Για να επιστρέψει στο μέλλον, αξίζει να περάσει κανείς μια βόλτα από το παρελθόν. Αξίζει να φανταστεί πώς θα φαντάζονταν οι άνθρωποι πριν από 50 ή 60 χρόνια την τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Μπορεί οι εξασκημένοι στις δυστοπίες να υπέθεταν πως μια πανδημία θα φυλάκιζε τον πλανήτη. Μπορεί να προέβλεπαν δισεκατομμύρια κρούσματα και εκατομμύρια θανάτους. Ακόμα και αυτοί όμως θα φαντάζονταν ότι άνθρωποι το 2021 θα θυσίαζαν τη ζωή τους σε θεωρίες συνωμοσίας; Θα έφταναν να σκεφτούν πως κάποιοι θα έκαιγαν τα βιβλία ενός παραμυθά;
Δεν θα έπρεπε να δει κανείς το 2021 σαν μια χρονιά επαναπροσδιορισμού της σχέσης μας με την πρόοδο. Το αντίθετο. Η τεχνολογία και η Ιατρική συνέχισαν να προχωρούν με άλματα, η επιστήμη εξακολούθησε να θρέφεται με ασίγαστη εφευρετικότητα και νέες επινοήσεις, η περιέργεια παρέμεινε η πρώτη ύλη της δημιουργικότητας. Την ίδια στιγμή όμως μια αντίρροπη δύναμη εμφανίστηκε για να θέσει σε αμφισβήτηση την ικανότητα της ανθρώπινης διάνοιας να απαλλάσσεται με το πέρασμα του χρόνου από μεσαιωνικές προκαταλήψεις και αρχαϊκούς φόβους. Σε ποια εποχή ζούμε; Πόσο έχει εξελιχθεί το είδος μας από τους σκοτεινούς αιώνες των δεισιδαιμονιών και της πυράς;
Μόλις πριν από μερικά χρόνια θα αναζητούσαμε την απάντηση στο βαθύ Internet. Ακόμα πιο πριν θα την ψάχναμε σε συνωμοσιολογικές εκδόσεις παλαιοβιβλιοπωλείων. Το σύμπαν της παράνοιας ήταν περιορισμένο, ο ανορθολογισμός ήταν οριοθετημένος. Τώρα όμως φωνάζει στον δρόμο, διαδηλώνει, κόβει πρόστιμα, κρατάει τα παιδιά του μακριά από το σχολείο, συλλαμβάνει. Στις λιγότερο ακτιβιστικές εκδοχές του, επιμένει, υποψιάζεται, υψώνει τείχη. Το 2021 ήταν η χρονιά που ο ανορθολογισμός συστήθηκε περίπου ως απειλούμενο είδος: Θέλουν να μας ελέγξουν, να μας φιμώσουν, να μας εξαφανίσουν. Ο ανορθολογισμός δίνει πότε μάχες χαρακωμάτων και πότε οπισθοφυλακής. Ακόμα και αν δεν είναι μαζικός όπως πριν από αιώνες, είναι πιο μάχιμος όπως δεν ήταν τις τελευταίες πολλές δεκαετίες.
Δεν είναι ο λαϊκισμός αυτή τη φορά που ξεγελά και δημιουργεί χίμαιρες. Είναι κάτι πιο σκοτεινό, πιο βαθύ, που παρασύρει και παγιδεύει στη σκέψη πως μπορεί να αποτελεί κίνδυνο ακόμα και μια απογραφή. Σαλόνια που πριν από 10, 20 ή 30 χρόνια άνοιγαν στους απογραφείς, το 2021 έμειναν ερμητικά κλειστά. Μη λες ποιος είσαι, κάποιος μπορεί να σε παρακολουθεί, ένας νέος Λεβιάθαν απειλεί να σε καταπιεί. Ο φόβος ανακυκλώνεται, η άρνηση εξαπλώνεται, περνά από τα εμβόλια και τις μάσκες στα ηλεκτρονικά έντυπα, από τον πραγματικό κόσμο στον ψηφιακό.
Θα ήταν λάθος όμως να επιστρέψει κανείς στο εξωραϊσμένο του παρελθόν. Το μέλλον εξάλλου θα είναι πάντα μια πρόκληση. Ας αφήσουμε το 2021. Και ας προσπαθήσουμε να φανταστούμε τον κόσμο σε ένα, δύο ή 50 χρόνια.
