«Flashbang» ή χειροβομβίδα κρότου – λάμψης. Είναι ο τίτλος ενός δίπτυχου έργου με το πανό μιας διαδήλωσης από τη μια και τη σχηματική απεικόνιση μιας έκρηξης από την άλλη. Είναι και ο τίτλος στην τέταρτη ατομική έκθεση του Κώστα Χριστόπουλου στην γκαλερί Ζουμπουλάκη, όπου ο εικαστικός και επίκουρος καθηγητής της ΑΣΚΤ παρουσιάζει έργα ζωγραφικά, γλυπτικά ή και μεικτής τεχνικής που εφορμούν από φωτογραφικά στιγμιότυπα για να αναδείξουν την υποκειμενικότητα του βλέμματος που κοιτά την Ιστορία, που αναστοχάζεται πάνω στη μνήμη ή που ερμηνεύει το πολιτικό της αποτύπωμα αλλά και για να διατηρήσει το δικαίωμα θα έλεγε κανείς σε αυτή την έλλειψη βεβαιότητας. Αλλωστε, καθόλου τυχαία οι προαναφερθείσες ζωγραφικές εικόνες είναι καλυμμένες με «προστατευτικό» κερί ενώ συχνά στο έργο του συνηθίζει να απομονώνει λεπτομέρειες από μια εικόνα ή να αποδυναμώνει στοιχεία που φέρουν ξεκάθαρα χνάρια Ιστορίας.

Η έκθεση είναι συνέχεια, σημείο αναχώρησης σε σχέση με το σύνολο του έργου σας ή δήλωση παρουσίας σε μια κοινωνία που δεν λέει να σταματήσει να βάλλεται;

«Ναι, εκεί, σε μια «κοινωνία που δεν έχει σταματήσει να βάλλεται». Oμως από πού, από τι, με ποιον τρόπο και σε ποια κατεύθυνση; Η κοινωνία παραμένει άραγε άπραγη και απαθής; Αν όχι, ποιες οι αντιστάσεις της; Νομίζω ότι παρά τις διαφορετικές κάθε φορά αφορμές και αιτίες μιας διαμάχης στη σφαίρα του πολιτικού, οι συλλογικές διεκδικήσεις έχουν κοινούς παρονομαστές, διατηρούν έναν διαρκή πυρήνα. Κι αυτός εντοπίζεται, ή θέλω να εντοπίζεται, στο γενικότερο αίτημα για εμβάθυνση της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης, μεταξύ άλλων. Αίτημα με το οποίο συντάσσομαι και προσπαθώ να το εμφανίσω ή να το σχολιάσω με πλαστικό πάντοτε τρόπο σε κάποια από τα έργα της τελευταίας έκθεσης. Επέλεξα να χαράξω τις λέξεις «δημοκρατία» και «δικαιοσύνη» σε σκληρά μα φθηνά και ταπεινά υλικά, τα οποία υπόκεινται στη φθορά, στην οξείδωση και, ταυτόχρονα, αντιστέκονται σε αυτήν. Ισως αποφεύγω μια ξεκάθαρη απάντηση. Να πω μόνο ότι όπως ακριβώς υπάρχει κάτι σταθερό στα κοινωνικά αιτήματα που παίρνει μια συγκυριακά καινούργια μορφή, έτσι θα έλεγα συμβαίνει και με τα έργα. Οι μετακινήσεις στη θεματική ή στα υλικά υφίστανται αλλά δεν είναι αρκετές ώστε να συγκροτούν μια τόσο ξεχωριστή ενότητα σε σχέση με το παρελθόν».

Tα έργα βασίζονται σε φωτογραφικά στιγμιότυπα. Τι μηχανισμοί ενεργοποιούνται ώστε να «κλικάρετε» με αυτό που βρίσκεται μπροστά στα μάτια σας;

«Πρόκειται για στιγμιότυπα παρμένα από τον τύπο ή από την οθόνη μιας τηλεόρασης, λεπτομέρειες στο φόντο μιας φωτογραφίας, δικής μου ή κάποιας που εντόπισα τυχαία. Οταν αποσπώνται από το «περιβάλλον» τους, από το συγκείμενό τους, χάνουν αρχικά το ενδιαφέρον και το νόημά τους, παύουν να περιγράφουν ακριβώς ένα γεγονός. Βασικός σκοπός μου είναι να ενεργοποιηθούν ύστερα, μέσα από την εικαστική πράξη. Οι πρώτοι λόγοι που τις κάνουν να κερδίσουν την προσοχή μου σχετίζονται μάλλον με «αισθητικά», ας τα ονομάσουμε, κριτήρια. Οι γραμμές και ο ρυθμός των όγκων ενός τοπίου, οι πτυχώσεις που σχηματίζονται στο πανό μιας διαδήλωσης ή στο σεντόνι ενός κρεβατιού. Οι «πρώτοι» και όχι οι οριστικοί, εφόσον κάτι παραπάνω διακρίνω μέσα σε όλα αυτά, το οποίο δύσκολα θα μπορούσα να μεταφέρω με λέξεις. Αν το κατάφερνα μάλλον δεν θα επέλεγα αυτές τις εικόνες».

Θα ακουστεί κλισέ, όμως τι επιπλέον προσφέρει για εσάς η ζωγραφική σε μια εικόνα που είναι ήδη αποτυπωμένη σε μια φωτογραφία;

«Καθόλου. Με απασχολεί άλλωστε αρκετά, εδώ και χρόνια αυτό το ερώτημα. Θα ήθελα όμως να το εξετάσουμε κάπως ευρύτερα. Η αντίληψη που έχουμε για την πραγματικότητα μοιάζει πλέον, σχεδόν αποκλειστικά, διαμεσολαβημένη. Για τη συντριπτική πλειοψηφία των γεγονότων που συμβαίνουν δεν έχουμε άμεση εμπειρία. Εν τούτοις, εμπλεκόμαστε με αυτά, τα συζητάμε, μας αφορούν και καλούμαστε να τοποθετηθούμε. Αντίστοιχα, τις περισσότερες εικόνες που δεχόμαστε καθημερινά δεν τις έχουμε δει με τα μάτια μας. Κάποτε έφταναν σε εμάς μέσω της φωτογραφίας. Συνηθέστερα πλέον τις αντικρίζουμε σε μια συσκευή. Η τεχνητή νοημοσύνη έρχεται μάλιστα με μεγάλη ταχύτητα για να αναδιατάξει έτι περαιτέρω τους παραπάνω όρους. Θα έλεγα πως η διαμεσολάβηση αποτελεί ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της νεωτερικότητας. Σαν ζωγράφος, σαν παραγωγός εικόνων, δεν μπορώ να παραβλέψω αυτό το γεγονός. Αντίθετα, οφείλω να σκεφτώ πάνω στη φύση και τη λειτουργία των σημερινών αναπαραστάσεων που με τη σειρά της επηρεάζει καθοριστικά τον τρόπο και τις μεθόδους που δημιουργούμε εικόνες. Ολα τα παραπάνω νομίζω είναι εμφανή σε όλη τη μεταπολεμική και σύγχρονη ζωγραφική, ακόμα και στις πλέον εικονοκλαστικές εκδοχές της».

Ποιος πιστεύετε ότι είναι πλέον ο ρόλος του καλλιτέχνη;

«Θα μπορούσα να απαντήσω με κάποια, πραγματικά αυτή τη φορά, «κλισέ», όχι απαραίτητα αναληθή. Να επιστρατεύσω για παράδειγμα την άποψη πως η εργασία του έγκειται στο να καθιστά ορατές νέες και συχνά αθέατές όψεις του πραγματικού ή του κοινωνικού. Επικαλούμαι βέβαια μια ιδέα συνδεδεμένη με το πρότυπο του ρεαλισμού. Δεν θα αρνηθώ μια τέτοια προοπτική, έστω και αν καταλαβαίνω την αναγκαιότητα μιας επικαιροποίησής της. Είναι κι αυτό ένα από τα βασικά στοιχεία της νεωτερικής συνθήκης, να ζητά δηλαδή από τα καλλιτεχνικά υποκείμενα την ανάληψη κάποιου είδους δράσης, σαν εκείνη των «διανοούμενων». Δεν ξέρω αν τα μάτια και τα αφτιά των σημερινών – δυτικών τουλάχιστον – κοινωνιών εξακολουθούν να στρέφονται ακόμα σε τέτοιες «προνομιακές» ομάδες, όπως ίσως άλλοτε. Σε γενικές γραμμές παραμένω πιστός σε τοποθετήσεις που εκκινούν από μια δεδομένη οπτική, από την ενασχόληση με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, που δεν αρνείται την – μερική έστω – «αυτονομία» του «πεδίου» του, όπως μάλλον θα υποστήριζε ένας κοινωνιολόγος σαν τον Pierre Bourdieu. Γνωρίζω την κριτική που του έχει ασκηθεί έκτοτε, αλλά τίποτα δεν μου μοιάζει ακόμα τόσο καίριο και σαφές».

Σας προβληματίζει η αισθητικοποίηση της τέχνης που φέρει πολιτικά μηνύματα;

«Η ανησυχία αυτή έχει διάρκεια κοντά έναν αιώνα. Η περίοδος της ανάδυσης του ζητήματος της αισθητικοποίησης του πολιτικού είναι και εκείνη διατύπωσης περαιτέρω αναστοχαστικών ερωτημάτων για το αντικείμενο της αισθητικής, της αποσύνδεσής της από την ενατένιση και την επίμονη αναζήτηση του ωραίου. Ας αναφερθώ σε ένα γνωστό παράδειγμα, σύγχρονο της έναρξης του εν λόγω προβληματισμού. Πώς αποφεύγουν άραγε έργα όπως αυτά του Τζον Χάρτφιλντ την ένταξή τους σφαίρα του αισθητικού; Με τη μερική έστω εμπειρία όσων μεσολάβησαν, αναρωτιέμαι ακόμα για τους πραγματικούς λόγους εναντίωσης του πολιτικού με το αισθητικό. Το σημερινό καθεστώς διακίνησης των εικόνων με έχει οδηγήσει στο να δοκιμάσω μια αντιστροφή του προβλήματος, μιλώντας πλέον για την «πολιτικοποίηση του αισθητικού»».

«Flashbang. Κρότου-Λάμψης» στην γκαλερί Ζουμπουλάκη, Πλ. Κολωνακίου 20, ως τις 22/4.