Την ώρα που διαβάζετε αυτές τις γραμμές, ο Σάββας Παραγκαμιάν, υποψήφιος διδάκτορας του Τμήματος Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας Κρήτης (ΙΘΑΒΙΚ-ΕΛΚΕΘΕ), είναι καθ’ οδόν προς την Αριζόνα των ΗΠΑ προκειμένου να λάβει μέρος στην 24η ετήσια συνάντηση της Κοινοπραξίας Γονιδιωματικών Προτύπων (Genomic Standards Consortium – GSC), η οποία αρχίζει αύριο. Ο νεαρός έλληνας επιστήμονας είναι ο εφετινός αποδέκτης του βραβείου «Ντον Φιλντ για την Εξαιρετική Συνεισφορά στα Γονιδιωματικά Πρότυπα» (Dawn Field Award for Outstanding Contributions to Genomic Standards) και έχει κληθεί να δώσει ομιλία για την ερευνητική δουλειά στην οποία οφείλει τη βράβευσή του.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: η αποκωδικοποίηση του ανθρωπίνου γονιδιώματος στις αρχές του 21ου αιώνα έφερε μια επανάσταση στη Βιολογία και γέννησε τεχνολογίες οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν και συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται για την αποκωδικοποίηση πληθώρας γονιδιωμάτων (ανθρώπων, ζώων, φυτών, μικροοργανισμών). Σύντομα όμως, οι ερευνητές του πεδίου της γονιδιωματικής διαπίστωσαν ότι η αξία του τεράστιου όγκου πληροφορίας που συσσωρεύονταν από την αποκωδικοποίηση των γονιδιωμάτων δεν έγκειτο στο πρωτόγνωρο μέγεθός της αλλά στη δυνατότητα (ή μη) που παρείχε για νέες ανακαλύψεις. Με στόχο να καταστήσει τα γενετικά δεδομένα φιλικά στον οποιονδήποτε ερευνητή θα ήθελε να τα αξιοποιήσει για να βρει απαντήσεις σε συγκεκριμένα ερωτήματα ιδρύθηκε, το 2005, η μη κερδοσκοπική οργάνωση GSC. Η φιλικότητα των δεδομένων προς τον χρήστη ερευνητή σχετίζεται με πλήθος παραγόντων, η διαχείριση των οποίων συναποφασίζεται στην ετήσια συνάντηση της Κοινοπραξίας.
Ιδρυτικό μέλος της GSC υπήρξε η βρετανή βιολόγος Ντον Φιλντ, στη μνήμη της οποίας θεσπίστηκε πρόσφατα το ομώνυμο βραβείο. Αυτό απονέμεται σε νέους ερευνητές και ο εφετινός παραλήπτης του βραβεύεται για το έργο του που είχε στόχο τη μελέτη του μικροβιώματος του εδάφους της Κρήτης, δηλαδή του συνόλου των μικροοργανισμών που εποικίζουν το έδαφος του νησιού. Πρόκειται για μακροχρόνια και με συμμετοχή πολλών επιστημόνων μελέτη, τα δεδομένα της οποίας έχουν καταχωρηθεί σε βάση δεδομένων ακολουθώντας τις προδιαγραφές της Κοινοπραξίας και είναι, βεβαίως, ανοιχτά σε όλους. Ο νεαρός έλληνας επιστήμονας, ο οποίος συμμετείχε και στη συγκέντρωση των δεδομένων πραγματοποιώντας δειγματοληψίες, βραβεύεται επειδή ο κώδικας που έγραψε για την ανάλυσή τους εξασφαλίζει τη διαφάνεια και την επαναληψιμότητα των όποιων ευρημάτων.
Τα ανοιχτά δεδομένα, οι διαφανείς διαδικασίες και η επαναληψιμότητα είναι τα ζητούμενα της σύγχρονης Βιολογίας και ο Σάββας Παραγκαμιάν είναι ένα άριστο παράδειγμα νέου επιστήμονα του 21ου αιώνα που αντιλαμβάνεται την επιστήμη ως συνεργατικό και χωρίς σύνορα εγχείρημα. Είναι επίσης αντιπροσωπευτικό δείγμα του ανθρώπινου δυναμικού που μας κάνει υπερήφανους φέρνοντας στη χώρα επιστημονικά «μετάλλια». Του δυναμικού που λέμε ότι θέλουμε να κρατήσουμε στην Ελλάδα και που τόσο λίγα κάνουμε για να το πετύχουμε.
