Ο κύβος για να επιδιωχθεί η ανάμειξη του ΝΑΤΟ στη διαχείριση του Προσφυγικού ερρίφθη την περασμένη Κυριακή στο Στρασβούργο. Η Ανγκελα Μέρκελ και ο Φρανσουά Ολάντ συμφώνησαν ότι η Συμμαχία θα μπορούσε να βοηθήσει στην αποτροπή των προσφυγικών ροών στο Αιγαίο, εγκρίνοντας ουσιαστικά μια ιδέα που στο Βερολίνο κυοφορούνταν εδώ και πολύ καιρό. Σύμφωνα με πηγές με τις οποίες συνομίλησε «Το Βήμα», ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ ήταν επίσης ενήμερος. Εχοντας τη συγκατάθεση του Παρισιού, η καγκελάριος της Γερμανίας μετέβη την επομένη στην Τουρκία για να συζητήσει το ζήτημα με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον Αχμέτ Νταβούτογλου.
Ηταν ο τούρκος πρωθυπουργός που μίλησε επισήμως για πρώτη φορά περί μιας νατοϊκής επιχείρησης. Η κυρία Μέρκελ την επιβεβαίωσε και στη συνέχεια ξεκίνησαν φρενήρεις διαβουλεύσεις. Το βράδυ της Δευτέρας κανονίστηκε μάλιστα τηλεφωνικό ραντεβού ανάμεσα στη γερμανίδα καγκελάριο και στον έλληνα πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα προκειμένου εκείνη να τον ενημερώσει για τη νατοϊκή εμπλοκή. Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, υπήρξαν κι άλλες τηλεφωνικές επαφές των δύο ηγετών τα επόμενα 24ωρα. Είναι δε ξεκάθαρο ότι η κυβέρνηση δεν ήθελε, αρνούμενη την εμπλοκή του ΝΑΤΟ, να επιβαρύνει περαιτέρω το ήδη αρνητικό κλίμα εν όψει της «δύσκολης» Συνόδου Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου την προσεχή εβδομάδα στις Βρυξέλλες.
Ωστόσο, παραμένει ασαφές κατά πόσο μια νατοϊκή επιχείρηση μπορεί «να αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού» στο Προσφυγικό. Και αυτό παρά την αρχική τοποθέτηση του υπουργού Εθνικής Αμυνας Πάνου Καμμένου ότι η απόφαση του ΝΑΤΟ «κλείνει ένα κεφάλαιο το οποίο η Ελλάδα πλήρωσε πολύ ακριβά, το κεφάλαιο της παράνομης μετανάστευσης». Κοινοτικές πηγές σημείωναν τα τελευταία 24ωρα ότι μια νατοϊκή επιχείρηση θα έχει αποτρεπτικό χαρακτήρα και θα διασφαλίζει ότι δεν πρόκειται να αμφισβητηθούν τα ελληνικά σύνορα –μια ανησυχία που πολλοί διατηρούν λόγω της απόπειρας της Αγκυρας να εκμεταλλευθεί «παράθυρα ευκαιρίας» για την προώθηση των διεκδικήσεών της.
Το ΝΑΤΟ αναμένεται να αναλάβει ρόλο αναγνώρισης, επιτήρησης και ελέγχου (reconnaissance, monitoring, surveillance) σε παράνομα περάσματα «εντός του Αιγαίου», σύμφωνα τουλάχιστον με το σχέδιο πρότασης στο οποίο συμφώνησαν Ελλάδα, Τουρκία και Γερμανία. Το ερώτημα είναι πώς θα… κουμπώσει μια τέτοια επιχείρηση στο σημερινό πλαίσιο, πώς θα συνεργαστεί με τη Frontex και κυρίως ποιο θα είναι το συγκριτικό της πλεονέκτημα.
Επιπλέον, το σκέλος που αφορά την επιστροφή σκαφών και λαθροδιακινητών, καθώς και παράνομων μεταναστών στην Τουρκία δεν είναι σαφές πώς θα λειτουργήσει. Νατοϊκή πηγή αναρωτιόταν χαρακτηριστικά «πώς θα διακρίνουμε του διακινητές ανάμεσα σε πρόσφυγες και σε διακινητές που οι ίδιοι οι πρόσφυγες έχουν πληρώσει;». Αυτό όμως που είναι βέβαιο είναι ότι η εσωτερική πίεση που δέχεται στη Γερμανία η καγκελάριος Μέρκελ έχει τόσο αυξηθεί που πρέπει να δείξει ότι κάνει τα πάντα για τη μείωση των προσφυγικών ροών.
Η διαπραγμάτευση


Το σκηνικό των διαβουλεύσεων ήταν έτοιμο. Οι υπουργοί Αμυνας του ΝΑΤΟ επρόκειτο να συναντηθούν εντός της εβδομάδος στις Βρυξέλλες και οι συνομιλίες μεταφέρθηκαν εκεί. Την… μπαγκέτα κρατούσε η γερμανίδα υπουργός Αμυνας Ούρσουλα φον Λέγεν που πίεσε ασφυκτικά για να βρεθεί η «χρυσή τομή» τόσο τον Πάνο Καμμένο όσο και τον τούρκο ομόλογό της Βετσντί Γκιονούλ. Η γερμανική πλευρά παρενέβη και σε άλλες σημαντικές χώρες όπως η Ιταλία. Πηγές με γνώση όσων έλαβαν χώρα στην έδρα της Συμμαχίας έλεγαν στο «Βήμα» ότι η κυρία Φον Λέγεν ήταν τόσο επισπεύδουσα που κάποια στιγμή ουσιαστικά… εισέβαλε στα γραφεία της ελληνικής Μόνιμης Αντιπροσωπείας για να δει αν είχε επιτευχθεί πρόοδος στη συμφωνία των δύο πλευρών.
Το παρασκήνιο είναι πλούσιο. Και τούτο διότι παρά ορισμένες αρχικές διαβεβαιώσεις ότι η νατοϊκή ανάμειξη θα αντικατοπτριζόταν σε έγγραφο της Συμμαχίας (ενδεχομένως με τη μορφή Δήλωσης), κάτι τέτοιο δεν έγινε. Αντίθετα, ορισμένες βασικές λεπτομέρειες του τι μέλλει γενέσθαι αποκάλυψε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ στη συνέντευξη Τύπου μετά το πέρας της Συνόδου. Για ποιον λόγο όμως δεν υπήρξε γραπτό κείμενο;
Οπως «Το Βήμα» πληροφορείται, η Αθήνα ήθελε να αποτυπωθούν σε γραπτό κείμενο τα σημεία της πρότασης στην οποία οι τρεις πλευρές συμφώνησαν το απόγευμα της Τετάρτης 10 Φεβρουαρίου (η πρόταση βρίσκεται στη διάθεση του «Βήματος»). Η τουρκική πλευρά δεν είχε πρόβλημα, αλλά έθετε έναν απαράβατο όρο: να μη συμπεριληφθεί στο γραπτό κείμενο το σημείο που αφορούσε στο ότι οι ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις θα επιχειρούν μόνο εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων και του ελληνικού εναερίου χώρου και αντιστοίχως οι τουρκικές εντός των δικών τους χωρικών υδάτων και εναερίου. Ο κ. Γκιονούλ επέμενε να υπάρξει συμπληρωματική προφορική δήλωση επί του σημείου αυτού. Τελικά, όλα ειπώθηκαν προφορικά…
Η παρουσία της δύναμης SNMG 2 (Standing NATO Maritime Group 2) στο Αιγαίο διευκόλυνε σημαντικά να βρεθεί λύση. Το ίδιο επιβοηθητική ήταν και η παρουσία μιας γερμανικής φρεγάτας στη δύναμη, της FGS Bonn, που είναι η ναυαρχίδα της δύναμης. Ηδη, η SNMG 2 διαθέτει πλέον πέντε πλοία, διότι πέραν της γερμανικής φρεγάτας συμμετέχουν μία ελληνική («Σαλαμίς»), μία τουρκική (η γνωστή «Μπαρμπαρός»), μία καναδική («Fredericton») και μία ιταλική («Libeccio»). Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, η Ολλανδία και η Δανία εμφανίζονται διατεθειμένες να συνεισφέρουν και αυτές με πλοία.
Αν και ορισμένοι αναμένουν την άμεση ενεργοποίηση της νατοϊκής δύναμης, αυτή δεν προβλέπεται πριν από δύο εβδομάδες. Το μόνο που πρέπει να θεωρείται βέβαιο είναι ότι οι Γερμανοί θα διατηρήσουν τη διοίκηση της δύναμης πέραν του τρέχοντος εξαμήνου, παρά το γεγονός ότι η διοίκηση ασκείται εκ περιτροπής. Ωστόσο, καθώς η διοίκηση θα περνούσε στη συνέχεια στην Τουρκία, αυτό δεν μπορούσε να γίνει διότι δεν θα το δεχόταν η Αθήνα.
Σχέδιο επιχειρήσεων και «γκρίζες ζώνες»


Το επόμενο στάδιο είναι ότι η Στρατιωτική Επιτροπή του ΝΑΤΟ θα αναλάβει να εκπονήσει το ακριβές επιχειρησιακό σχέδιο με βάση το οποίο θα δράσει η δύναμη. Στη συνέχεια, αυτό το σχέδιο θα πρέπει να εγκριθεί από το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο (NAC) όπου μετέχουν οι Μόνιμοι Αντιπρόσωποι των κρατών-μελών. Είναι στην εκπόνηση του σχεδίου αυτού όμως που θα πρέπει να δοθεί μεγάλη έμφαση.
Σύμφωνα με το κείμενο της κοινής πρότασης Ελλάδας – Γερμανίας – Τουρκίας, καταγράφεται ότι θα υπάρχει «πλήρης σεβασμός στην εθνική κυριαρχία και στις σχετικές ευθύνες και δικαιοδοσίες καθενός από τα συμμετέχοντα κράτη-μέλη. Υπό αυτή την αποστολή, ο επιχειρησιακός χώρος των ελληνικών και των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων στο πλαίσιο της SNMG 2 θα καθοριστεί από την ηγεσία της SNMG 2 αναλόγως (accordingly)». Η έννοια του επιχειρησιακού χώρου επιτρέπει ευρείες ερμηνείες, αλλά μοιάζει δύσκολο να είχε αποφευχθεί προκειμένου να υπάρξει συμφωνία. Παραμένει επίσης άγνωστο ποια θέματα θα μπορούσαν να τεθούν στο τραπέζι. Τι θα συμβεί π.χ. αν ο επιχειρησιακός χώρος περιλαμβάνει τη Λήμνο, που η Τουρκία παγίως επιμένει να εξαιρείται από τις ασκήσεις; Υπάρχουν όμως και πιο περίπλοκα ζητήματα.
Οι εμπλοκές στις βραχονησίδες


Πριν από περίπου μία εβδομάδα η εφημερίδα «Καθημερινή» αναφέρθηκε σε συγκεκριμένο περιστατικό που παρ’ ολίγον να δημιουργηθεί στα Ιμια όταν πρόσφυγες βγήκαν στις βραχονησίδες και απαιτήθηκαν λεπτοί, ψύχραιμοι χειρισμοί για να αποφευχθούν τα χειρότερα. Η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη διότι όπως «Το Βήμα» είναι σε θέση να γνωρίζει τα σχετικά περιστατικά είναι τουλάχιστον τρία (στα δε Ιμια πάνω από ένα). Σύμφωνα δε με πηγές που θέλουν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους, αποδεικνύουν ότι η «θεωρία των γκρίζων ζωνών» παραμένει παρούσα.
Η περιοχή ων Ιμίων θεωρείται από την Αγκυρα «no man’s land» και για αυτόν τον λόγο ο έλληνας πρέσβης στην τουρκική πρωτεύουσα έλαβε πρόσφατα ρηματική διακοίνωση με την οποία το υπουργείο Εξωτερικών της γειτονικής χώρας διαμαρτυρήθηκε εντόνως για την προσέγγιση ελικοπτέρου που μετέφερε τον κ. Καμμένο όταν ο υπουργός Εθνικής Αμυνας ήθελε να ρίξει στεφάνι για να τιμήσει τους νεκρούς της κρίσης του 1996.
Στην τριμερή πρόταση προβλέπεται επίσης «ο πλήρης σεβασμός και συντονισμός με τα Περιφερειακά Συντονιστικά Κέντρα που είναι υπεύθυνα για ζητήματα Ερευνας και Διάσωσης», καθώς και η εγκαθίδρυση απευθείας συνδέσμου με τη Frontex. Οι αρμοδιότητες έρευνας και διάσωσης έχουν αναδειχθεί λόγω Προσφυγικού σε βασικό πεδίο αντιπαράθεσης, με την Αγκυρα να αμφισβητεί ότι η Αθήνα έχει δικαιοδοσία σε όλο το FIR Αθηνών.
Η παρουσία του ΝΑΤΟ πάντως κάνει την Αγκυρα να αισθάνεται πιο άνετα, διότι ποτέ δεν υπήρξε θιασώτρια μιας ενεργότερης ανάμειξης της Frontex στα τουρκικά ύδατα –πόσω μάλλον των προωθημένων ιδεών για τη συγκρότηση Ευρωπαϊκής Ακτοφυλακής. Αναμφίβολα όμως η ανάμειξη του ΝΑΤΟ αποδεικνύει ότι για αυτά τα ζητήματα η ΕΕ παραμένει ανήμπορη να αναλάβει δράση.

Σύνορα και προσφυγικές ροές
Οι πιέσεις από τον Βορρά και η Σένγκεν
Η κατάσταση στα βόρεια σύνορα της χώρας μας παραμένει δύσκολη. Το μέτωπο των χωρών του Βίζεγκραντ, σε συνεργασία με την Αυστρία, πιέζουν για κλείσιμο των συνόρων, εφόσον δεν ελεγχθούν οι προσφυγικές ροές στην ελληνοτουρκική μεθόριο.
Την Παρασκευή υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο της ΕΕ (σε σύνθεση Eco/Fin) η σύσταση προς την Ελλάδα να εξαλείψει τις «σοβαρές ελλείψεις» στα εξωτερικά σύνορα εντός τριμήνου (ως τον Μάιο). Παράλληλα, συνεχίζονται όσο το δυνατόν γρηγορότερα οι εργασίες κατασκευής των πέντε hot spots ώστε ως αύριο Δευτέρα να έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος τουλάχιστον σε τρία εξ αυτών (Λέσβο, Λέρο, Χίο). Η Κομισιόν πάντως εξακολουθεί να ζητεί ταχύτερη πρόοδο. Το βαρύ κλίμα συνειδητοποίησε πολύ καλά στην περιοδεία του σε Αυστρία, Σλοβακία και Ουγγαρία ο Νίκος Ξυδάκης. Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών με αρμοδιότητα τις ευρωπαϊκές υποθέσεις έχει αναλάβει ενεργότερο ρόλο το τελευταίο διάστημα, σε αγαστή συνεργασία με το Μέγαρο Μαξίμου, σε μια προσπάθεια να βελτιωθεί η εικόνα της χώρας.
Η Βιέννη κάλεσε την Παρασκευή την ηγεσία της πΓΔΜ, διά στόματος του υπουργού Εξωτερικών Σεμπάστιαν Κουρτς, να βρίσκεται σε ετοιμότητα να κλείσει εντελώς τα σύνορά της με την Ελλάδα. Ηδη τα Σκόπια έχουν αποφασίσει να κατασκευάσουν και δεύτερο φράχτη στα σύνορα με την Ελλάδα ώστε να ελεγχθούν καλύτερα οι παράνομες είσοδοι στη χώρα, που από τον Νοέμβριο ως σήμερα μετρούνται σε 33.000 βάσει των όσων είπε ο επικεφαλής του Γραφείου Συνδέσμου των Σκοπίων στην Αθήνα Ντάρκο Ανγκέλοφ σε συνάντησή του με έλληνες δημοσιογράφους. Σύμφωνα δε με δημοσίευμα της γνωστής ιστοσελίδας Balkan Insight, το πλήρες κλείσιμο των συνόρων θα μπορούσε να λάβει χώρα μεταξύ 23 Φεβρουαρίου και 13 Μαρτίου.
Ο κ. Ξυδάκης συνάντησε ανάλογο κλίμα στη συνάντησή του με την αυστριακή υπουργό Εσωτερικών Γιοχάνα Μικλ-Λάιτνερ, που του επεσήμανε ότι πρέπει να ελεγχθούν στρατιωτικά τα ελληνοτουρκικά σύνορα. Ανάλογη στάση υπέρ της στρατιωτικοποίησης των συνόρων κράτησαν και οι ούγγροι συνομιλητές του κ. Ξυδάκη. Σε κάπως καλύτερη ατμόσφαιρα πραγματοποιήθηκε η συνάντηση του κ. Ξυδάκη με τον υπουργό Εξωτερικών της Σλοβακίας Μίροσλαβ Λάιτσακ, που υποσχέθηκε να βοηθήσει και οικονομικά τη χώρα μας.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ