Η λιτή επίσημη ανακοίνωση της επίσκεψης του Φρίντριχ Μερτς στην Τουρκία, την οποία προετοιμάζει από την πρώτη ημέρα ανάληψης των καθηκόντων του, έρχεται σε ευθεία αντίθεση με το ειδικό βάρος της στο πλαίσιο της πρόθεσης της νέας κυβέρνησης συνασπισμού του Βερολίνου να αναβαθμίσει εμφανώς τις σχέσεις της με την Αγκυρα.
Οπως έχει αποκαλύψει ο «Βηματοδότης» (17/10), ο γερμανός καγκελάριος θα συναντήσει την ερχόμενη Πέμπτη στην Αγκυρα τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Εκτός από την κοινή συνέντευξη Τύπου αμέσως μετά τις συνομιλίες, ο αναπληρωτής κυβερνητικός εκπρόσωπος Σεμπάστιαν Χίλε δεν αναφέρθηκε σε άλλες συναντήσεις του Μερτς, ενώ ως προς τα θέματα των συζητήσεων αρκέστηκε να πει ότι αφορούν την εξωτερική πολιτική, τη στενότερη συνεργασία στους τομείς οικονομίας, μετανάστευσης και ασφάλειας και διμερή. Δεν είπε όμως το πιο βασικό.
Σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», ο καγκελάριος δεν πάει με άδεια χέρια. «Κομίζει» 40 Eurofighter Typhoon, τελευταίας τεχνολογίας, τα οποία διακαώς ζητούσε η Τουρκία. Σύμφωνα με συνέντευξη του Μίχαελ Σέλχορν, CEO της Airbus Defence and Space, στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Ανατολού, το πέσιμο των υπογραφών είναι θέμα λίγου χρόνου.
Πότε θα λάβει η Τουρκία τα πρώτα Eurofighter
Η παράδοση των πρώτων 20, που θα φέρουν πυραύλους Meteor, αναμένεται να ξεκινήσει το 2031. Επειδή τα Eurofighter κατασκευάζονται από κοινοπραξία – στην οποία συμμετέχουν, εκτός από τη Γερμανία, η Βρετανία (BAE Systems), που είναι και ο μεγαλύτερος μέτοχος, η Ισπανία και η Ιταλία –, η παράδοση είχε κολλήσει στη γερμανική συναίνεση, η οποία δόθηκε τελικά λίγο μετά τη συνάντηση Μερτς – Ερντογάν στα Τίρανα, στο περιθώριο της Συνόδου Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ενωσης τον Μάιο.
Η γερμανική πλευρά, η οποία υπέστη έντονες πιέσεις από τον βρετανό πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ, τονίζει ότι στη φάση της έγκρισης ενημερωνόταν συνεχώς ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης και ότι υπήρχαν διαβεβαιώσεις πως η Τουρκία θα χρησιμοποιήσει τα αεροσκάφη μόνο στο πλαίσιο αλληλεγγύης στους κόλπους του ΝΑΤΟ και όχι εναντίον άλλου μέλους της Συμμαχίας.
Η Γερμανία φαίνεται ότι θα μοιραστεί με τη Σαουδική Αραβία το κόστος ανάπτυξης των αεροσκαφών, ενώ η συναρμολόγηση θα γίνει στη Βρετανία. «Η Τουρκία είναι ένα περιφερειακό “βαρύ πυροβολικό” και ο καγκελάριος θέλει να εμβαθύνει τις σχέσεις του με τη χώρα» λέει στο «Βήμα» ο Γιασάρ Αϊντίν, ερευνητής και αναλυτής στο Ιδρυμα «Επιστήμη και Πολιτική».
«Επιπλέον, η Τουρκία διαθέτει μια δυναμική βιομηχανία όπλων, έναν ισχυρό στρατό και ένα ισχυρό πολεμικό ναυτικό. Ολα αυτά υπογραμμίζουν τη γεωγραφική, γεωπολιτική και στρατιωτική σημασία της και εξηγούν το ενδιαφέρον του καγκελαρίου Μερτς για μια συνεργασία με τη χώρα στον τομέα της πολιτικής ασφάλειας».
Νέα γεωπολιτική πραγματικότητα
Για τους λόγους αυτούς, εκπεφρασμένη πρόθεση της γερμανικής διπλωματίας είναι η συμμετοχή της Τουρκίας και στο πρόγραμμα SAFE, που βρίσκει την ελληνική πλευρά εκ διαμέτρου αντίθετη. Κατά την επίσκεψή του στην Αγκυρα στις 18 Οκτωβρίου, ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών Γιόχαν Βάντεφουλ το εξέφρασε ανοιχτά, «εφόσον η Τουρκία επιλύσει πρώτα περιφερειακά προβλήματα» όπως έσπευσε να προσθέσει για να μη διαταράξει τις ισορροπίες.
Θα καταφέρει τελικά η Γερμανία να παρακάμψει τις ελληνικές αντιρρήσεις; Ο γερμανός αναλυτής αναδεικνύει τον νέο ρόλο της Τουρκίας σε μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα. «Η γενική επιχειρηματολογία των γερμανών υπευθύνων λήψης αποφάσεων είναι ότι οι περιορισμοί στις εξαγωγές όπλων δεν έχουν πλέον την επίδραση που είχαν στο παρελθόν. Αντίθετα, η Γερμανία και πολλές ευρωπαϊκές χώρες χρειάζονται την τουρκική αμυντική βιομηχανία για να προμηθεύονται όπλα και πυρομαχικά σε προσιτές τιμές. Η Τουρκία παράγει εν μέρει φθηνά οπλικά συστήματα και πυρομαχικά. Με το χρηματοδοτικό μέσο SAFE, η ΕΕ επιθυμεί να ενισχύσει την αμυντική και αποτρεπτική της ικανότητα και να εξοπλίσει τις ένοπλες δυνάμεις της. Τουλάχιστον σε αυτό το σημείο, η Τουρκία μπαίνει στο παιχνίδι ως μια φθηνή και προσοδοφόρα αγορά».
Με το αναμενόμενο πέσιμο υπογραφών ανοίγει αναμφισβήτητα ένα νέο κεφάλαιο στις γερμανοτουρκικές σχέσεις, που δοκιμάστηκαν σκληρά την προηγούμενη δεκαετία. Τον Ιούνιο του 2016, η Μπούντεσταγκ αναγνώρισε σε ψήφισμα τη γενοκτονία των Αρμενίων. Στο κείμενο υπάρχει αναφορά στο ότι το γερμανικό Ράιχ, ως κύριος στρατιωτικός σύμμαχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δεν προσπάθησε να σταματήσει τα «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας».
Την ίδια χρονιά ακολούθησε η απόπειρα του στρατιωτικού πραξικοπήματος κατά του προέδρου Ερντογάν με κύμα φυλακίσεων και συλλήψεων δεκάδων χιλιάδων. Πολίτες με γερμανική και τουρκική υπηκοότητα συνελήφθησαν για έκφραση απόψεων που σε μια οποιαδήποτε δυτική χώρα εμπίπτει στην ελευθερία έκφρασης.
Απογοήτευση από τη στάση των Ευρωπαίων
Οι διμερείς σχέσεις επιδεινώθηκαν δραματικά τον Αύγουστο του 2016 με την επίθεση του τουρκικού στρατού στη Βόρεια Συρία και στη συνέχεια, την άνοιξη του 2018, στην επαρχία Αφρίν, πόλεμοι που κρίθηκαν ότι παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο. Οι μεγάλης κλίμακας παραδόσεις όπλων, λόγω των κατάφωρων τουρκικών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ήταν διαχρονικά «ταμπού» για τις γερμανικές κυβερνήσεις.
Ομως, αυτά και πολλά άλλα, όπως η επί μήνες άρνηση της νατοϊκής Τουρκίας να δώσει πράσινο φως στην ένταξη της Σουηδίας στη Συμμαχία εν μέσω αυξανόμενης ρωσικής επιθετικότητας κατά της Ουκρανίας και η δημόσια στήριξη της Χαμάς σε γερμανικό έδαφος κατά την τελευταία επίσκεψη Ερντογάν στο Βερολίνο, τον Νοέμβριο του 2023, τα έχει ξεπλύνει ο χρόνος.
«Οι συντεταγμένες της γερμανικής πολιτικής απέναντι στην Τουρκία έχουν αλλάξει» επισημαίνει ο Αϊντίν. «Πιο πολύ προς τον συναλλακτισμό, την πολιτική ισχύος, μακριά από τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και αυτό είναι κάτι που εξοργίζει τμήματα του τουρκικού πληθυσμού και της κοινωνίας των πολιτών. Είναι πολύ απογοητευμένοι από τη στάση των Ευρωπαίων. Ο ηγέτης της τουρκικής αντιπολίτευσης εκφράζει φυσικά την απογοήτευσή του και λέει ότι θα ήθελε το αδελφό γερμανικό κόμμα να τους είχε υποστηρίξει περισσότερο. Αλλά δεν βλέπω αυτό το ενδιαφέρον στη Γερμανία, ούτε σε άλλες χώρες».
Ο Αϊντίν δεν περιμένει εξελίξεις στα θέματα τελωνειακής ένωσης, βίζας με την ΕΕ και δημοκρατικού ανέμου στη χώρα. «Αντιβαίνει στα συμφέροντα εξουσίας του Ερντογάν» επισημαίνει. «Αυτό που θα μπορούσε να αποκομίσει η Γερμανία από την επίσκεψη Μερτς θα ήταν η υποστήριξη της Τουρκίας στην αποστρατιωτικοποίηση της Χαμάς, την ειρήνευση και την ανοικοδόμηση της Λωρίδας της Γάζας, καθώς και τη διαβεβαίωση ότι η Τουρκία θα διατηρήσει την πολιτική της αποκλιμάκωσης στην Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο».
