Κάθε φορά που ένα από «εκείνα» τα παιδιά, τα σχεδόν αποστεωμένα, με το απεγνωσμένο βλέμμα και τους μαύρους κύκλους κάτω από τα μάτια, τείνουν το χέρι ζητώντας μια μικρή οικονομική βοήθεια, η καρδιά σφίγγεται. Θα ήθελε κανείς να μπορεί να κάνει κάτι. Ξέρουμε όλοι ότι τα όποια χρήματα θα πάνε για τη δόση, αλλά και πάλι! Πώς να αδιαφορήσεις σε τέτοιον σπαραγμό;
Δυστυχώς τα εξαρτημένα από τα ναρκωτικά άτομα (κυρίως νέα, αφού η εξάρτηση αυτή είναι από τις πλέον θανατηφόρες) δεν είναι μοναχικές εξαιρέσεις: οι εξαρτήσεις (από το αλκοόλ, τον τζόγο, τα φάρμακα, το Διαδίκτυο, το σεξ…) απαντώνται σε άτομα κάθε ηλικίας, φύλου ή κοινωνικοοικονομικής τάξης. Ποιος δεν έχει ακούσει ιστορίες για περιουσίες που εξανεμίστηκαν σε μία νύχτα γύρω από το τραπέζι με την πράσινη τσόχα; ‘Η για παιδιά που, ενήλικοι πια, προσπαθούν να επουλώσουν τις πληγές που τους άφησε ο γονεϊκός αλκοολισμός; ‘Η για γονείς που δεν μπορούν να ξεκολλήσουν το εφηβάκι τους από τον υπολογιστή;
Προφανώς δεν μας αρέσει, αλλά η εξάρτηση είναι σε έναν βαθμό γραμμένη στον ανθρώπινο εγκέφαλο! Μπορεί κανείς, υπεραπλουστευτικά ίσως, να την περιγράψει σαν μια μετατόπιση της ισορροπίας του συστήματος ανταμοιβής. Στη διάρκεια της εξελικτικής πορείας του ανθρώπου, το σύστημα αυτό κράτησε το ανθρώπινο είδος ζωντανό καθώς δημιουργεί αίσθημα ευφορίας σε ερεθίσματα όπως το φαγητό ή το σεξ. Αυτό το αίσθημα ευφορίας επιτυγχάνεται μέσω της αύξησης της ντοπαμίνης, ενός ζωτικού για την καλή λειτουργία του εγκεφάλου νευροδιαβιβαστή.
Τι συμβαίνει λοιπόν και σε κάποιους ανθρώπους η προκαλούμενη ευχαρίστηση έπειτα από κάποιο ερέθισμα είναι τόσο έντονη ώστε το ερέθισμα να αποζητάται μέχρι (κυριολεκτικά κάποιες φορές) τελικής πτώσεως; Παρά τα κοινά χαρακτηριστικά τους και το κοινό μονοπάτι τους στον εγκέφαλο, οι εξαρτήσεις δεν είναι όλες ίδιες (και δεν έχουν όλες ούτε τις ίδιες συνέπειες, ούτε και την ίδια αντιμετώπιση), ενώ οι ερευνητές προσπαθούν εδώ και δεκαετίες να ανακαλύψουν τα μυστικά τους. Τις τρέχουσες γνώσεις μας για τις εξαρτήσεις θα βρει ο αναγνώστης στον συλλογικό τόμο « Εξαρτήσεις: αίτια, μηχανισμοί, εκδηλώσεις, αντιμετώπιση» των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης που μόλις κυκλοφόρησε.
Τα πρώτα τέσσερα κεφάλαια του βιβλίου μπορούν να θεωρηθούν εισαγωγικά καθώς παρέχουν το γενικό πλαίσιο: Επειτα από μια ιστορική αναδρομή, δίνονται τα διαγνωστικά κριτήρια και η κλινική εικόνα της εξάρτησης καθώς και οι κληρονομικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες που οδηγούν σε αυτήν, αλλά και οι μηχανισμοί μέσω των οποίων αυτή εγκαθίσταται. Στη συνέχεια εξετάζονται εξαρτήσεις (αλκοόλ, νικοτίνη, συνταγογραφούμενα φάρμακα, κάνναβη, οπιοειδή, ψυχοδιεγερτικά, παραισθησιογόνες και νέες ψυχοδραστικές ουσίες, συμπεριφορικές εξαρτήσεις), ενώ τα τελευταία κεφάλαια αφιερώνονται στα θεραπευτικά μοντέλα των εξαρτήσεων, στην ανίχνευση εξαρτησιογόνων ουσιών σε βιολογικά υλικά, αλλά και τα πολιτικά, νομικά και ηθικά ζητήματα σχετικά με την ουσιοεξάρτηση. Στο τέλος του βιβλίου ο αναγνώστης θα βρει ένα χρησιμότατο γλωσσάρι.
Την επιστημονική επιμέλεια του τόμου έχουν ο καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Θωμάς Παπαρρηγόπουλος και η επίκουρη καθηγήτρια Ψυχοφαρμακολογίας της ίδιας σχολής κυρία Χριστίνα Δάλλα. Με αλφαβητική σειρά οι συγγραφείς των κεφαλαίων του βιβλίου είναι οι: Σωτήρης Αθανασέλης, Κατερίνα Αντωνίου, Στυλιανή Βλάχου, Χριστίνα Δάλλα, Φωτεινή Δελή, Γιάννης Διακογιάννης, Αθανάσιος Δουζένης, Ευάγγελος Καφετζόπουλος, Νικόλαος Κόκρας, Μένη Μαλλιώρη, Μάριος Μαρσέλος, Ελευθέριος Μέλλος, Γεώργιος Παναγής, Παναγιώτης Παναγιωτίδης, Γεώργιος Παπαδόπουλος, Θωμάς Παπαρρηγόπουλος, Αλεξία-Βικτώρια Πολυσίδη, Βαλέρια Πομίνι, Ναυσικά Πούλια, Μανίνα Τερζίδου και Δόμνα Τσακλακίδου.
Περιττό να πούμε ότι ο καθένας από τους επιστήμονες συγγραφείς έχει συμβάλει με κεφάλαιο που αφορά την εξειδίκευσή του και το ερευνητικό του έργο. Παρά το γεγονός ότι το συλλογικό αυτό πόνημα απευθύνεται κυρίως σε επαγγελματίες της υγείας και φοιτητές, η καθαρότητα του λόγου και η μετριοπαθής και χωρίς περιττές φιοριτούρες προσέγγιση των θεμάτων το καθιστά προσβάσιμο ανάγνωσμα σε οποιονδήποτε έχει ενδιαφέρον να εμβαθύνει στο φλέγον θέμα των εξαρτήσεων.
