Ο ψηφιακός μας πολιτισμός επιτρέπει να επιβιώνουμε σκηνοθετώντας κατά βούληση κάθε λογής «συνετές» ή «τρελές» επιθυμίες. Τίποτα δεν μοιάζει να είναι αδύνατο. Στις φωτογραφίες που αναρτούμε στα κοινωνικά δίκτυα μπορούμε να εξαφανίζουμε π.χ., όπως κάποτε στη Σοβιετική Ενωση, τα ανεπιθύμητα πλάσματα. Κάποιον, ας πούμε, που εμφανίζεται στο κάδρο είτε κατά τύχη είτε επειδή ήταν αποδεκτός κάποτε αλλά όχι πλέον! Επινοούμε ωραία ντεκόρ. Τελειοποιούμε με μαγικά φίλτρα. Ολα άλλα δηλαδή.
Ακόμα κι αν είναι καταφανώς κατασκευασμένα, γελοία ή υπερβολικά, οι πρόθυμοι φίλοι θα σπεύσουν να πλειοδοτήσουν. «Καλλονή είσαι, Θε μου, τι θεά, θεάρα!», «Τι υπέροχος κούκλος είσαι εσύ!», «Τι έξοχα παιδιά, να σας ζήσουν!», κ.λπ., κ.λπ. Εξωτικά μέρη και οικογενειακές φωτογραφίες έχουν την τιμητική τους. Τι κι αν είναι όλα «φτιαγμένα» και οι υμνούντες καλά το γνωρίζουν. Μετέχουμε όλοι στο ίδιο παίγνιο. «Xάιδεψέ με, να σε χαϊδέψω», «δώσ’ μου αψέντι να παραμυθιαστώ και θα σ’ το επιστρέψω, εκ του ασφαλούς κι εγώ», «κράτα με, να σε κρατώ, μαζί ν’ ανέβουμε το βουνό», «όλα όσα ανέξοδα μου χαρίζεις θα σ’ τα ανταποδώσω με το παραπάνω υμνώντας κι εγώ με τη σειρά μου τις δικές σου φωτογραφίες».
Μια ονειρώδη πραγματικότητα υπόσχεται ο ανεξάντλητα επινοητικός ψηφιακός πολιτισμός μας. Δεν υπάρχει τέλος σε αυτά που μπορεί να σου προσφέρει. Σε ολόγραμμα, π.χ., ο νεκρός να μιλάει στην κηδεία του. Μα, ναι! Δεν πέθανε ποτέ. Αυτό δεν είναι το ζητούμενο; Στην εποχή του «όλα είναι δυνατά» το αίτημα της αθανασίας. Από την καταστροφή του πλανήτη σε λίγα (και πολλά λέω) λεπτά έως την υπόσχεση μιας αδιατάρακτης, μετά την καταστροφή, αιωνιότητας.
Εξαφανίζουμε ρυτίδες, σημάδια του χρόνου, ή της λύπης, σιδερώνουμε με φίλτρα πρόσωπα, εκφράσεις, χαμόγελα. Οχι, δεν γινόμαστε ωσεί νεκροί, απλώς εξοντώνουμε τη σκέψη. Η σκέψη ανήκει στη μελαγχολία. Θέτει όρια, περιορισμούς. E λοιπόν, όχι! Το φαίνεσθαι και ο πολιτισμός της εικόνας προσφέρουν μια σκέψη που ανήκει μόνο στη λάμψη, στη διαρκή νεότητα, στο αψεγάδιαστο, στο χρυσίζον φως μιας μέρας που δεν θα περιλαμβάνει ούτε σούρουπο ούτε δύση.
Ενα δυνατό φως που εξαφανίζει σκιές και αποχρώσεις; Τι τον θέλουμε τον αναστοχασμό; Το πρόσωπό μας κατάλληλα επισκευασμένο γίνεται η εικόνα που θα απορροφά κάθε ρυτίδα, κάθε ασχήμια, κάθε αγωνία, κάθε φευγαλέα απορία που ακόμα κι ένα μικρό παιδάκι επιτρέπει στον εαυτό του να έχει και να αποτυπώνεται στο βλέμμα του. Βρείτε μου μια οικογενειακή φωτογραφία που να δείχνει ένα παιδάκι να κλαίει ή να σκεπάζει το πρόσωπό του με τα χέρια του. Και δεν μιλώ φυσικά για τις φωτογραφίες στα πεδία της μάχης και των πολέμων. Μιλώ για τις αναρτημένες οικογενειακές φωτογραφίες στις ζώνες μιας προσωρινά προστατευμένης ζωής. Ζώνες προσωρινά προστατευμένες από πολέμους και φυσικές ή οικολογικές καταστροφές.
Το «Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι» ξαναγράφεται. Με μια διαφορά: Στο τέλος μην περιμένετε να βρείτε ένα παραμορφωμένο πρόσωπο. Στη μετα-ψηφιακή εποχή μας, καμία ασχημία δεν θα αυλακώνει, μετά θάνατον, το πορτρέτο του. Ο παντοτινά πανέμορφος Ντόριαν Γκρέι θα μπορεί, με ένα ολόγραμμα, να παρίσταται στην κηδεία του και να εκφέρει τον επικήδειό του. «Εζησα ευτυχισμένος, δείτε το αψεγάδιαστο πρόσωπό μου, στην πραγματικότητα δεν έχω πεθάνει».
Εναυσμα για τις σκέψεις μου μια αμαρτωλή φωτογραφία
Μια «πειραγμένη» βασιλική φωτογραφία που κατακλύζει τα media της υφηλίου. Μια οικογενειακή φωτογραφία που με περισσό πάθος καταγγέλθηκε ως αναληθής. Με εμπάθεια που τροφοδοτείται και από τον φθόνο που ενεργοποιεί ρητά ή άρρητα η παρουσία μιας καλοσυνάτης, χαμογελαστής, διαδόχου του θρόνου. Της ευάλωτης πριγκίπισσας της Ουαλίας. Μιας γυναίκας που θέλει – άκου θράσος! – να φαίνεται υγιής, χαρούμενη, αγκαλιά με τα παιδιά της. Η λαχτάρα της ανθεκτικότητας, το καμουφλάζ της ρωγμής, δεν είναι προνόμιο των κοινών θνητών.
Η διάδοχος του θρόνου θέλησε να αναρτήσει τη «φτιαγμένη» εικόνα μιας ευτυχισμένης, γαλήνιας, οικογενειακής στιγμής. Ενας ολόκληρος πλανήτης έσπευσε να κατασπαράξει το δικαίωμά της να «διορθώσει» τη σκιά. Η Κέιτ Μίντλετον είναι ένοχη. Καμουφλάρει, ωραιοποιεί, σκηνοθετεί τη δική της μικρή αθανασία. Σάμπως αυτό δεν κάνουμε εκατομμύρια χρήστες του Διαδικτύου; Mε πάθος, με ηδονή, με οδύνη, με απελπισία, με αδιαλλαξία…
Υπάρχει όμως και κάτι ακόμα σε αυτή την ιστορία, κάτι που, ανεξάρτητα από τις όποιες σκοπιμότητες του βασιλικού οίκου, γεννά μια ξεχωριστή θλίψη. Εχει να κάνει με τη δαιμονοποίηση της νόσου. Η νόσος γίνεται εκ νέου το αλλοτινό «κακό», το «εξ αποδώ». Οσο πιο πολύ αλλάζει τόσο το ίδιο μένει…
Τα 16 εντοπισμένα λάθη που οι επιτήδειοι μελετητές των media κατέγραψαν είναι οι 16 δρόμοι που δηλώνουν το λάθος της αλήθειας που αναζητάμε.
Ευτυχείς και αυτάρκεις μέσα στο γυάλινο παλάτι της μετα-εποχής μας.
Η κυρία Φωτεινή Τσαλίκογλου είναι καθηγήτρια Ψυχολογίας, συγγραφέας.
