορνοστάρ σε φαντασιακές αβύσσους / σε ανακαλεί στην τάξη σαν διευθύντρια αναμορφωτηρίου / σου εμφανίζεται στα έγκατα του ύπνου σαν άσπιλη παρθένα / σ’ εξαπατά στέλνοντας στη θέση της μια θεραπαινίδα / κι εσύ νομίζεις πως την έριξες επιτέλους στο κρεβάτι σου […] Εκεί απάνω η ποίηση βρίσκει τον καθένα μας».

Μεσολαβούν ελάχιστα στοιχεία αναγνωστικής ταυτότητας. Η συλλογή (εκδόσεις Κίχλη) είναι του Τίτου Πατρίκιου. Δέκατη έκτη μιας ποιητικής περιπέτειας, που εγκαινιάστηκε το 1954 με τον Χωματόδρομο και συνεχίστηκε πενήντα οκτώ χρόνια με ασκητική επιμονή, φτάνοντας τώρα στον ώριμο απολογισμό της. Η δική μου συνομιλία μαζί του ξεκίνησε το 1975.

Τίτλος της νέας συλλογής: Σε βρίσκει η ποίηση. Τα εννέα μέρη της αναπτύσσονται μεταξύ είκοσι και είκοσι πέντε μακρών στίχων –μονόσειρων ή δίσειρων. Βιογραφικό σημείωμα η έκδοση δεν διαθέτει. Δισέλιδος εργογραφικός κατάλογος (συντελεσμένης ποίησης, πεζογραφίας και μετάφρασης) προστίθεται στο τέλος, πριν από τον κολοφώνα. Τόσα αρκούν, για να μην επιβαρυνθεί η αποφασισμένη λιτότητα της έκδοσης.

Επιστρέφω στον τίτλο, που κάπως ξενίζει. Αντιστοιχεί στο δεύτερο μισό του τελευταίου στίχου κάθε ενότητας –στην τελευταία χαρακτηριστικά παραλλαγμένος. Το παραλειπόμενο πρώτο μισό του είναι: Εκεί απάνω. Ας πούμε πρόχειρα πως πρόκειται για αυτόματη επίσκεψη της ποίησης, με τους δικούς της όρους.

Υπονοούμενο: σε βρίσκει η ποίηση, δεν τη βρίσκεις εσύ. Χαρίζεται; Και ναι και όχι. Εξαρτάται, από τον καιρό και τον τόπο της. Αυτός ο, διπλός, αδιαίρετος δείκτης υποβάλλεται με δύο λέξεις στην αρχή κάθε ενότητας (εξαιρείται η ένατη): Εκεί που. Δίλεξο, που συναιρεί τον χρόνο με τον χώρο του ποιήματος, δύο αφηρημένες έννοιες που τις απωθεί η καλή ποίηση, προκρίνοντας τον καιρό και τον τόπο της –περισσότερα για το θέμα αυτό άλλη φορά.

Η γραμματική σύνταξη του ποιήματος είναι επίμονα δευτεροπρόσωπη και στις εννέα ενότητες. Οπου το πρώτο πρόσωπο ανακλάται στο δεύτερο πρόσωπο, και αντιστρόφως. Πρόκειται για ποιητικό λόγο «εις εαυτόν», για μέθοδο αυτοπάθειας, που γίνεται εσωτερικός συντελεστής όλης της σύνθεσης. Η οποία δεν εμποδίζει να κυκλοφορήσει ο ποιητικός λόγος από το εγώ στο εσύ, για να καταλήξει στον «καθένα μας» –τελεσίδικη λέξη της σύνθεσης, που συναδελφώνει τον ένα με τους πολλούς, τον ποιητή με τον αναγνώστη.

Η ρύθμιση της συλλογής είναι περίτεχνα ρητορική. Τέχνη που ασκείται εδώ με αλλεπάλληλες επαναλήψεις, εξαρτημένες από το αξονικό εκεί που, με διαφορετική όμως κάθε φορά προθετική σκόπευση. Στην πρώτη ενότητα η πρόθεση αυτή δηλώνεται με το για, που, ως πρώτη λέξη σε κάθε στίχο, ακούγεται δεκατρείς φορές. Στη δεύτερη ενότητα το για εναλλάσσεται με το πόσο και το πώς, στην τρίτη με το να, στην τέταρτη με το πού, στην ένατη δεκαεπτά φορές με το σε και το σου. Σχηματίζοντας ρυθμικό δίκτυο πυκνών παραλλαγών, που εκπέμπει καθεμιά την ιδιόρρυθμη μουσική της.

Επέμεινα στις τεχνικές αρετές της αποκαλυπτικής αυτής σύνθεσης, αφήνοντας για την άλλη Κυριακή ζητήματα ουσίας, που συστήνουν την ποίηση και την ποιητική της. Η οποία εδώ απογυμνώνει και απογυμνώνεται με σπάνια τόλμη, ειλικρίνεια και γενναιότητα. Υπερβαίνοντας το φράγμα προγραμματικών συμβάσεων σε επίπεδο γλώσσας, ύφους, ήθους και ιδεολογίας.

Και αυτά μέσα στο θολό, μπλοκαρισμένο, ανερμάτιστο πολιτικό μας παρόν, με το άδηλο μέλλον του.