Ένας νέος άνδρας και το πλήρωμα του πλοίου του ταξιδεύουν προς το φεγγάρι. Η περιπέτειά τους περιλαμβάνει έναν διαστρικό πόλεμο με θεόρατα εξωγήινα πλάσματα, ένα τεράστιο κήτος που καταπίνει το καράβι των ηρώων, πειρατές και θαλάσσια τέρατα, ένα ταξίδι στη χώρα των Μακάρων και των Καταραμένων, μια άγνωστη Ήπειρο.
Τα «Ἀληθῆ διηγήματα» του Λουκιανού είναι από τα πιο πρωτοποριακά διηγήματα στη μακραίωνη ιστορία της ανθρωπότητας. Θεωρείται το πρώτο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας με επιρροές από τον Όμηρο και άλλους συγγραφείς, αλλά και έντονο ύφος παρωδίας. Απίθανες εικόνες, παράδοξες κοινωνίες, ανθρωπόμορφα όντα και διαπλανητικοί πόλεμοι συστήνουν ένα έργο-σταθμό, που με τη θεατρική φαντασία και την εκπαιδευτική ματιά της ομάδας των Elephas tiliensis – μετά την επιτυχημένη παράσταση «Τα γενέθλια» της Ζωρζ Σαρή στο Εθνικό Θέατρο – γίνεται μουσική παράσταση για μικρούς και μεγάλους.
Ρωτήσαμε τον Δημήτρη Αγαρτζίδη και τη Δέσποινα Αναστάσογλου πώς αναγεννιέται στη σκηνή η επιστημονική φαντασία του 2ου αιώνα μ.Χ. στον καιρό των video games και του γρήγορου θεάματος. Η βάση, όπως σημειώνουν οι ίδιοι, είναι τα «φτερά» του γραπτού λόγου: «Επειδή πιστεύουμε ότι χωρίς το παρελθόν δεν μπορούμε να διαμορφώσουμε ένα γόνιμο παρόν και να δημιουργήσουμε ένα αισιόδοξο μέλλον, το κείμενο του Λουκιανού, ουσιαστικά το πρώτο κείμενο επιστημονικής φαντασίας που γράφτηκε ποτέ, ήταν ακριβώς αυτό που ψάχναμε.»
«Αληθινή ιστορία ή ταξίδι στο νησί της σελήνης». Φωτογραφία: Ευγενία Ακριβού
Τι σας έδωσε το έναυσμα για να μεταφέρετε την «Αληθινή ιστορία» του Λουκιανού, που κατά κάποιο τρόπο ”έπλασε” το είδος της επιστημονικής φαντασίας, σε μια μουσική παράσταση για παιδιά; Πόσο κοντά ή μακριά από το δικό μας «σήμερα» είναι αυτό το φαντασιακό έργο που γράφτηκε χιλιάδες.;
Εξαρχής, το ζητούμενο ήταν βρεθεί ένα κείμενο το οποίο αντλεί από τα παλιά και συνομιλεί με το σήμερα και ενδεχομένως και με το μέλλον. Οπότε το κείμενο του Λουκιανού σαν μια πρώτη σκέψη ήτανε ακριβώς αυτό που θα μπορούσε να φέρει σε επαφή αυτές τις τρεις εποχές και να δώσει και στα παιδιά, εφόσον αποφασίσαμε εξαρχής ότι θέλουμε να δουλέψουμε σε μια παράσταση που απευθύνεται σε μικρά αλλά και σε μεγάλα παιδιά, το έναυσμα να σκεφτούν και να επεξεργαστούν τις έννοιες αυτές. Δηλαδή, τι είναι κάτι παλιό, πόσο μας αφορά, έχει να κάνει με τη ζωή μας ή είναι κάτι που αφήνουμε πίσω μας και δε συνδέεται με κανένα τρόπο μαζί μας πια…
Και επειδή πιστεύουμε ότι χωρίς το παρελθόν δεν μπορούμε να διαμορφώσουμε ένα γόνιμο παρόν και να δημιουργήσουμε ένα αισιόδοξο μέλλον, το κείμενο του Λουκιανού, ουσιαστικά το πρώτο κείμενο επιστημονικής φαντασίας που γράφτηκε ποτέ, ήταν ακριβώς αυτό που ψάχναμε. Και, επειδή η μουσική και ο ρυθμός μας βοηθούν, και ειδικά τα μικρά παιδιά, να αφομοιώσουμε και να βιώσουμε καλύτερα το νόημα και το περιεχόμενο αυτών που λέγονται καθώς μεταφέρονται αβίαστα και είναι στοιχεία τα οποία από μωρά κιόλας τα φέρουμε μες στο σώμα μας, αποφασίσαμε να γίνει μια μουσική παιδική παράσταση με πολύ χιούμορ και πολλή περιπέτεια.
«Tονίσαμε πολύ το παιχνίδι και την ανάγκη για περιπέτεια και το σασπένς και την αγωνία, τον φόβο και την έλξη που μας προξενεί το άγνωστο για να μπορέσουμε να γνωρίσουμε καινούργιους κόσμους και με αυτό τον τρόπο να γνωρίσουμε καλύτερα και τον ίδιο μας τον εαυτό.»
Η παράσταση καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στον μύθο, την επιστημονική φαντασία και την ανθρώπινη εμπειρία. Πώς δουλέψατε τη διασκευή και το λιμπρέτο, τη σκηνοθετική και μουσική γλώσσα ώστε να επικοινωνεί με τα παιδιά; Οι μεγάλοι θεατές τι θα βρουν σε αυτή την παράσταση;
Είναι πραγματικά εντυπωσιακό, και μας εντυπωσίασε κι εμάς τους ενήλικες, το πως η φαντασία του Λουκιανού κατόρθωσε να φτάσει σε ένα τέτοιο βάθος πραγμάτων που ενώ δεν είχαν απολύτως καμία ιδέα σε σχέση με το πως μπορεί να είναι η σελήνη, το διάστημα, τα όργανα με τα οποία αργότερα θα προσπαθούσαμε να εξερευνήσουμε τον χώρο έξω από τη γη, πόσο κοντά είναι σε αυτό που αιώνες μετά κατορθώσαμε να ανιχνεύσουμε επιστημονικά πια. Στο κείμενο υπάρχει μια αναλυτική περιγραφή του τηλεσκοπίου το οποίο αν το σκεφτεί κανείς είναι ανατριχιαστικό και εννοούμε ανατριχιαστικά όμορφο το πως κατορθώνει το μυαλό να φτάσει σε τέτοιο βάθος χρόνου λόγω της επιθυμίας να δει το μέλλον που καταλήγει τόσους αιώνες πριν να περιγράφει κάτι τόσο κοντά στην πραγματικότητα όπως κατέληξε να είναι το τηλεσκόπιο που κατασκευάστηκε τόσα χρόνια μετά.
Μετά στο κείμενο, επειδή θα μπορούσαμε να πούμε από γραφής ότι απευθύνεται σε ενήλικο κοινό κατά βάση, μέσω της επεξεργασίας τονίσαμε πολύ το παιχνίδι και την ανάγκη για περιπέτεια και το σασπένς και την αγωνία, τον φόβο και την έλξη που μας προξενεί το άγνωστο για να μπορέσουμε να γνωρίσουμε καινούργιους κόσμους και με αυτό τον τρόπο να γνωρίσουμε καλύτερα και τον ίδιο μας τον εαυτό.
Μέσα από μια εξαιρετική ομάδα συνεργατών, με τους οποίους κάποιες και κάποιους από αυτούς έχουμε ξαναδουλέψει και κάποιες και κάποιους δουλεύουμε για πρώτη φορά πολύ γρήγορα βρέθηκε μια κοινή γλώσσα, η οποία νομίζουμε θα κατορθώσει να βάλει σε αυτό το σύμπαν τα μικρά και τα μεγάλα παιδιά, γιατί και τα μικρά και τα μεγάλα παιδιά έχουμε τις ίδιες ανάγκες τις ίδιες αγωνίες, φόβους προσδοκίες, τις οποίες στην παιδική και στην ενήλικη ζωή μας καλούμαστε κάθε φορά να τις αντιμετωπίσουμε και να τις επεξεργαστούμε για να φτιάξουμε έναν καλύτερο όσο το δυνατόν εαυτό.
«Αληθινή ιστορία ή ταξίδι στο νησί της σελήνης». Φωτογραφία: Ευγενία Ακριβού
Η εκπαιδευτική δράση πριν την παράσταση προσθέτει μια ξεχωριστή εμπειρία. Πόσο σημαντική θεωρείτε την προετοιμασία των παιδιών πριν βρεθούν απέναντι σε ένα έργο γεμάτο με συμβολισμούς;
Η Δέσποινα Αναστάσογλου έχει ασχοληθεί επισταμένα με την καλλιτεχνική εκπαίδευση παιδιών σε μικρές αλλά και μεγαλύτερες ηλικίες και είναι ένα πραγματικό κομμάτι εκπαίδευσης που θα πρέπει να ενταχθεί οπωσδήποτε μέσα στην καθημερινή σχολική πραγματικότητα των παιδιών γιατί έχει να κάνει με μια εκπαίδευση τόσο αισθητική όσο και εκπαίδευση συναισθημάτων πνεύματος οξύνοιας και ενσυναίσθησης.
Δεν είναι απαραίτητο να γίνουμε όλοι καλλιτέχνες εννοείται και καλλιτέχνιδες, αλλά είναι σίγουρο ότι η αισθητική αγωγή των πραγμάτων έχει να κάνει με το να μπορούμε να αναγνωρίζουμε το όμορφο και να το επιδιώκουμε στη ζωή μας σε όλους τους τομείς ακόμα και αν ασχοληθούμε με την πυρηνική φυσική και γίνουμε αστροναύτες.
Όσο για τους συμβολισμούς και τα νοήματα έχει νόημα τα παιδιά να μπορούν να τα αναγνωρίσουν και τα δύο ως μέρος της πραγματικότητάς τους όχι ως ένα στοιχείο αισθητικό και ξένο, οπότε και μέσα στην παράσταση αλλά και μέσα στο εργαστήριο ο στόχος είναι τα παιδιά να μπουν τα ίδια μέσα στη διαδικασία του κειμένου και τις σκέψεις του Λουκιανού για να μπορέσουν πραγματικά να επικοινωνήσουν αυτό που γράφτηκε τότε με αυτό που ζούμε τώρα και με αυτό που θέλουμε να φτιάξουμε για τον εαυτό μας και τους γύρω μας στο μέλλον.
Η ομάδα Elephas tiliensis έχει συνδέσει το όνομα της με παραστάσεις ανήσυχης κοινωνικής και εκπαιδευτικής ματιάς, όπως τα «Γενέθλια» της Ζωρζ Σαρή στο Εθνικό Θέατρο. Υπάρχει κάποιος συνδετικός κρίκος ανάμεσα στα «Γενέθλια» και την «Αληθινή ιστορία»;
Για εμάς, αλλά και για οποιονδήποτε και οποιαδήποτε δημιουργό, πρέπει να υπάρχει μια ισχυρή σύνδεση του αντικειμένου που δουλεύουμε κάθε φορά με την ανάγκη να μιλήσουμε γι’ αυτό. Δεν μπορούμε να φτιάξουμε μια παράσταση που θα μιλήσει πραγματικά στα παιδιά όπως στα «Γενέθλια» στο Εθνικό και θα μιλάει για την επταετία και τη μεταπολίτευση αν δεν απασχολεί εμάς τους ίδιους τι σημαίνει αυτή η περίοδος για τη ζωή μας και πως ένα παιδί μαθαίνει να επεξεργάζεται τη δυσκολία, την ιδιαιτερότητα της πολιτικής συνθήκης για να μπορέσει να ανταπεξέλθει σε αυτό και να βγει με έναν τρόπο νικητής και νικήτρια όσο και δύσκολη κι αν είναι μια κατάσταση.
Γι’ αυτό, ενώ στην αρχή υπήρχε μια επιφύλαξη σε σχέση με το πόσο τα «Γενέθλια» θα μπορούσαν να μιλήσουν σε μικρές ηλικίες επειδή αφορά σε ένα σύνθετο θέμα, παιδιά όλων των ηλικιών κατόρθωσαν να συγκινηθούν, ν’ αναρωτηθούν, να ρωτήσουν, να μετακινηθούν πραγματικά και να κατανοήσουν πράγματα που έχουν να κάνουν με την ίδια τη ζωή και την καθημερινότητά μας. Δεν μπορούμε να αποσυνδέσουμε το παρελθόν από το παρόν μας.
Το ίδιο και στο κείμενο του Λουκιανού αυτή η δύναμη που καλούμαστε κάθε φορά να βρούμε μέσα από τον εαυτό μας, προκειμένου να ξεπεράσουμε κάθε δυσκολία και τον φόβο και την αναβλητικότητα για να μπορέσουμε να γνωρίσουμε το άγνωστο και το καινούργιο, είναι πιστεύουμε αυτό που συνδέει αυτά τα κείμενα και αυτό που πραγματικά έχει σημασία και για τα μικρά και τα μεγάλα παιδιά, γιατί με έναν τρόπο τα ίδια καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε και στην παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή μας και όσο δεν καταφέρνουμε να επεξεργαστούμε αυτά που μας συμβαίνουν στην παιδική ηλικία τόσο δυσκολευόμαστε ως ενήλικες και τόσο πιο δύσκολα μπορούμε να βοηθήσουμε μετά τα παιδιά μας για να κατανοήσουν τον κόσμο και να τον φτιάξουμε όσο γίνεται καλύτερο για τον εαυτό μας και τους γύρω μας. Έναν κόσμο με ενσυναίσθηση, αποδοχή και ανοιχτότητα.
«Συνειδητά εμείς στρεφόμαστε στα πιο απλά υλικά, ειδικά εδώ που πρόκειται να παρουσιαστεί το έργο σε ένα αρχαίο θέατρο και αυτά τα απλά υλικά του θεάτρου είναι τα σώματα, οι φωνές, οι λέξεις, η μουσική ο ρυθμός, το παιχνίδι και η επικοινωνία των ανθρώπων…»
Σε μια εποχή που η επιστημονική φαντασία έχει συνδεθεί με το υπερθέαμα που προσφέρει η μεγάλη και η μικρή οθόνη μέσα από πλήθος ταινιών και σειρών επιστημονικής φαντασίας, όπως το Star Wars, τι κομίζει μια θεατρική παράσταση και μάλιστα σε αρχαίο θέατρο; Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να περάσετε στο παιδικό κοινό με το έργο του Λουκιανού;
Η αλήθεια είναι ότι μέσα από αυτό τον καταιγισμό των video games αλλά και των δυνατοτήτων που υπάρχουν πια σε όλα τα μεγάλα στούντιο με τα εφέ να φτιάξουν απίστευτα πράγματα οπτικά, μια παιδική παράσταση δεν μπορεί με τίποτα να συναγωνιστεί αυτή την εικόνα. Οπότε συνειδητά εμείς στρεφόμαστε στα πιο απλά υλικά, ειδικά εδώ που πρόκειται να παρουσιαστεί το έργο σε ένα αρχαίο θέατρο και αυτά τα απλά υλικά του θεάτρου είναι τα σώματα, οι φωνές, οι λέξεις, η μουσική ο ρυθμός, το παιχνίδι και η επικοινωνία των ανθρώπων που βρίσκονται πάνω στη σκηνή με τους μικρούς και μεγάλους θεατές και θεάτριες.
Και είναι πραγματικά μαγικό πως αυτά τα απλά υλικά μπορούν να συγκινήσουν και να μετακινήσουν τα παιδιά πολύ πιο ουσιαστικά και πόσο πολύ τα έχουν ανάγκη στην πραγματικότητα, γιατί επειδή εκπαιδευόμαστε πια από μηνών κιόλας σε τόσο γρήγορες ταχύτητες που δεν προλαβαίνουμε να τις αφομοιώσουμε, υπάρχει μια συνειδητή ή ασυνείδητη πολλές φορές ανάγκη να βιώσουμε μία άλλη ταχύτητα και να βιώσουμε τα πράγματα με έναν τρόπο πιο ανθρώπινο που ακολουθεί τον ρυθμό του σώματός μας και τον χτύπο της καρδιάς μας, θα μπορούσαμε να πούμε.
Όσον αφορά στο μήνυμα, το μήνυμα κάθε φορά έχει να κάνει με αυτό που θα εκλάβει καθένας και καθεμιά που θα παρακολουθήσει την παράσταση και πολλές φορές μας διαφεύγει, γιατί μπορεί να είναι πολύ παραπέρα και πολύ μεγαλύτερο από αυτό που εμείς μπορεί να βάλουμε ως στόχο. Αν μπορούμε να πούμε για ένα πρώτο κίνητρο που θέτει το ίδιο το κείμενο είναι πως η ανάγκη να ψάξουμε εκεί που δε γνωρίζουμε μπορεί να μας οδηγήσει σε καινούργιες ανακαλύψεις και σε καινούργιους θησαυρούς που δεν είχαμε ίσως ποτέ φανταστεί. Και σίγουρα αυτό μας κάνει πλουσιότερους και πλουσιότερες μέσα μας.
INFO «Αληθινή ιστορία ή ταξίδι στο νησί της σελήνης» από τους Elephas tiliensis, Αρχαίο Θέατρο Δημητριάδος, Βόλος, 24.08 — 25.08.2025. Ώρα έναρξης: 20.00
Η παραγωγή πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος 2025 του θεσμού του Υπουργείου Πολιτισμού «Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός».
