Και θάλασσα και βουνό. Και εντυπωσιακά φαράγγια και κατάφυτα οροπέδια. Και αστικά κέντρα, καθένα εκ των οποίων έχει το δικό του, ιδιαίτερο χρώμα (Αγιος Νικόλαος, Σητεία, Ιεράπετρα) και γραφικά χωριά. Και σύγχρονο lifestyle (Ελούντα) και ζωή απομονωμένη και ήσυχη σε γραφικές γωνιές όπου ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει αρκετές δεκαετίες πριν. Και εκτεταμένες παραλίες και αρχαιολογικούς χώρους και πολυτελή ξενοδοχεία και μια λιμνοθάλασσα (Βουλισμένη Αγίου Νικολάου) και ένα νησί μοναδικό σε όλη τη χώρα λόγω της συγκλονιστικής ιστορίας του (Σπιναλόγκα)· όλα τα έχει το Λασίθι! Ο ανατολικότερος νομός της Κρήτης εμπεριέχει, θαρρείς, συμπυκνωμένη την ομορφιά ολόκληρης της Ελλάδας. Αυτός είναι και ο λόγος που αν τον επισκεφθείς δεν μπορείς παρά να επιστρέφεις ξανά και ξανά. Για να απολαύσεις, εκτός από την ξεχωριστή γοητεία της Κρήτης, και τη ζεστή φιλοξενία της, που ετούτες τις περίεργες και ψυχρές (όσον αφορά τις κοινωνικές σχέσεις) εποχές σε ευφραίνει και σε συγκινεί.
Το μυστηριώδες όνομα
Νομός Λασιθίου, λοιπόν, με τον Νομό Ηρακλείου στα δυτικά του και με τη θάλασσα να τον κυκλώνει από τρεις πλευρές: Το Κρητικό Πέλαγος από τον Βορρά, το Καρπάθιο από την Ανατολή και το Νότιο Κρητικό (ή Λιβυκό) Πέλαγος από τον Νότο. Διαβάζουμε πως η αρχαιότερη γνωστή γραπτή μνεία του τοπωνυμίου Lasithi απαντάται στην Carta Concessionis, το έγγραφο του 1211 με το οποίο οι Ενετοί, κυρίαρχοι πλέον της Κρήτης, μοίραζαν τα κατακτημένα εδάφη σε συμπατριώτες τους, οι οποίοι αποκτούσαν φέουδα στο νησί με αντάλλαγμα την αφοσίωσή τους στη Γαληνοτάτη. Ομως για την προέλευση του ονόματος υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές, χωρίς κάποια να θεωρείται επικρατέστερη, γεγονός που προσδίδει στον τόπο – έναν τόπο με μακρά και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιστορία – ένα κάποιο μυστήριο.
Στην κοσμοπολίτικη Ελούντα
Ας αφήσουμε όμως τα μυστήρια του Λασιθίου στους ερευνητές, καθένας εκ των οποίων αναπτύσσει τις δικές του θεωρίες, και ας κάνουμε μια μεγάλη καλοκαιρινή βόλτα με σύντομες στάσεις σε μερικά από τα κυριότερα αξιοθέατα της περιοχής. Ξεκινώντας από τη λαμπερή, καλοκαιρινή Ελούντα, την περιοχή όπου είναι συγκεντρωμένα μερικά από τα πιο ακριβά και πολυτελή ξενοδοχεία του νησιού. Εκεί οι Ενετοί είχαν φτιάξει τις αλυκές τους. Εκεί, όταν άρχισαν να νιώθουν πως απειλούνταν από τους Τούρκους, ξεκίνησαν το 1579 την ανοικοδόμηση του φρουρίου της Σπιναλόγκας, του μικρού νησιού που αργότερα λειτούργησε ως λεπροκομείο και σήμερα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της Κρήτης. Φτωχικό, κάποτε, ψαροχώρι στον κόλπο του Μεραμπέλλου (ή Μιραμπέλλου) με τα διάφανα νερά, η Ελούντα εξελίχθηκε σε ένα από τα διασημότερα θέρετρα της Ελλάδας, σε έναν μεσογειακό παράδεισο που κάθε χρόνο προσελκύει μέλη του διεθνούς jet set, ρώσους μεγιστάνες και άραβες πρίγκιπες. Ο Αγιος Νικόλαος, η πρωτεύουσα του νομού, βρίσκεται πολύ κοντά και είναι γεμάτος τουριστικά μαγαζιά και ταβέρνες που σερβίρουν την ασυναγώνιστη κρητική κουζίνα.
Η λίμνη-λιμνοθάλασσα Βουλισμένη, γύρω από την οποία έχει χτιστεί η πόλη, είναι το σήμα κατατεθέν της.
Μοναστήρια και αρχαιότητες
Από εκεί η Σητεία (η τρίτη σε μέγεθος πόλη του νομού μετά την Ιεράπετρα και τον Αγιο Νικόλαο) απέχει περίπου δύο ώρες με το αυτοκίνητο. Σημαντικό εμπορικό λιμάνι του Βυζαντίου αλλά και των Ενετών (που της κληροδότησαν το Φρούριο Καζάρμα), σήμερα διαθέτει ένα σημαντικό αρχαιολογικό μουσείο όπου εκτίθενται μεταξύ άλλων ευρήματα από το μινωικό ανάκτορο της Κάτω Ζάκρου, καθώς και το εξαιρετικό χρυσελεφάντινο αγαλματίδιο που βρέθηκε στις ανασκαφές στο Παλαίκαστρο (γι’ αυτό και έγινε γνωστό ως Κούρος του Παλαικάστρου). Δέκα χιλιόμετρα ανατολικά βρίσκεται ένα από τα διασημότερα μοναστήρια της Κρήτης, η Μονή Τοπλού, η πλούσια ιστορία της οποίας ξεκινάει τον 15ο αιώνα. Συνεχίζοντας βορειοανατολικά, βρίσκουμε το Φοινικόδασος του Βάι, πανέμορφο και προστατευόμενο, καθώς οι φοίνικές του θεωρούνται ενδημικό είδος της Κρήτης. Στο Παλαίκαστρο (στο οποίο αναφερθήκαμε παραπάνω) υπάρχει σημαντικός οικισμός που ήκμασε κατά τη διάρκεια της Υστερομινωικής περιόδου. Νοτιότερα, τα ερείπια της αρχαίας πόλης της Ζάκρου αποτελούν έναν ακόμα σημαντικό αρχαιολογικό χώρο του Μινωικού Πολιτισμού. Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Πολιτισμού, «το ανάκτορο της Ζάκρου είναι το τέταρτο σε μέγεθος της Μινωικής Κρήτης. Βρισκόταν σε σημαντικό στρατηγικό σημείο, σε ασφαλισμένο κολπίσκο, και ήταν κέντρο εμπορικών ανταλλαγών με τις χώρες της Ανατολής, όπως φαίνεται από τα ευρήματα (χαυλιόδοντες ελέφαντα, φαγεντιανή, χαλκός κ.λπ.). (…) Εχει δύο κύριες οικοδομικές φάσεις: το παλαιότερο κτίσθηκε το 1900 π.Χ. περίπου, ενώ το νεότερο γύρω στο 1600 π.Χ. και καταστράφηκε όπως και τα άλλα κέντρα της Μινωικής Κρήτης, στα 1450 π.Χ.».
Ο ζεστός Νότος
Η Ιεράπετρα είναι η νοτιότερη πόλη της Ελλάδας, και αυτό (η «γειτνίαση» με την Αφρική) φαίνεται και στο ζεστό κλίμα της (είναι και η θερμότερη πόλη στην Ελλάδα) και στην αίσθηση που αποπνέει όταν περπατήσεις στο παραλιακό μέτωπο και στις γειτονιές με τα χαμηλά σπίτια. Το τζαμί και το κάστρο είναι δύο από τα χαρακτηριστικότερα αξιοθέατά της. Η νήσος Χρυσή (Γαϊδουρονήσι), η οποία βρίσκεται 8 μίλια νότια της Ιεράπετρας, έχει πλούσια και σπάνια χλωρίδα (είναι εξάλλου προστατευόμενη περιοχή) και διαθέτει θαυμάσιες αμμώδεις παραλίες με ομορφότερη την Μπελεγρίνα. Οι παραλίες Μύρτος και Αγία Φωτιά, δυτικά και ανατολικά της Ιεράπετρας αντίστοιχα, είναι δύο από τις πιο διάσημες παραλίες του Λασιθίου, αν και ο νομός διαθέτει πολλές ακόμα, γνωστές και λιγότερο γνωστές παραλίες που όπου κι αν σταθείς σε καλούν να απολαύσεις το μπάνιο σου στα πεντακάθαρα νερά τους. Και στο γειτονικό Κουφονήσι ή Λεύκη, στο οποίο έχουν επίσης βρεθεί σημαντικές αρχαιότητες, υπάρχουν θαυμάσιες παραλίες.
«Φορτισμένη» ιστορικά περιοχή
Το Οροπέδιο Λασιθίου, µια εύφορη περιοχή στο κέντρο του νοµού, η οποία περικλείεται από τα άγρια βουνά της οροσειράς της Δίκτης, είναι µία από τις πιο ενδιαφέρουσες και ιδιαίτερες γωνιές της Κρήτης. Πρόκειται για µια καταπράσινη πεδιάδα µε πολλά γραφικά χωριά (χτισµένα στους πρόποδες των γύρω βουνών) και µε τους χαρακτηριστικούς µεταλλικούς ανεµόµυλούς της (όσους τουλάχιστον έχουν αποµείνει) διάσπαρτους µέσα στα χωράφια. Εκεί βρίσκεται το εντυπωσιακό Φαράγγι του Χαυγά. Εκεί, στο Οροπέδιο Λασιθίου, βρίσκεται και το Σπήλαιο Ψυχρού ή Δικταίο Αντρο, όπου, κατά τη µυθολογία, η Ρέα, κρυµµένη για να αποφύγει τη µανία του Κρόνου, γέννησε τον Δία. Και γενέτειρα, λοιπόν, του βασιλιά των θεών η γοητευτική Ανατολική Κρήτη, αυτός ο µαγικός τόπος µε τις εκατοντάδες ιστορίες και τις εκατοντάδες οµορφιές! Εύκολα θα ανακαλύψετε εκείνες που θα µιλήσουν πιο έντονα στη δική σας καρδιά. Και έπειτα, θα ονειρεύεστε κι εσείς τη στιγµή που θα επιστρέψετε!
