Η μυθική φιγούρα του Δον Ζουάν και η ιστορική περσόνα του Καζανόβα συναντώνται επί σκηνής, διά χειρός Στάθη Λιβαθινού, σε μια «Ερωτική περιπλάνηση»: η παράσταση, βασισμένη στο ποίημα του Λόρδου Βύρωνα και στο θεατρικό της Μαρίνας Τσβετάγεβα, δημιουργεί έναν διάλογο ανάμεσα σε δύο αιώνες, δύο ερωτικά σύμβολα, δύο λογοτέχνες, φαινομενικά διαφορετικούς, που όμως τους ενώνουν πολλά. Τα δύο αυτά κλασικά έργα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στα ελληνικά σε έμμετρο ομοιοκατάληκτο στίχο.
Ο Λιβαθινός επέλεξε να δημιουργήσει μια θεατρική σύνθεση, διατηρώντας την αυτονομία κάθε έργου. Ο Δον Ζουάν βρίσκεται σε εφηβική ηλικία και στο στάδιο εκείνο της ζωής όπου όλα είναι προς ανακάλυψη. Ο ηλικιωμένος Καζανόβα βρίσκεται στο τέλος της διαδρομής και το νεαρό κορίτσι που τυχαία συναντά τον οδηγεί σε μια αναδρομή της ζωής του. Οι δυο τους, που δεν συναντήθηκαν ποτέ και ούτε θα συναντηθούν τώρα στη σκηνή, φωτίζουν την περιπλάνηση του ανθρώπου στον χρόνο.
Με συνοδοιπόρο την ομάδα που εδώ και 30 χρόνια καταθέτει συστηματικά δείγματα μιας αφοσίωσης στη θεατρική πράξη και εμπλουτισμένης κάθε φορά με νεότερους ηθοποιούς, συνδέει το χθες με το σήμερα. Το «Δον Ζουάν/Καζανόβα, Ερωτική περιπλάνηση» εντάσσεται στο Φεστιβάλ Αθηνών και προσθέτει έναν ακόμα κρίκο στην αλυσίδα των παραστάσεων του σκηνοθέτη με επικές διαστάσεις.
Ο Στάθης Λιβαθινός.
«Πρόκειται για δύο κείμενα με τεράστιες διαφορές αλλά και πολλά κοινά σημεία, δύο κείμενα για τον έρωτα, όχι ως επιθυμία αλλά ως απόθεμα και εφόδιο της ζωής, ως πλούτο και ουσία» λέει ο σκηνοθέτης που ανεβαίνει ύστερα από 20 χρόνια ξανά στη σκηνή (με έναν μικρό ρόλο στον «Καζανόβα»), γιατί είχε την επιθυμία να βρεθεί με την ομάδα του. Και συνεχίζει: «Πρόκειται για δύο πολύ τολμηρά κείμενα που έκαναν τεράστιο θόρυβο στην εποχή τους, ειδικά ο «Δον Ζουάν» του Μπάιρον.
Η παράστασή μου είναι ένας χαιρετισμός απέναντι σε μια ολόκληρη γενιά που έρχεται, απέναντι στη ζωή που θα ζήσει, όχι μόνο στην ερωτική αλλά και στη ζωή αυτή καθαυτή. Ο ένας προσδοκά και ο άλλος το έχει βιωμένο, ο ένας είναι το παρελθόν και ο άλλος το μέλλον. Ουσιαστικά είναι μια ερωτική περιπλάνηση με έντονα αποτυπώματα πάνω στη ζωή – το ένα έχει την ορμή και το θράσος της νιότης, το άλλο την αγωνία του τέλους. Στην παράσταση υπάρχει και η παρουσία των ίδιων των ποιητών, και έτσι υποδηλώνεται η αφηγηματικότητά τους.
Η Τσβετάγεβα έγραψε θέατρο, ο Μπάιρον έγραψε ένα ποίημα με την επική έννοια, ένα σατιρικό έπος, το πρώτο ή έστω από τα λίγα της εποχής του ή και πολλών εποχών. Παρόλο που πλησίασα τον κάθε ποιητή ξεχωριστά, αποδείχτηκε ότι έκρυβαν πολλά κοινά, χωρίς να έχουν γνωρίσει, εκ των πραγμάτων, ο ένας τον άλλον. Είχαν μια ελεύθερη σεξουαλικότητα, έναν άκρατο ερωτισμό, που η μεν δεν θα μπορούσε ποτέ να εκφράσει και ο δε έκανε ακριβώς το αντίθετο. Γι’ αυτό και οι εποχές τους, ως έναν βαθμό, τους κυνήγησαν».
Αρης Τρουπάκης
Καζανόβα
«Ο Καζανόβα όπως τον προτείνει η Τσβετάγεβα είναι στην τελευταία μέρα της ζωής του. Είναι ένας απολογισμός, ένας αποχαιρετισμός, το ρίγος της τελικής αναχώρησης, όπως λέει και η ίδια η ποιήτρια. Κι εκεί ακριβώς που κλείνει λογαριασμούς και πετάει πίσω του τα πάντα, εκεί τον επισκέπτεται ένα πολύ νεαρό κορίτσι, το οποίο εμφανίζεται ξαφνικά μπροστά του. Και υπάρχει μια τελική αναμέτρηση. Σε αυτή την αναμέτρηση ο έρωτας λειτουργεί ως επίφαση. Βρισκόμαστε στην τελευταία μέρα ενός αιώνα και στην αρχή ενός καινούργιου. Μια ολόκληρη γενιά, ζωή, εποχή φεύγει και μια άλλη έρχεται, προσπαθώντας να κλέψει, να αφομοιώσει, ως και να μιμηθεί ό,τι τη γοήτευσε και να προχωρήσει.
»Η συνάντηση δεν είναι ερωτική, αλλά πιο βαθιά, υπαρξιακή. Και για το κορίτσι που τώρα ξεκινάει και για τον Καζανόβα που τώρα όλα λήγουν.
»Πρόθεση δεν είναι να γκρεμιστεί το είδωλο, αλλά να το δούμε τώρα που δεν έχουν καμία σημασία τα πράγματα, όσες κι αν ήταν οι ερωμένες, όσες κι αν ήταν οι κατακτήσεις και οι επιβραβεύσεις. Εχουμε μπροστά μας μια σκιά αυτού που ήταν, που κάνει τον απολογισμό μιας ολόκληρης ζωής και αναρωτιέται ποιο το νόημα για τους επερχόμενους».
Μαρία Σαββίδου
Μαρίνα Τσβετάγεβα
«Οπως συμβαίνει πάντα όταν πρωτοέρχεσαι σε επαφή με έναν δημιουργό, έτσι και τώρα, θέλεις να προσπαθήσεις να τον αποδώσεις μέσα από όλα του τα κείμενα, τη βιογραφία του. Και νομίζω ότι το συγκεκριμένο είναι πολύ αντιπροσωπευτικό της Τσβετάγεβα. Μοιάζει να είναι από τα κείμενα εκείνα που είναι απολύτως εμποτισμένα από τη φλόγα της ποιήτριας. Γιατί όπου κι αν τη διαβάζω νιώθω ότι η γραφή της είναι τόσο βιωματική και φλέγουσα όσο και η ζωή της (γράφω=ζω, ζω=γράφω), σαν να μην μπορείς να ξεχωρίσεις τι γεννά τι. Εγραφε με αφορμή το πάθος της για τη ζωή.
»Στη συγκεκριμένη παράσταση, ο ρόλος της ποιήτριας δεν ήταν εξαρχής κάτι που η ίδια είχε συμπεριλάβει στη γραφή της. Η φόρμα που έχει γράψει για το τέλος του Καζανόβα είναι αμιγώς θεατρική. Ωστόσο είναι τέτοια η περίπτωση που ακόμα και οι σκηνικές της οδηγίες είναι πιο ποίημα από το ποίημα. Και στηριχθήκαμε στις σημειώσεις της για να την έχουμε στη σκηνή.
»Η παρουσία της στην παράσταση είναι απολύτως ρεαλιστική – καθόλου μεταφυσική. Είναι ο άνθρωπος που δημιουργεί τον χώρο, σαν να «σκηνοθετεί», σχεδόν. Και επεμβαίνει σε καίρια σημεία. Εύχομαι να αποδώσουμε την πρόθεσή μας».
Ο Στάθης Κόικας (αριστερά) και ο Δημήτρης Φιλιππίδης μοιράζονται τον ρόλο του Δον Ζουάν – ανάμεσά τους η Ειρήνη Λαφαζάνη.
Στάθης Κόϊκας, Δημήτρης Φιλιππίδης
Δον Ζουάν
«Σε αυτή την ιστορία, με τα 17 canto (τραγούδια), του Μπάιρον, εμείς δουλεύουμε πάνω σε δύο. Είναι η ανατροπή του μύθου που ξέρουμε. Ο γυναικοκατακτητής, ο γυναικάς, εδώ ανατρέπεται. Καταλήγει και πάλι εραστής, αλλά σαν να τον προλαβαίνουν τα γεγονότα, σαν να μην είναι δική του η απόφαση. Σαν να μην κατακτά εκείνος τις γυναίκες αλλά εκείνες.
»Η μητέρα του, γιατί ο πατέρας του έχει πεθάνει, προσπαθεί να τον απομακρύνει από οτιδήποτε σαρκικό, ακόμα και από τη γνώση, για να μην καταλήξει… ένας Δον Ζουάν. Κι έχει ενδιαφέρον αυτή η εφηβική επανάσταση – που όταν πεις σε ένα παιδί «μην κάνεις αυτό», εκείνο θα το κάνει. Σαν να ‘ναι η μοίρα του να καταλήξει εκεί.
»Αυτός ο Δον Ζουάν είναι πιο γοητευτικός γιατί είναι πιο ανθρώπινος. Ο μύθος που δημιουργεί ο ποιητής φτιάχνει έναν Βύρωνα που έρχεται η ζωή και τον προλαβαίνει. Δεν είναι αυτός ο γόης, αλλά κάτι διαφορετικό. Είναι ο έρωτας που σου χτυπάει την πόρτα εκεί που δεν το περιμένεις. Παύει να είναι σύμβολο – και ας καταλήγει, μέσα από τις περιπέτειές του, να γίνει τελικά. Εχει μια παραδοξότητα όλο αυτό και γι’ αυτό έχει γοητεία».
Βασίλης Ανδρέου
Λόρδος Βύρων
«Ο Μπάιρον έγραψε ένα πολύ μεγάλο έργο με χιλιάδες στίχους, χωρισμένο σε canto (μεγάλα τραγούδια). Στην παράσταση ξετυλίγεται η ιστορία ξεκινώντας από τη φράση «Ψάχνω έναν ήρωα». Θα δείτε έναν Βύρωνα που δεν έχει να κάνει άμεσα με την Ελληνική Επανάσταση, τον ηρωισμό, τις γυναίκες, τη γοητεία, όσο με τον καλλιτέχνη, τον άνθρωπο που του αρέσει να φτιάχνει ιστορίες, σπιρτόζικες, με ανατροπές, τον πολύ καλό φίλο στην παρέα».
»Ταξιδεύει χέρι-χέρι με τον ήρωά του και του δανείζει πράγματα από τη ζωή του. Δεν είναι ο γυναικάς, που αφήνει πίσω του ερείπια. Μάλλον αυτόν αφήνουν πίσω τους ερείπια οι γυναίκες.
»Τον συναντάμε σε μια πολύ νεανική, σφριγηλή στιγμή έναρξης ζωής, προς τον έρωτα, τα ταξίδια και την εμπειρία. Εκπρόσωπος του ρομαντισμού, έχει έναν σαρκασμό, αυτό το εγγλέζικο χιούμορ, κι όσο πιστεύει σε ιδανικά τόσο τα αναιρεί.
»Στην παράσταση, ο Μπάιρον γράφει, δημιουργεί, αλλάζει τις σελίδες, καλωσορίζει τους ήρωες, τους βάζει να περιμένουν τι θα γίνει. Γραμμένο σε ottava rima, οκτάστιχες στροφές δηλαδή, κάθε canto έχει 140 στροφές.
»Θεωρώ πολύ σημαντικό το βάδισμα αυτών των ηρώων: Πώς περπατάει, πώς κουβαλάει τον εαυτό του, πώς πατάει τη σκηνή, πολλώ δε μάλλον όταν είναι ο συγγραφέας και μπορεί να κάνει ό,τι θέλει. Εύχομαι να συγκινήσουμε με τον τρόπο που συγκινηθήκαμε εμείς».
Μετάφραση: Ελσα Ανδριανού («Το τέλος του Καζανόβα» της Μαρίνας Τσβετάγεβα) και Γιώργος Κοροπούλης («Δον Ζουάν» του Μπάιρον), σκηνοθεσία-δραματουργική επεξεργασία: Στάθης Λιβαθινός, σκηνικά-κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου, μουσική: Θοδωρής Αμπαζής, φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου. Παίζουν: Βασίλης Ανδρέου, Γιώργος Δάμπασης, Νίκος Καρδώνης, Στάθης Κόικας, Ειρήνη Λαφαζάνη, Λίλλυ Μελεμέ, Πολυξένη Παπακωνσταντίνου, Μαρία Σαββίδου, Θεόβη Στύλλου, Αρης Τρουπάκης, Δημήτρης Φιλιππίδης.
Πειραιώς 260, Διάρκεια παραστάσεων: 14-28/6 (21.00).
