Ενα από τα σοβαρότερα προβλήματα δημόσιας υγείας αποτελεί το πρόβλημα της αντοχής των μικροβίων στα αντιβιοτικά, το οποίο στην Ελλάδα αλλά και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες παρουσιάζεται με ολοένα εντονότερους ρυθμούς. Το πρόβλημα επεκτείνεται διεθνώς, με αποτέλεσμα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) να θεωρούν άμεση την ανάγκη εφαρμογής προγραμμάτων περιορισμού των λοιμώξεων από τα ανθεκτικά μικρόβια, καθώς αυξάνουν δραματικά τη νοσηρότητα, τη διάρκεια νοσηλείας των ασθενών, τη θνησιμότητα των νοσηλευμένων ασθενών και οδηγούν σε μεγάλη οικονομική επιβάρυνση τα συστήματα υγείας.
Για κάποια από τα μικρόβια και κυρίως για τα λεγόμενα Gram-αρνητικά (με σημαντικότερα τα είδη κλεμπσιέλας, ακινετοβακτηρίου και ψευδομονάδας) συχνά δεν υπάρχει κανένα διαθέσιμο αντιβιοτικό που να μπορεί να τα αντιμετωπίσει. Για τα μικρόβια αυτά μάλιστα δεν αναμένεται να κυκλοφορήσουν νέα δραστικά αντιβιοτικά πριν από την επόμενη δεκαετία. Η κατάσταση αυτή περιγράφεται από τους ειδικούς ουσιαστικά ως επιστροφή στην εποχή που δεν υπήρχαν αντιβιοτικά ή αλλιώς ως «μετα-αντιβιοτική» εποχή.
Για άλλες κατηγορίες μικροβίων, όπως τα λεγόμενα Gram-θετικά (στρεπτόκοκκοι, σταφυλόκοκκοι και εντερόκοκκοι), αν και υπάρχουν προβλήματα μικροβιακής αντοχής, συνεχίζουν να υπάρχουν κάποια διαθέσιμα δραστικά αντιβιοτικά. Κατά τα τελευταία χρόνια, δυστυχώς, υπάρχει αυξανόμενος αριθμός λοιμώξεων από Gram-αρνητικά μικρόβια, ακόμη και σε χώρες στις οποίες παλαιότερα ήταν σπανιότερα, όπως στις χώρες της Βορειοδυτικής Ευρώπης και των ΗΠΑ.
Ειδικά στα ελληνικά νοσοκομεία οι λοιμώξεις από τα Gram-αρνητικά μικρόβια είναι πολύ συχνότερες από αυτές που οφείλονται στα Gram-θετικά μικρόβια και το πιο σημαντικό είναι ότι η χώρα μας εμφανίζεται στον ευρωπαϊκό χάρτη με τα υψηλότερα ποσοστά αντοχής στα αντιβιοτικά για τα Gram-αρνητικά μικρόβια. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι στα ελληνικά νοσοκομεία μεγάλος αριθμός ασθενών προσβάλλεται από λοιμώξεις που μεταδίδονται και διασπείρονται στον χώρο του νοσοκομείου. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το 10% των ασθενών που νοσηλεύονται στα ελληνικά νοσοκομεία προσβάλλεται από σοβαρές λοιμώξεις –οι περισσότερες από ανθεκτικά μικρόβια –με αποτέλεσμα τον διπλασιασμό της διάρκειας νοσηλείας τους, ενώ το 30% των ασθενών αυτών νοσηλεύεται σε μονάδες εντατικής θεραπείας.
Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα 3.000 ασθενείς κάθε χρόνο καταλήγουν από ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις, με μια μάλιστα αυξητική τάση να σημειώνεται χρόνο με τον χρόνο. Επιπλέον το κόστος νοσηλείας για τους ασθενείς αυτούς ξεπερνά κατ’ έτος το 1.000.000 ευρώ. Θα πρέπει ακόμη να τονισθεί ότι στην Ελλάδα υπάρχει μία από τις υψηλότερες καταναλώσεις αντιβιοτικών, όχι μόνο στο νοσοκομειακό περιβάλλον αλλά και στην κοινότητα, κάτι που επίσης συμβάλλει στην πρόκληση αντοχής και στη διασπορά των ανθεκτικών μικροβίων. Επιπλέον η υψηλού επιπέδου μικροβιακή αντοχή στη χώρα μας έχει υπερβεί τα όρια των μονάδων εντατικής θεραπείας και αφορά πλέον και τους ασθενείς των κοινών θαλάμων νοσηλείας αλλά και ιδρύματα χρονίως πασχόντων ή κέντρα αποκατάστασης.
Οπως αναφέρει ο καθηγητής Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κ. Αθανάσιος Τσακρής, η διασπορά των ανθεκτικών μικροβίων στα ελληνικά νοσοκομεία είναι από τα κρισιμότερα προβλήματα δημόσιας υγείας που αντιμετωπίζουμε. Δεν περιορίζεται μόνο στο νοσοκομειακό περιβάλλον αλλά συνδέεται με το πρόβλημα μικροβιακής αντοχής στην κοινότητα και στην τροφική αλυσίδα. Για τον λόγο αυτόν σημειώνει ότι είναι απαραίτητο περισσότερο από κάθε άλλη φορά να ληφθούν επαρκή και αποτελεσματικά μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης της αντοχής τόσο στα νοσοκομεία μας όσο και στην κοινότητα.
Οπως τονίζει ο κ. Τσακρής, για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού το υπουργείο Υγείας και το ΚΕΕΛΠΝΟ έχουν εισαγάγει και εφαρμόσει από το φθινόπωρο του 2010 πρόγραμμα επιτήρησης και ελέγχου των λοιμώξεων σε εθνικό επίπεδο από πολυανθεκτικά μικρόβια κλεμπσιέλας, ακινετοβακτηρίου και ψευδομονάδας (πρόγραμμα «Προκρούστης»). Αυτό το πρόγραμμα δράσης έχει ήδη παρουσιάσει ικανοποιητικά αποτελέσματα και, το κυριότερο, έχει ευαισθητοποιήσει το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό στην ανάγκη ελέγχου και περιορισμού των λοιμώξεων από πολυανθεκτικά μικρόβια.

Πιλοτικό πρωτόκολλο δράσης
Για την ενίσχυση των προσπαθειών περιορισμού των νοσοκομειακών λοιμώξεων, το υπουργείο Υγείας και η υφυπουργός κυρία Ζέττα Μακρή, αρμόδια για τα θέματα Δημόσιας Υγείας, έχουν προχωρήσει σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Cambridge της Βρετανίας στην πιλοτική εφαρμογή στην Ελλάδα του πρωτοκόλλου δράσης που έχει εφαρμοστεί τα τελευταία χρόνια με πολύ μεγάλη επιτυχία στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Cambridge, μειώνοντας σε πολύ μεγάλο βαθμό τις νοσοκομειακές λοιμώξεις.
Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από τέσσερα χρόνια στο Cambridge καταγράφονταν περίπου 50 σοβαρά κρούσματα νοσοκομειακών λοιμώξεων από πολυανθεκτικό σταφυλόκοκκο κάθε έτος. Μετά την εφαρμογή αυτού του προγράμματος –όπως υπογραμμίζει ο διευθυντής Διεθνών Συνεργασιών για την Εκπαίδευση και την Ερευνα του Cambridge κ. Τάκης Κότης –τα κρούσματα σχεδόν μηδενίστηκαν. Το αποτέλεσμα είναι ότι πολλοί ασθενείς σώθηκαν και εκατομμύρια στερλίνες εξοικονομήθηκαν.
Ο κ. Κότης αναφέρει ότι ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί να συμβάλει στις εθνικές προσπάθειες περιορισμού των λοιμώξεων από πολυανθεκτικά μικρόβια στην Ελλάδα. Το πρωτόκολλο αυτό θα εφαρμοστεί πιλοτικά με την ευθύνη του καθηγητή Παθολογίας – Λοιμώξεων κ. Γεώργιου Πετρίκκου, σε συνεργασία με τον κ. Τσακρή, και θα είναι διάρκειας εννέα μηνών.
Είναι πλέον κοινός τόπος διεθνώς ότι ο έλεγχος των λοιμώξεων που συνδέονται με τη νοσηλεία των ασθενών στους χώρους παροχής υγείας αποτελεί βασική αρμοδιότητα και ευθύνη και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους διοικητές τους. Για τον λόγο αυτόν, η κυρία Μακρή ανέφερε σε συνέντευξη Τύπου ότι η αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα των διοικήσεων όσον αφορά τον περιορισμό των νοσοκομειακών λοιμώξεων θα βασίζονται πλέον στην παρακολούθηση της διαχρονικής εξέλιξης συγκεκριμένων δεικτών ελέγχου λοιμώξεων. Πιο αναλυτικά, η υφυπουργός είπε ότι οι συγκεκριμένοι δείκτες θα υπολογίζονται με βάση δεδομένα που θα συλλέγονται υποχρεωτικά από τους αρμόδιους φορείς, θα κοινοποιούνται στο υπουργείο και στο ESI.net και θα αποτελούν κομβικό κριτήριο αξιολόγησης της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών για κάθε νοσοκομείο.
Κάθε Μονάδα Υγείας θα κοινοποιεί στο υπουργείο Υγείας και θα αναρτά στο ESI.net:
  • τη συνολική ετήσια δαπάνη για τον περιορισμό των νοσοκομειακών λοιμώξεων στο συγκεκριμένο νοσηλευτικό ίδρυμα, και
  • τη συνολική ετήσια δαπάνη για τη θεραπεία των νοσοκομειακών λοιμώξεων στους νοσηλευθέντες ασθενείς στο συγκεκριμένο νοσοκομείο.
Ακόμη, θα συσταθεί Επιτροπή Νοσοκομειακών Λοιμώξεων (ΕΝΛ), με υποχρεωτική παρουσία νοσηλεύτριας επιτήρησης λοιμώξεων, η οποία σε συνεργασία με το ΚΕΕΛΠΝΟ θα έχει καθοριστικό ρόλο για την εφαρμογή των μέτρων πρόληψης των νοσοκομειακών λοιμώξεων.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ