Κάθε χρόνο οι πολίτες βρίσκονται θεατές στο ίδιο έργο. Η εκάστοτε κυβέρνηση αντιπαρατίθεται με την αντιπολίτευση και τους τοπικούς άρχοντες για τις ευθύνες των πυρκαγιών που κατακαίνε τη χώρα. Φέτος οι φωτιές απείλησαν περισσότερο από κάθε προηγούμενη φορά αστικό ιστό.
Αρκεί να αυξηθούν τα μέσα πυρόσβεσης, επιλογή που έκανε και διαφήμισε η κυβέρνηση, ή μήπως το πρόβλημα πλέον εντοπίζεται αλλού, στην ελλιπή πρόληψη και στα θεσμικά κενά; Αυτά με δυσκολία κρύβονται πίσω από την κλιματική κρίση και τις απαιτητικές καιρικές συνθήκες που επικαλείται το Μέγαρο Μαξίμου έπειτα από κάθε καταστροφή, ενώ επί επτά χρόνια αμέλησε να δρομολογήσει τις απαραίτητες αλλαγές.
Τα 40 εκατομμύρια
Η αντιπαράθεση του υπουργού Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας Γιάννη Κεφαλογιάννη με τον δήμαρχο Πατρέων Κωνσταντίνο Πελετίδη για το «112» έμοιαζε με αντιπερισπασμό για να απομακρυνθεί το ενδιαφέρον από το πραγματικό ερώτημα: Αν οι δήμαρχοι δεν έκαναν το καθήκον τους και δεν καθάρισαν τα δημοτικά οικόπεδα από τα ξερά χόρτα, ποιος ήλεγξε τι έκαναν τα 40 εκατομμύρια που έλαβαν για την πυροπροστασία; Υπάρχει ελεγκτικός μηχανισμός, ο οποίος να επιβάλλει πρόστιμα και να διεκδικεί την επιστροφή των χρημάτων που διατέθηκαν σε άλλους σκοπούς;
Οι δήμοι ελέγχονται και εποπτεύονται από το υπουργείο Εσωτερικών, όπως και οι Περιφέρειες, τις οποίες κατηγορούν ορισμένοι δήμαρχοι ότι ενέκριναν πολύ αργά τα έργα πυροπροστασίας που τους είχαν καταθέσει. Εμπειρικά παρατηρήθηκε ότι όπου οι δήμοι ήταν καλά οργανωμένοι, είχαν καθαρίσει τα ξερόχορτα και είχαν λειτουργικούς πυροσβεστικούς κρουνούς, οι πυρκαγιές αντιμετωπίστηκαν ταχύτερα και αποτελεσματικότερα.
Ακόμη και το «112» έχει ξεθωριάσει στη συνείδηση της κοινής γνώμης ως ένα εργαλείο που σώζει ζωές. Οπως είδαμε όλοι στις οθόνες μας, όλο και περισσότεροι πολίτες αποφασίζουν με κίνδυνο της ζωής τους να μην εγκαταλείψουν τα σπίτια και την περιουσία τους, επειδή πιστεύουν ότι έτσι θα την προστατεύσουν από τη φωτιά.
Αίσθηση κινδύνου
Οσο παραπλανημένοι και αν είναι, υπάρχει και άλλος λόγος για την απόφασή τους. Οι επιχειρήσεις εκκένωσης σε πολλές περιπτώσεις γίνονται άναρχα μέσα σε χάος, όπως συνέβη στα χωριά της Φιλιππιάδας, προκαλώντας πρόσθετη αίσθηση κινδύνου. Εχει η αστυνομία συγκεκριμένα πρωτόκολλα εκκενώσεων και είναι εκπαιδευμένο όλο το προσωπικό της για την εφαρμογή τους;
Ακόμα και το ίδιο το υπουργείο Πολιτικής Προστασίας «έχτισε» κάτι στιβαρό κατά τη διάρκεια της θητείας τριών υπουργών; Ο Χρήστος Στυλιανίδης έβαλε τα θεμέλια για την επιστημονική αντιμετώπιση των πυρκαγιών με τη δημιουργία της εθνικής βάσης δεδομένων ώστε οι επεμβάσεις να γίνονται έγκαιρα, προτού εξαπλωθούν οι πυρκαγιές, αλλά και οι προβλέψεις για το πώς θα εξελιχθούν τα μέτωπα να είναι πιο ακριβείς. Αυτά, λένε πρόσωπα που γνωρίζουν τα ενδότερα του συγκεκριμένου υπουργείου, εγκαταλείφθηκαν επί Βασίλη Κικίλια, ο οποίος έριξε το βάρος του κυρίως στο επιχειρησιακό κομμάτι των αρμοδιοτήτων του.
Το αποτέλεσμα ήταν στο διάστημα της σχεδόν διετούς υπουργίας του να έχει συμβασιοποιηθεί μόλις το 23% των έργων πρόληψης, αν και ο προϋπολογισμός για τα υπουργεία Προστασίας του Πολίτη και Πολιτικής Προστασίας ήταν σχεδόν 2,3 δισεκατομμύρια το 2019 και έφτασε τα 3,5 δισεκατομμύρια το 2025. Μετά την έλευση του Γ. Κεφαλογιάννη στο υπουργείο τον περασμένο Μάρτιο η συμβασιοποίηση των έργων έφτασε στο 55%. Ποιος παρακολουθούσε και ήλεγχε αυτές τις ασυνέχειες, αν δεν το έκαναν οι επικεφαλής του επιτελικού κράτους;
Οι εθελοντές
Το ζήτημα των εθελοντών, που έθεσε άκομψα η Σοφία Βούλτεψη, είναι κομβικής σημασίας. Η πυροσβεστική υπηρεσία έχει συνολικά 18.000 μόνιμο και εποχικό προσωπικό και δέχεται τη συνδρομή 5.000 πλήρως εκπαιδευμένων εθελοντών πυροσβεστών και 5.500 πιστοποιημένων εθελοντών Πολιτικής Προστασίας, οι οποίοι απασχολούνται στα μετόπισθεν για να δίνουν πρώτες βοήθειες, να μεταφέρουν εξοπλισμό και να σβήνουν μικρές εστίες φωτιάς, προλαβαίνοντας τις αναζωπυρώσεις. Πώς κινητοποιεί και ενοποιεί το κράτος τις διάφορες ομάδες εθελοντών και τι κίνητρα τους δίνει προκειμένου να ενισχυθεί το εθελοντικό κίνημα όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες;
Στη Γαλλία, παραδείγματος χάριν, το 90% της πυρόσβεσης στηρίζεται σε εθελοντές, δηλαδή έχει 25.000 επαγγελματίες πυροσβέστες και 225.000 εθελοντές. Αν υπήρχε και στην Ελλάδα αυτή η κουλτούρα, η οποία δεν αφορά τους πολίτες αλλά πρωτίστως το κράτος, ίσως να προλαμβάνονταν οι μεγάλης έκτασης φωτιές σε απομακρυσμένες περιοχές και νησιά.
Ακόμα, υπάρχει και το ζήτημα της ΔΕΗ, καθώς υπολογίζεται ότι το 20% των πυρκαγιών προκαλείται από το δίκτυό της – το 70% προέρχεται από αμέλεια. Ασφαλώς είναι αδύνατον να υπογειοποιηθεί το πολλών χιλιομέτρων δίκτυό της σε όλη τη χώρα, θα μπορούσαν όμως να προχωρήσουν τα έργα στην Αττική ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος σε μια περιοχή που φιλοξενεί σχεδόν τον μισό πληθυσμό της χώρας.
Γερασμένος στόλος
Η Πυροσβεστική σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος των πυρκαγιών και κάνει τιτάνιο έργο. Με τι μέσα όμως; Με αυτά που διαφημίζει η κυβέρνηση ή με αυτά με τα οποία εργάζονται οι πυροσβέστες στο πεδίο;
Επιτελείς της Πυροσβεστικής επισημαίνουν ότι ο στόλος των 10 Canadair 215 έχει γεράσει, με αποτέλεσμα να τίθενται εκτός λειτουργίας ή να απαιτούν συχνότερα συντήρηση, να καθηλώνονται και να έχουν μικρότερη ευελιξία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι τα 7 Canadair 415 είχαν συνολικά τον περασμένο Ιούλιο 113 εξόδους για πυρόσβεση και προχωρούσαν σε ρίψεις νερού επί 308,5 ώρες, ενώ τα Canadair 215, που θεωρούνται η κύρια δύναμη πυρόσβεσης, είχαν μόλις 78 απογειώσεις για δασοπυρόσβεση και έμειναν στον αέρα 373 ώρες.
Ετσι, ενώ φαίνεται να υπάρχει «πυκνή» παρουσία αεροσκαφών αυτού του τύπου, ο «ενεργός» χρόνος τους είναι μικρότερος. Τα νέα πυροσβεστικά αεροσκάφη που έχουν παραγγελθεί αναμένεται να έλθουν στη χώρα μας μετά από δύο χρόνια.
Επιπλέον, ορισμένα από τα ενοικιαζόμενα πυροσβεστικά ελικόπτερα παρουσίασαν βλάβες λόγω των συνεχών πτήσεων, η ανταπόκριση των επιτόπιων δυνάμεων στα δεδομένα που έστελναν τα 80 drones δεν ήταν πάντα ικανοποιητική και σε κάποιες περιπτώσεις αναφέρθηκαν λανθασμένες εκτιμήσεις αξιωματικών της Πυροσβεστικής σε καταστροφικές αναζωπυρώσεις, αλλά και εγκλωβισμοί οχημάτων.
Σημαντικό είναι και το πρόβλημα της γήρανσης του προσωπικού του Πυροσβεστικού Σώματος με μέσο όρο ηλικίας τα 50 έτη. Αυτά είναι κρίσιμα ζητήματα τα οποία χρειάζονται άμεση επίλυση και δεν μπορεί η κυβέρνηση να επαφίεται στον ηρωισμό του απλού, αλλά αβοήθητου πυροσβέστη.
Μεγάλη καταστροφή
Οι υπόλοιπες παράμετροι της εξίσωσης υπερβαίνουν την εκάστοτε κυβέρνηση. Η κλιματική κρίση προκαλεί κάθε χρόνο εντονότερα φαινόμενα καταστροφικών πυρκαγιών και πλημμυρών, ενδεικτικά φέτος από την αρχή της αντιπυρικής περιόδου μέχρι σήμερα σημειώθηκαν 5.700 πυρκαγιές, οι οποίες ευνοήθηκαν από την παρατεταμένη ξηρασία σε συνδυασμό με τους ισχυρούς ανέμους που έφτασαν τα 9 μποφόρ.
Η κυβέρνηση δηλώνει ικανοποιημένη επειδή δεν χάθηκαν ανθρώπινες ζωές, αλλά η καταστροφή περιουσιών είναι μεγάλη, γι’ αυτό και προγραμματίζεται να ξεκινήσει άμεσα η καταγραφή των ζημιών και να δοθεί η πρώτη αρωγή.
Παράλληλα σχεδιάζονται τα αντιπλημμυρικά έργα στις πληγείσες περιοχές, ενώ μελετάται να εφαρμοστεί στη Χίο ένα Chios Pass στο πρότυπο του Evros Pass, προκειμένου να τονωθεί η τουριστική κίνηση, αν και η σεζόν φτάνει στο τέλος της και για αυτό δεν έχουν ληφθεί ακόμα αποφάσεις.
