«Το Βήμα» δημοσιεύει αποκλειστικά απόσπασμα από την ομιλία που εκφώνησε ο γενικός διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, ενώπιον της Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO για την Επιστροφή των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσης στις 18 Μαΐου του 2022.
«Η θεματική των γλυπτών και ανάγλυφων συνθέσεων των ναών πριν τον Παρθενώνα περιελάμβανε κυρίως θέματα μυθολογικά: Γιγαντομαχίες, Κενταυρομαχίες, Αμαζονομαχίες, ουσιαστικά μια πάλη ανάμεσα στο καλό και το κακό, το πολιτισμένο και το βάρβαρο.
Το ίδιο και στον Παρθενώνα. Στις μετόπες της ανατολικής πλευράς Γιγαντομαχία, της δυτικής Αμαζονομαχία, της νότιας Κενταυρομαχία, ενώ στη βόρεια πλευρά σκηνές από την Ιλίου πέρσιν, ενώ στα αετώματα συνθέσεις θεϊκές: γέννηση της Αθηνάς (ανατολικό) και διαμάχη Αθηνάς και Ποσειδώνα (δυτικό).
Ομως, για πρώτη φορά σε αυτόν τον ναό, τον Παρθενώνα, η Δημοκρατία του «χρυσού αιώνα» του Περικλή τολμά να σκεφθεί, να σχεδιάσει και να σμιλέψει πάνω στο σκληρό υλικό του πεντελικού μαρμάρου μια εικόνα σύγχρονή της: την πομπή των Παναθηναίων με τους Αθηναίους να προσέρχονται στον ναό της πολιούχου θεάς. Πρόκειται για την αποτύπωση μιας πραγματικής παρέλασης που στα 160 μέτρα του μήκους της ζωφόρου περιλαμβάνει 380 ανθρώπινες μορφές, διακόσιες μορφές ζώων και άλλες προσφορές και δώρα προς την προστάτιδα θεά της Αθήνας.
Εδώ αντιπροσωπεύεται όλη η πραγματικότητα της αθηναϊκής Δημοκρατίας: άνδρες και γυναίκες, ώριμοι και νέοι, ιππείς, αρματοδρόμοι (η πολεμική αλκή της πόλης), θαλλοφόροι άρχοντες στη βόρεια πλευρά και ώριμοι θήτες στη νότια, ιέρειες και νέα κορίτσια από τις οικογένειες των Αθηνών, συνελόντι ειπείν, όλες οι τάξεις της αθηναϊκής Δημοκρατίας χωρίς εξαίρεση.
Και για να μη θεωρηθεί Υβρις, η ενέργεια της αποτύπωσης αυτής πάνω στον ναό, τοποθετούν τη ζωφόρο με όλες τις λεπτομέρειες των μορφών της σε τόπο προστατευμένο και «μυστικό», που σπάνια ανθρώπου μάτι θα μπορούσε να απολαύσει την τελειότητά του, στο υψηλότερο σημείο του τοίχου του σηκού, κυρίως για να αγάλλονται τα μάτια των θεών. Ανυψώνοντας, έτσι, για πρώτη φορά το πραγματικό, τη σύγχρονή τους πραγματικότητα στο ιδεατό και στο αιώνιο.
Η ζωφόρος του Παρθενώνα, επομένως, αποτελεί μιαν αποτύπωση πραγματικής παρέλασης της αθηναϊκής Δημοκρατίας.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ομοιάζει με μια σύγχρονη «φωτογραφική» απόδοση παρέλασης. Μόνο που εδώ, το κοσμόραμα της αθηναϊκής Δημοκρατίας αποδόθηκε με τον ύψιστο καλλιτεχνικό τρόπο πάνω στο μάρμαρο που μπορεί να κρατά την ομορφιά ανά τους αιώνες.
Η βίαιη απόσπαση του μισού μήκους της από το σώμα του μνημείου, του Παρθενώνα, μπορεί να τη φανταστεί κανείς σε πραγματικό επίπεδο ως αποκοπή και κατακερματισμό των μισών συμμετεχόντων μιας πραγματικής παρέλασης και του ξεριζωμού και της αιχμαλωσίας τους σε ξένο τόπο.
Σε ιδεατό και εννοιολογικό επίπεδο πρόκειται για την αρπαγή, τη διακοπή και την ερείπωση της ιδέας της Δημοκρατίας, την οποία εκφράζει αυτή η ζωφόρος.
Επομένως, πώς μπορεί ένα Μουσείο, όπως το Βρετανικό που υπερηφανεύεται για τον εκπαιδευτικό και εγκυκλοπαιδικό χαρακτήρα του, που επιθυμεί μάλιστα να θεωρείται οικουμενικό Μουσείο του παγκόσμιου πολιτισμού, να αυτοακυρώνεται, καταστρέφοντας το αριστουργηματικό πρώτο καλλιτεχνικό αποτύπωμα της εικόνας της αθηναϊκής Δημοκρατίας και, σε προέκταση, να διαιρεί και να κομματιάζει την παγκόσμια έννοια της ίδιας της Δημοκρατίας;
Δεν πρόκειται εδώ για μια διαμάχη ή μια αντίθεση ανάμεσα στη Βρετανία και την Ελλάδα. Η επανένωση των αρχιτεκτονικών γλυπτών του Παρθενώνα είναι ζήτημα παγκόσμιο, είναι ζήτημα του παγκόσμιου πολιτισμού που επιθυμεί να βλέπει το μνημείο-σύμβολό του ενιαίο και αδιαίρετο στον τόπο που το γέννησε».
