Ενα νέο κόσμημα στην Αθήνα

Είναι το κτίριο που κατασκευάστηκε το 1882-1885 από τον Ερνέστο Τσίλλερ για να αποτελέσει την οικία του. Εκεί, στο υπερυψωμένο ισόγειο, στεγαζόταν το αρχιτεκτονικό του γραφείο, ενώ στο περίφημο πομπηιανό σαλόνι, με τις υπέροχες τοιχογραφίες και οροφογραφίες, η σύζυγός του Σοφία Δούδου παρέδιδε μαθήματα πιάνου. Είναι το κτίριο που εξαιτίας των οικονομικών δυσχερειών της οικογένειας Τσίλλερ πλειστηριάστηκε το 1911 και αγοράστηκε από τον κεφαλλονίτη τραπεζίτη Διονύσιο Π. Λοβέρδο για να χρησιμοποιηθεί ως οικία του. Περί τα τέλη της δεκαετίας του 1910, μάλιστα, ο ίδιος ο Τσίλλερ κλήθηκε από τον Λοβέρδο και ανέλαβε την πρώτη εσωτερική διαρρύθμιση της οικίας σύμφωνα με τη μόδα της εποχής, αλλά και την κατασκευή του οκταγωνικού «παρεκκλησίου» στην εσωτερική αυλή. Τα επόμενα χρόνια ο οραματιστής αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος προέβη σε μετατροπές με προσθήκες από νέες πτέρυγες στο μέγαρο, ώστε να στεγαστεί η ιδιωτική συλλογή του Λοβέρδου από περίπου 600 εικόνες, χειρόγραφα και αντικείμενα μικροτεχνίας. Τότε λοιπόν δημιουργήθηκε η αίθουσα με τους μαρμάρινους κίονες, καθώς και το επονομαζόμενο «ελληνικό δωμάτιο», με στοιχεία σκυριανής και ηπειρωτικής παράδοσης, το οποίο διακοσμήθηκε από τη λαογράφο Αγγελική Χατζημιχάλη.

Η ιστορία του μουσείου

Και πράγματι το ιδιωτικό Μουσείο Λοβέρδου εγκαινιάστηκε το 1930. Τέσσερα χρόνια αργότερα όμως, με τον θάνατό του Λοβέρδου, άρχισε η σταδιακή παρακμή του. Τελικώς το μέγαρο έγινε δωρεά στο Ελληνικό Δημόσιο το 1979 και το 1992 από τις κόρες του Μαρία Λοβέρδου και Ιωάννα Λοβέρδου-Βασιλειάδη, με διαχειριστή το υπουργείο Πολιτισμού, για λογαριασμό του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου (ΒΧΜ), με σκοπό τη δημιουργία ενός παραρτήματός του που θα στέγαζε τη συλλογή Λοβέρδου. Μια πυρκαγιά που ξέσπασε στο κτίριο το 1979, όταν εκεί στεγαζόταν προσωρινά το βεστιάριο της Λυρικής Σκηνής, προκάλεσε σοβαρές καταστροφές.

Για χρόνια οι διαβάτες προσπερνούσαν χωρίς δεύτερη ματιά το επιβλητικό αρχιτεκτόνημα στον αριθμό 6 της οδού Μαυρομιχάλη. Πριν από λίγες ημέρες όμως, στις 18 Μαΐου, ανήμερα της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων, ύστερα από σαράντα χρόνια, άνοιξε ξανά τις πύλες του, με την επανέκθεση της συλλογής Λοβέρδου, ως παράρτημα πλέον του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου. Σήμερα στους χώρους του μπορούμε να θαυμάσουμε εικόνες που φέρουν την υπογραφή ζωγράφων όπως του Μιχαήλ Δαμασκηνού, του Εμμανουήλ Τζάνε, του Θεόδωρου Πουλάκη, του Φώτη Κόντογλου, αλλά και παλαίτυπα, αντικείμενα μικροτεχνίας και τέσσερα ξυλόγλυπτα τέμπλα του 18ου αιώνα.

«Σήμερα η συλλογή Λοβέρδου βρίσκει τη θέση που της ανήκει. Στο Μέγαρο Τσίλλερ – Λοβέρδου αναδεικνύεται με τον καλύτερο τρόπο και έτσι δίνεται στον επισκέπτη του νέου αυτού μουσείου η δυνατότητα να θαυμάσει έργα πολύ σημαντικών ζωγράφων» αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. «Την ίδια στιγμή το ίδιο το Μέγαρο Τσίλλερ – Λοβέρδου σε παρακινεί να το επισκεφθείς. Παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον συνδυάζοντας στοιχεία της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής και της βυζαντινής μουσειακής αρχιτεκτονικής. Είναι το ίδιο μνημείο. Είμαι σίγουρη ότι οι περισσότεροι Αθηναίοι δεν το έχουν προσέξει, δεν γνωρίζουν ότι υπάρχει. Για περίπου 40 χρόνια η εξαιρετικά κεκοσμημένη πρόσοψη του μεγάρου ήταν καλυμμένη με λινάτσες και σκαλωσιές. Είναι μια μεγάλη επιτυχία των αρμόδιων υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, οι οποίες πραγματοποίησαν τις εργασίες αποκατάστασης του κτιρίου, αλλά και του προσωπικού του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, που επιτέλους το μέγαρο αποδίδεται ως παράρτημα του Μουσείου στο κοινό».

Μοναδικά εκθέματα

Μαζί με την υπουργό, μας ξεναγεί στους χώρους του νέου μουσείου η διευθύντρια του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου δρ Αικατερίνη Π. Δελλαπόρτα. Θαυμάζουμε εικόνες του 16ου, 17ου και 18ου αιώνα. Για παράδειγμα, μια αίθουσα στον υπερυψωμένο ισόγειο χώρο είναι αφιερωμένη στη ζωγραφική στα Επτάνησα με ειδική ενότητα στους επτανήσιους αγίους. Στον δεύτερο όροφο πάλι συναντάμε μεταξύ άλλων έργα των αγιογράφων Φώτη Κόντογλου και Δημητρίου Πελεκάση. «Ο δεύτερος υπήρξε τρόπον τινά και επιμελητής και συντηρητής του άλλοτε ιδιωτικού Μουσείου Λοβέρδου» εξηγεί. Στο οκταγωνικό «παρεκκλήσι» φιλοξενούνται σήμερα εικόνες με τους εικονογραφικούς τύπους της Θεοτόκου, ενώ στην αίθουσα «Βυζαντινή Παράδοση και Κρητική Σχολή», πέρα από τα κινητά εκθέματα, θαυμάζουμε και το ψηφιδωτό δάπεδο. «Πρόκειται για σύνθεση που επαναλαμβάνει θέματα από γνωστό ψηφιδωτό της Τύρου το οποίο βρίσκεται στο Λούβρο» μας πληροφορεί η κυρία Δελλαπόρτα. Μεταξύ άλλων μια αίθουσα είναι αφιερωμένη στον νατουραλισμό της Επτανησιακής Σχολής, όπου στις εικόνες είναι ξεκάθαρη πλέον η επιρροή της δυτικοευρωπαϊκής ζωγραφικής. Εδώ ξεχωρίζουν ιδιαίτερα οι εικόνες του Νικόλαου Δοξαρά. Στο νέο μουσείο υπάρχει και μια ειδική ενότητα αφιερωμένη στον Διονύσιο Λοβέρδο. «Ο Διονύσιος Λοβέρδος ήταν Επτανήσιος. Ετυχε μιας κοσμοπολίτικης ανατροφής και ήταν εξοικειωμένος με την τέχνη, γεγονός που τον ώθησε σε συγκεκριμένες επιλογές έργων» εξηγεί η κυρία Δελλαπόρτα. Εκεί μπορεί κανείς να θαυμάσει το πορτρέτο του φιλοτεχνημένο από τον φίλο του ζωγράφο Κωνσταντίνο Παρθένη, αλλά και να δει τεκμήρια από την τραπεζική του δραστηριότητα, που ευγενώς παραχώρησε προς έκθεση στο νέο μουσείο η Alpha Bank.

Στις 18 Μαΐου λοιπόν ένα εμβληματικό κτίριο παραδόθηκε στο κοινό, όπου συναντιούνται δύο διαφορετικά ρεύματα. «To κτιριακό σώμα του μεγάρου αποτελεί ένα παλίμψηστο της αρχιτεκτονικής ιστορίας του ελληνικού κράτους» αναφέρει χαρακτηριστικά στο «Βήμα» ο Πρωτ. Περίανδρος Ι. Επιτροπάκης, προϊστάμενος του τμήματος εκθέσεων, επικοινωνίας και εκπαίδευσης του ΒΧΜ. «Ο ελληνότροπος νεοκλασικισμός του Τσίλλερ και ο αρχιτεκτονικός δημοτικισμός του Ζάχου είχαν κοινό στοιχείο τους την εναγώνια αναζήτηση της ελληνικότητας και ενός ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού βηματισμού για την Ελλάδα εντός του ευρωπαϊκού αλλά και παγκόσμιου γίγνεσθαι».

Τα επίσημα εγκαίνια του μουσείου αναμένεται να πραγματοποιηθούν τους επόμενους μήνες. Θα διαθέτει όλες τις απαραίτητες υποδομές για την επίσκεψή του από ΑμεΑ, πωλητήριο αλλά και δικό του αναψυκτήριο.