Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να χορηγήσει στην Ουκρανία – και στη Μολδαβία – καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) είχε οριστικοποιηθεί μία ημέρα νωρίτερα από την ανακοίνωση της ετυμηγορίας.

Η επίσκεψη του γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, του γερμανού καγκελαρίου Ολαφ Σολτς και του ιταλού πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι στο Κίεβο αποτέλεσε ένα καθαρό μήνυμα «καλωσορίσματος» της Ουκρανίας στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Αν και το «καλωσόρισμα» είναι υπό αυστηρούς όρους (δεδομένων τόσο των συνθηκών που επικρατούν στην εμπόλεμη χώρα όσο και λόγω του πώς κινείται η διαδικασία διεύρυνσης), η αρχή έγινε. Και το πολιτικό μήνυμα είναι σαφές. «Η σοβιετική σφαίρα επιρροής είναι νεκρή και δεν θα αναστηθεί με τη βία» κατά τον Ντέιβιντ Χέρσζενχορν.

Ψηλά στην ατζέντα

Το ζήτημα της ευρωπαϊκής προοπτικής της Ουκρανίας βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα της προσεχούς Συνόδου Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (24 Ιουνίου). Μία ημέρα νωρίτερα θα πραγματοποιηθεί η Σύνοδος Κορυφής ΕΕ – Δυτικών Βαλκανίων. Εκεί βρίσκεται το «ερώτημα του ενός εκατομμυρίου»: Τι θα γίνει με τις χώρες που βρίσκονται τόσα χρόνια στον ευρωπαϊκό προθάλαμο;

Προ ημερών, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ επισκέφθηκε το Μαυροβούνιο, το Κόσοβο και τη Βόρεια Μακεδονία, ενώ στα μέσα Μαΐου ήταν σε Σερβία, Αλβανία και Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Οι πέντε από τις έξι χώρες έχουν διαφορετικό ευρωπαϊκό καθεστώς αλλά κοινό στόχο: Την ένταξη στην ΕΕ.

Αν και το μήνυμα της περιοδείας του Μισέλ ήταν ότι «τα Δυτικά Βαλκάνια αποτελούν στρατηγική προτεραιότητα», υπάρχει ανησυχία ότι στη σκιά του ρωσο-ουκρανικού πολέμου και μετά τις νέες υποψηφιότητες, τα Δυτικά Βαλκάνια θα συνεχίσουν να… περιμένουν την επικύρωση του ευρωπαϊκού τους εισιτηρίου.

Αντίκτυπος

«Εάν η ΕΕ προσφέρει την προοπτική ένταξης σε τρεις ακόμη χώρες, δεν πρέπει να επιτρέψει να μειωθεί η εμπλοκή της στην πορεία, όπως έχει κάνει στα Δυτικά Βαλκάνια. Η ανατρεπτική επιρροή της Ρωσίας στα Βαλκάνια είχε πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο από τις υλικές της επενδύσεις στην περιοχή, και η Γεωργία, η Μολδαβία και η Ουκρανία είναι ήδη εν μέρει κατεχόμενα από τα ρωσικά στρατεύματα» σημείωσε η Ρόζα Μπάλφουρ, διευθύντρια της δεξαμενής σκέψης Carnegie Europe.

Είναι γεγονός ότι η διαδικασία διεύρυνσης (που κάποτε θεωρούνταν μεγάλο στοίχημα και συνάμα επίτευγμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης) έχει παγώσει.

Η τελευταία χώρα που εντάχθηκε στην ΕΕ ήταν η Κροατία το 2013, ενώ τρία χρόνια αργότερα οι πολίτες της Μεγάλης Βρετανίας ψήφισαν υπέρ της αποχώρησης της πατρίδας τους από την ευρωπαϊκή οικογένεια.

Για ορισμένους αναλυτές, βέβαια, η «σκέτη διεύρυνση» της ΕΕ δεν αποτελεί πανάκεια. «Η διεύρυνση δεν είναι το μόνο – ή ακόμη και το κύριο – εργαλείο για την αντιμετώπιση της ρωσικής (ή κινεζικής) επιρροής στα Δυτικά Βαλκάνια. Η ΕΕ απαιτεί το είδος της στιβαρής εξωτερικής πολιτικής και της διεκδικητικής διπλωματίας που, μέχρι τώρα, μόνο οι ΗΠΑ έχουν εμπλακεί με συνέπεια εκεί. Και θα πρέπει να επικεντρωθεί στη βελτίωση της ανθεκτικότητας των τοπικών δημοκρατικών θεσμών» υποστήριξε η Μάγντα Ρουγκ, ανώτερη συνεργάτιδα πολιτικής στο ECFR.

Αδιέξοδο

Οσον αφορά την προσεχή Σύνοδο Κορυφής ΕΕ και Δυτικών Βαλκανίων, δεν αναμένεται κάποια θετική εξέλιξη. Το βουλγαρικό βέτο στην έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων των Σκοπίων (το οποίο ταυτόχρονα φρενάρει και τα Τίρανα) παραμένει στο τραπέζι. Ιδιαίτερα, δε, μετά τις πολιτικές εξελίξεις στη Σόφια, την αποδυνάμωση της κυβέρνησης Πετκόφ και τη διαφαινόμενη προσφυγή στις κάλπες (για τέταρτη φορά σε διάστημα μικρότερο από δύο χρόνια).

Πάντως, τις περασμένες ημέρες, στο πλαίσιο της ολοκλήρωσης της γαλλικής προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ και εν όψει της Συνόδου Κορυφής ΕΕ – Δυτικών Βαλκανίων υπήρχε έντονο παρασκήνιο και ζυμώσεις. Σύμφωνα με το «Euractiv», το Παρίσι προσπάθησε να εντάξει τα βουλγαρικά αιτήματα στον οδικό χάρτη των διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας με την ΕΕ.

Καθαρή η θέση της Αθήνας

Η θέση της Αθήνας στο ζήτημα είναι καθαρή: Αμεση και ταυτόχρονη έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων Βόρειας Μακεδονίας και Αλβανίας με την ΕΕ. Αυτό αποτυπώθηκε τόσο στη Σύνοδο Κορυφής της Διαδικασίας Συνεργασίας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEECP) στη Θεσσαλονίκη όσο και προ ημερών στην Αχρίδα. «Θα πρέπει όλοι να συνεργαστούμε πολύ στενά, ώστε να μπορέσουμε να μετατρέψουμε την περιοχή σε μια πραγματικά ευρωπαϊκή γειτονιά. Εντάξτε αυτή την περιοχή στην ευρωπαϊκή οικογένεια όπου πραγματικά ανήκει» δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας από το βήμα του «Φόρουμ Διαλόγου των Πρεσπών».

Ανάγκη μεταρρύθμισης της ενταξιακής διαδικασίας

Η ευρωπαϊκή ηγεσία έχει αρχίσει να επεξεργάζεται διάφορες ιδέες. Η «Ευρωπαϊκή Γεωπολιτική Κοινότητα» του Μισέλ και η «Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα» του Μακρόν (εν πολλοίς αλληλεπικαλυπτόμενες) είναι οι πιο χαρακτηριστικές. Η πρόταση Μισέλ υπογραμμίζει την ανάγκη μεταρρύθμισης της ενταξιακής διαδικασίας στην ΕΕ προκειμένου, όπως είπε, να είναι ταχύτερη, σταδιακή και αναστρέψιμη.
«Πρέπει επίσης να σκεφτούμε πέρα από τη διεύρυνση» σχολίασε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τονίζοντας ότι «υπάρχει μια γεωπολιτική κοινότητα, η οποία εκτείνεται από το Ρέικιαβικ έως το Μπακού ή το Ερεβάν, από το Οσλο μέχρι την Αγκυρα. Είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι πρέπει να δώσουμε σε αυτόν τον γεωγραφικό χώρο μια πολιτική πραγματικότητα. Και πρέπει να το κάνουμε αμέσως».
Στόχος είναι η σύγκλιση και η εμβάθυνση της επιχειρησιακής συνεργασίας της ΕΕ με τους εταίρους της σε διάφορους τομείς, ενώ όπως δεσμεύτηκε ο Μισέλ η συγκεκριμένη πρωτοβουλία δεν συνιστά αντικατάσταση της διαδικασίας διεύρυνσης, και φυσικά δεν συνεπάγεται ότι όσες χώρες συμμετέχουν σε αυτή θα εισέλθουν απαραιτήτως στην ΕΕ.
Ο Μακρόν, από την πλευρά του, παρουσίασε την ιδέα του ως συμπληρωματική και όχι εναλλακτική της διεύρυνσης, καθώς θα επιτρέψει τόσο στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων όσο και στην Ουκρανία στενότερη συνεργασία με την ΕΕ.
Πρόκειται για «ένα νέο πλαίσιο για τη δόμηση της συνεργασίας, που φέρνει κοντά τα δημοκρατικά ευρωπαϊκά έθνη που τηρούν το σύνολο των αξιών μας και που μπορεί ή όχι να φιλοδοξούν να ενταχθούν στην ΕΕ» εξήγησε ο γάλλος πρόεδρος.