Ο φόβος της Βρετανίας μπροστά στο ατύχημα

Σε τέσσερις ημέρες από σήμερα οι Σκωτσέζοι θα επιλέξουν αν η χώρα τους θα παραμείνει τμήμα της Βρετανίας ή αν θα ανεξαρτητοποιηθεί. Με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν μάχη σώμα με σώμα μεταξύ των ενωτικών και των αυτονομιστών, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της Πέμπτης 18 Σεπτεμβρίου θα κριθεί από τους αναποφάσιστους. Το τι ακριβώς θα συμβεί αν η Σκωτία των περίπου πέντε εκατομμυρίων κατοίκων πάρει διαζύγιο από τη Βρετανία έπειτα από τρεις αιώνες κοινής πορείας είναι άγνωστο. Oμως οι επιπτώσεις θα αφορούν ένα εύρος ζητημάτων: από το νόμισμα, την οικονομία και τις επενδύσεις μέχρι τα πετρέλαια και τη συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Eνωση –πέρα από την αναζωπύρωση αποσχιστικών τάσεων στο εσωτερικό άλλων ευρωπαϊκών κρατών, όπως η Ισπανία, η Ιταλία ή το Βέλγιο. Το βρετανικό και ευρωπαϊκό πολιτικό κατεστημένο κάνουν ό,τι μπορούν για να αποτρέψουν το κατ’ αυτούς «ατύχημα» του «ναι».

Οι υπέρμαχοι της ανεξαρτησίας πιστεύουν ότι η 307 χρόνων ένωση με τη Βρετανία δεν εξυπηρετεί πλέον κανέναν σκοπό και ότι η Σκωτία με τη βοήθεια του πετρελαίου της θα γίνει μία από τις πιο πλούσιες χώρες στον κόσμο. Οι πολέμιοι της απόσχισης με τη σειρά τους πιστεύουν στο ρητό «ισχύς εν τη ενώσει»: η Βρετανία πρέπει να παραμείνει ενωμένη, όχι μόνο για να διατηρήσει τον πλούτο της αλλά και για να μην αλλάξει η ταυτότητα με την οποία κατέστη ισχυρή στο βεστφαλιανό σύστημα των εθνών κρατών –αν η Σκωτία ανεξαρτητοποιηθεί, η Βρετανία θα χάσει το ένα τρίτο των εδαφών της.

Για να μη συμβεί αυτό έχει κινητοποιηθεί το Γουέστμινστερ στο σύνολό του. «Η καρδιά μου θα σπάσει αν η οικογένεια εθνών της Βρετανίας διαλυθεί» δήλωσε ο βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον στη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψής του στη Σκωτία. «Κανείς δεν πιστεύει τις πανικόβλητες υποσχέσεις τους –είναι ένα ψεύτικο πρόγραμμα για ανεπαρκείς δυνάμεις» απάντησε ο πρωτεργάτης του δημοψηφίσματος για την απόσχιση και πρωθυπουργός της Σκωτίας Αλεξ Σάλμοντ στις δεσμεύσεις της βρετανικής κυβέρνησης για εκχώρηση μεγαλύτερης αυτονομίας στη Σκωτία αν δεν αποσχισθεί.

Το Μπάκιγχαμ, από την πλευρά του, διαβεβαίωσε ότι η βασίλισσα Ελισάβετ δεν επιθυμεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, λέγοντας ότι «είναι θέμα του λαού της Σκωτίας». Και όμως η ανακοίνωση –δέκα μόλις ημέρες πριν από τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος –ότι ο πρίγκιπας Γουίλιαμ και η δούκισσα του Κέιμπριτζ Κάθριν Μίντλετον περιμένουν το δεύτερο παιδί τους μόνο τυχαία δεν είναι. Σε κανονικές συνθήκες, λένε πολλοί αναλυτές, το Μπάκιγχαμ θα περίμενε η δούκισσα να συμπληρώσει το όριο των 12 εβδομάδων, στο οποίο μια εγκυμοσύνη θεωρείται πια ασφαλής.

Η Βρετανία είναι η μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα στην Ευρωπαϊκή Ενωση –και το 90% του πετρελαίου της βρίσκεται σε περιοχές που θα αποσχισθούν αν στο δημοψήφισμα επικρατήσει το «ναι». Παρότι οι εκτιμήσεις για την αξία των αποθεμάτων του πετρελαίου διαφέρουν –για 1,5 τρισ. λίρες (1,8 τρισ. ευρώ) κάνουν λόγοι οι Σκωτσέζοι και για μόλις το ένα δέκατο αυτού του ποσού η βρετανική κυβέρνηση –το εμπορικό ισοζύγιο της Βρετανίας σε περίπτωση απόσχισης της Σκωτίας θα επηρεαστεί σημαντικά, καθώς η χώρα θα αναγκάζεται να κάνει εισαγωγή ενέργειας από το εξωτερικό.

Η ανεξαρτησία της Σκωτίας θα επιφέρει και μεγάλη συνταγματική αβεβαιότητα. Τα ερωτήματα είναι πολλά: αν ανεξαρτητοποιηθεί η Σκωτία, θα πρέπει να παραιτηθεί ο Κάμερον; Ο ίδιος λέει όχι. Η βασίλισσα Ελισάβετ θα παραμείνει αρχηγός του κράτους της Σκωτίας; Το στρατόπεδο του «ναι» απαντά θετικά, γιατί το δημοψήφισμα, λένε, αφορά την πολιτική ένωση του 1707 και όχι την παλαιότερη «ένωση των βασιλείων» του 1603. Ωστόσο, ειδικοί επισημαίνουν ότι το ζήτημα του αρχηγού του κράτους μιας ανεξάρτητης Σκωτίας θα πρέπει να διευθετηθεί από ξεχωριστό δημοψήφισμα.