Ηταν το μακρινό πλέον 2013 όταν στο BHΜΑgazino αποφασίσαμε να κοιτάξουμε μακριά και να φανταστούμε με τη συνδρομή επιμελητών ποιοι θα ήταν ενδεχομένως οι εικαστικοί με μέλλον, τα ονόματα που θα συζητούσαμε δέκα χρόνια μετά, σήμερα δηλαδή. Η 28χρονη τότε Ιωάννα Πανταζοπούλου είχε κερδίσει την ψήφο εμπιστοσύνης όχι από ένα, αλλά από δύο πρόσωπα με γνώση και επιρροή στον χώρο: την Ελίνα Κουντούρη και τον Δημήτρη Αντωνίτση. Γιατί; «Για τη δυναμική που προσδίδει στο εφήμερο και την ανατροπή της χρήσης των υλικών» αλλά και διότι «χειρίζεται τα υλικά της με ηρεμία και συγκέντρωση και δεν φοβάται τις προκλήσεις».

Δέκα χρόνια μετά και η Πανταζοπούλου εξακολουθεί να επιδίδεται ακριβώς σε ό,τι την έκανε να ξεχωρίσει δίχως απόκλιση από τη «συνταγή», καταφέρνοντας ωστόσο κάθε φορά να σε αιφνιδιάζει με την πρωτοτυπία των συνήθως γαργαντουικών από άποψη κλίμακας έργων της όπως και των πρωτότυπων πρώτων υλών τους που δομούν εφήμερα μνημεία, εγκαταστάσεις φαινομενικά «ακατάστατες»,γοητευτικά παράδοξες, ακόμα και ονειρικές με την ορμή και τη φαντασία μιας καλά διατηρημένης παιδικότητας. Είτε μιλάμε για τα μπουφάν μοτοσικλετιστών που συγκρότησαν το καλειδοσκοπικό μνημείο «E.K.M.» (2014), τα αποσυρμένα νοτιοκορεατικά χαρτονομίσματα που έδωσαν μορφή στο «T.O.G.» (2016), την αιωρούμενη τραπεζαρία «R.E.» (2012) που έχει δείξει στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα που την εκπροσωπεί στην Ελλάδα ή πιο πρόσφατα την εγκατάσταση από μικρούς κρυστάλλους, μπάλες πινγκ πονγκ, καρύδες, χειροποίητες κουδούνες από το Μοναστηράκι και άλλα υλικά στην εγκατάσταση «Jungle prosthetics: Enchanted Forest» στο Μουσείο και Πάρκο Γλυπτών DeCordoba στη Βοστώνη.

Φωτ.: Jean Carlo Ramirez

Η Πανταζοπούλου λοιπόν γίνεται το τρίτο πρόσωπο μετά τον Νίκο Ναυρίδη και τον Γιώργο Λάνθιμο στο οποίο ανατίθεται το πρόγραμμα «The Artist on the Composer» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ που έχει ως στόχο να διασυνδέει πρωτοπόρους σύγχρονους καλλιτέχνες με τη ζωντανή επιτέλεση της κλασικής μουσικής και την όπερα, σε επιμέλεια Ελίνας Κουντούρη, διευθύντριας του ΝΕΟΝ, και του Γιώργου Κουμεντάκη, καλλιτεχνικού διευθυντή Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Μια ευκαιρία για την εικαστικό που πάντα αγαπούσε την εντυπωσιακή κλίμακα να δημιουργήσει ένα έργο για να συνυπάρξει και να συνομιλήσει με τη μουσική που της πρότεινε ο Γιώργος Κουμεντάκης.

Καθώς δουλεύει πυρετωδώς προς την ολοκλήρωση αυτού που είναι το πιο φιλόδοξο πρότζεκτ της μέχρι σήμερα (οι παραστάσεις αναμένεται να πραγματοποιηθούν στις 22, 23 και 24 Σεπτεμβρίου) δεν θέλει να αποκαλύψει πολλές λεπτομέρειες για το έργο πέρα από το ότι «θα είναι μια εμβυθιστική εγκατάσταση που θα αποτελείται από 135 γλυπτά» τα οποία δημιουργεί ένα προς ένα μέσα από ένα πολύ επίπονο «τσίκι-τσίκι» αλλά δηλώνει ενθουσιασμένη που η δουλειά της θα συνυπάρξει, για πρώτη φορά, με μουσική.

«Συνήθως καθορίζεται από το μέρος όπου θα τοποθετηθεί και στη συγκεκριμένη περίπτωση παίζει μεγάλο ρόλο η αρχιτεκτονική και τα συμφραζόμενα της ανάθεσης. Δεν είναι το ίδιο με μια γκαλερί όπου ο κόσμος μπορεί να μπει και να βγει όποτε θέλει ή με μια εγκατάσταση σε δημόσιο χώρο όπου μπορεί να έχει ελεύθερη και σφαιρική πρόσβαση. Μια ιδιαιτερότητα του συγκεκριμένου εγχειρήματος είναι ότι οι θεατές θα βρίσκονται στον χώρο για συγκεκριμένο χρόνο και μάλιστα καθιστοί καθώς θα παρακολουθούν την ορχήστρα να εκτελεί τη μουσική η οποία συνυπάρχει με το έργο μου σε ένα αδιαίρετο σύνολο. Αυτό που μπορώ να σας πω είναι ότι για μένα αυτό είναι ένα ονειρεμένο πρότζεκτ γιατί μου δόθηκε η ευκαιρία να το σχεδιάσω ελεύθερα, χωρίς περιορισμούς. Κάθε μέρα που περνά δεν μπορώ να το πιστέψω, είναι μια μοναδική ευκαιρία αυτή που μου δόθηκε και αγαπώ να βρίσκομαι στην Ελλάδα» δηλώνει.

Η Ιωάννα Πανταζοπούλου χρησιμοποιεί συχνά τη λέξη «όνειρο» στην αγγλική του εκδοχή, dream, και η αλήθεια είναι ότι της ταιριάζει απόλυτα. Γιατί τα έργα της έχουν κάτι από τη μαγιά των ονείρων και διότι η ίδια μοιάζει να κινείται στη φανταστική σφαίρα που είναι προνόμιο των αυθεντικών καλλιτεχνών. Στην εγκατάσταση στην Εθνική Λυρική Σκηνή αναμένεται να δημιουργήσει ένα μαγικό, παραμυθένιο κόσμο χάρη και στη μεγάλη κλίμακά του. «Απαιτεί ρίσκο και τόλμη να ξεπερνάω το comfort zone μου αλλά θέλω οι επισκέπτες να εισέρχονται σε έναν κόσμο» όπως θα πει.

«Η δε επανάληψη της πρώτης ύλης για μένα δεν είναι συνταγή αλλά ένας τρόπος να αποδομήσω το αρχικό υλικό και να δομήσω κάτι άλλο. Η αρχιτεκτονική είναι μια πηγή έμπνευσης που καθοδηγεί τον χειρισμό των υλικών και τι θα συμβεί τελικά με το έργο». Ενα άλλο όνειρο της Πανταζοπούλου το οποίο ζει καθημερινά είναι το ότι ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη, την πόλη που ερωτεύτηκε όταν βρέθηκε για να εκθέσει έργο της μαζί με τον Δημήτρη Αντωνίτση στην έκθεση «Soul Substitutes» στην Primetime Gallery το 2014. Ο εικαστικός και επιμελητής τής δίνει σταθερά την ψήφο εμπιστοσύνης του καθώς ήταν στο Hydra School Projects του 2010 που η Πανταζοπούλου έδειξε την πρώτη μεγάλη εγκατάστασή της στην Ελλάδα, ένα εφήμερο γλυπτό από χαρτιά υγείας βουτηγμένα σε γύψο και τσιμέντο, ύστερα από τις σπουδές της στο Chelsea College of Art and Design του Λονδίνου.

«Δουλεύω πολύ σκληρά για να μπορώ να συντηρώ και να συνεχίζω το όνειρό μου γιατί είναι πολύ δύσκολο να ζεις και να εργάζεσαι στη Νέα Υόρκη. Παρ’ όλα αυτά η επιθυμία μου δεν έχει φθαρεί, εξακολουθεί να είναι ζωντανή. Δεν έχει συγκεκριμένη περιγραφή, είναι μια αφηρημένη ιδέα: μια ιδανική σκηνή που δεν έχει χρόνο ή τόπο, ένα έντονο συναίσθημα, η ευτυχία να μπορώ να δημιουργώ την τέχνη μου και να τη μοιράζομαι. Η Ελλάδα είναι πάντα μαζί μου και μπορεί να νιώθω πιο έντονη την παρουσία της όταν είμαι μακριά της, μάλιστα πολλές φορές τη βρίσκω σε υλικά που χρησιμοποιώ, άλλες φορές συνειδητά και άλλες όχι τόσο».

Αραγε συνδέεται η παραμονή της στην Αμερική των μεγάλων διαστάσεων, αποστάσεων και απολαύσεων  με τη συνεχιζόμενη αγάπη της για την πληθωρική κλίμακα; «Η αλήθεια είναι ότι στην Αμερική τα μεγέθη είναι μεγάλα παντού αλλά υπάρχει χώρος να γίνονται πράγματα, υπάρχει ο «λευκός καμβάς». Στην Ελλάδα υπάρχει ολόκληρος Παρθενώνας, αν δεν είναι αυτός «μεγάλος» τότε τι είναι; Η Αμερική δίνει περισσότερες ευκαιρίες, να όμως που το μεγαλύτερο έργο μου θα το πραγματοποιήσω στην Ελλάδα. Είναι δύο παράλληλοι κόσμοι που για μένα είναι και δύο εξίσου σημαντικοί και μεγάλοι». Ο τρόπος δε, που προσλαμβάνονται τα εικαστικά τεκταινόμενα στην Ελλάδα (που εμείς πιστεύουμε ότι είναι το μικρό, μεγάλο εικαστικό κέντρο του κόσμου) στην Αμερική έχει ενδιαφέρον. «Οταν λέω ότι είμαι από την Ελλάδα όλοι ενθουσιάζονται. Είναι γνωστή η «σκηνή» της Υδρας, όπως και νομίζω τα φιλόδοξα πρότζεκτ που γίνονται τα τελευταία χρόνια από τον Οργανισμό ΝΕΟΝ αλλά και από το ΚΠΙΣΝ, είτε παραστάσεις είτε αναθέσεις, όπως για παράδειγμα πρόσφατα η εγκατάσταση της αράχνης της Λουίζ Μπουρζουά.  Οταν γίνονται πράγματα με διεθνές αντίκτυπο ακούγεται και έξω η Ελλάδα».

INFO

«The Artist on the Composer | Ιωάννα Πανταζοπούλου» στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής από τις 22-24/9.