Την ώρα που η ανθρωπότητα επιχειρεί με ενισχυμένη (εμβολιαστική και όχι μόνον) στρατηγική στον πόλεμο που έχει κηρύξει έναντι του ιού SARS-CoV-2, o εχθρός «σπάει» τη μολυσματική του διάσταση σε πολλά… μεταλλαγμένα στελέχη με στόχο την επιβίωσή του.

Μοιραία ένας νέος κύκλος πανδημικών προκλήσεων ανοίγει, με τους επιστήμονες να στήνουν ανάχωμα επαναξιολογώντας τα υπάρχοντα μέτρα – όπως είναι η ενισχυμένη χρήση μάσκας – αλλά και αναζητώντας εργαλεία που θα εξασφαλίσουν την επιτυχία του συστήματος-«ακορντεόν».

 

Ζητούμενο τώρα η αναγκαία διάρκεια

 

Ηδη περίπου ο μισός πληθυσμός της χώρας – περί τα 4,263 εκατομμύρια πολίτες που ζουν στην Αττική, στην Αχαΐα, στην Εύβοια και στον Αγιο Νικόλαο – ζουν σε συνθήκες αυστηρού lockdown, με το λιανεμπόριο, τα σχολεία και τις κοινωνικές εκδηλώσεις να έχουν παραλύσει. Την ίδια ώρα, μεγάλες πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη και το Ρέθυμνο Κρήτης βρίσκονται σε κατάσταση αυξημένης επιδημιολογικής επιτήρησης, που σημαίνει ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να ηχήσει υγειονομικός συναγερμός.

Επιδημιολόγοι και λοιμωξιολόγοι «διαβάζουν» τις τάσεις της επιδημικής καμπύλης στον δείκτη Rt – που σημειωτέον αγγίζει ακόμη και το 1,75 σε περιοχές της χώρας – και στα δεδομένα των νοσοκομείων, ώστε να οδηγηθούν σε εκτιμήσεις σχετικά με την αναγκαία διάρκεια με στόχευση την αποτελεσματικότητα της νέας καραντίνας που έχει επιβληθεί σε εκείνες τις περιοχές που έχουν χρωματιστεί με μοβ χρώμα.

Από την προπερασμένη Παρασκευή έως και την περασμένη Πέμπτη – την ημέρα δηλαδή που τέθηκε σε ισχύ το lockdown στην Αθήνα – καταγράφηκαν συνολικά 1.502 νέες εισαγωγές στα νοσοκομεία όλης της χώρας, αριθμός που μαρτυρά την έντονη κινητικότητα του νέου κορωνοϊού.

Πάνω από 83% η κάλυψη στις ΜΕΘ

Από αυτές οι 833 αφορούσαν μόνον τα νοσοκομεία της Αττικής, δεδομένο που μοιραία εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη δαιδαλώδη σύσκεψη της 5ης Φεβρουαρίου, όταν απορρίφθηκε κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης το αίτημα μελών της Επιτροπής για άμεση εφαρμογή καραντίνας στην πρωτεύουσα – ιδίως δε εάν συνυπολογίσει κανείς ότι τελικά εφαρμόστηκε έξι ημέρες μετά.

Σε κάθε περίπτωση και καθώς έχει αρχίσει ήδη να διαφαίνεται η πίεση που ασκείται σταδιακά στο ΕΣΥ (με επίκεντρο τα νοσοκομεία της Αττικής όπου το ποσοστό κάλυψης των ΜΕΘ – Covid έχει ξεπεράσει το 83%), μοιραία τίθεται ένα ακόμη ερώτημα: εάν δηλαδή το lockdown δυόμισι εβδομάδων θα «δαμάσει» την ορμή του τρίτου κύματος ή εάν θα κριθεί αναγκαία η παράταση.

Ακόμη πιο κρίσιμο όμως είναι να εντοπιστεί εκείνο το πλέγμα μέτρων που θα επιτρέψει το επόμενο άνοιγμα – τη δεύτερη φάση του συστήματος-«ακορντεόν – να γίνει σε ασφαλή νερά ώστε η επανεκκίνηση της οικονομίας και της κοινωνίας να μην οδηγήσει με ταχείς ρυθμούς στο επόμενο κλείσιμο. Δεδομένου μάλιστα ότι οι δυνάμεις του ΕΣΥ είναι οριοθετημένες και ανελαστικές.

 

Βάσιμες υποψίες για το τρίτο κύμα

Η ανακοίνωση προγράμματος δωρεάν rapid tests σε εργαζομένους δύο φορές τον μήνα – από τον υπουργό Εργασίας Κωστή Χατζηδάκη – είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή, με τους ειδικούς εν τούτοις να επιμένουν ότι το υψηλό ποσοστό τηλεργασίας αλλά και η αυστηρή επιτήρηση εφαρμογής του μέτρου πρέπει να τηρούνται απαρέγκλιτα σε όλες τις φάσεις.

Παράλληλα όμως, και καθώς τα νέα στελέχη του κορωνοϊού κυκλοφορούν στη χώρα μας, αναζητείται σαφής απάντηση εάν αυτές ευθύνονται για το τρίτο κύμα. «Εδώ και περίπου 2 εβδομάδες βρισκόμαστε εν μέσω περιόδου με έξαρση στον αριθμό κρουσμάτων που εντοπίζεται, κυρίως, στους νομούς Αττικής, Αχαΐας, Θεσσαλονίκης, Χαλκιδικής καθώς και μερικών άλλων περιοχών. Η έξαρση αφορά την αρχή του τρίτου κύματος και ένα από τα ερωτήματα που έχουν προκύψει είναι αν ευθύνονται τα μεταλλαγμένα στελέχη ή άλλοι παράγοντες. Προς το παρόν έχουν ταυτοποιηθεί στελέχη του τύπου Β. 1.1.7 (Βρετανικό στέλεχος) με ευρεία διασπορά ανά την επικράτεια. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τα χαρακτηριστικά αυξημένης μολυσματικότητας αυτών των στελεχών εγείρουν βάσιμες υποψίες ότι τα μεταλλαγμένα στελέχη ευθύνονται εν μέρει για την έξαρση που παρατηρείται στη χώρα μας» σημειώνει ο αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής Δημήτρης Παρασκευής.

Και συνεχίζει: «Παράλληλα η ημερομηνία που παρατηρήθηκε η αρχή της έξαρσης του τρίτου κύματος συμβαδίζει με την άρση των περιοριστικών μέτρων και την αύξηση της κινητικότητας. Το πιο πιθανό σενάριο για τον αυξημένο αριθμό κρουσμάτων είναι να έχει λειτουργήσει συνεργατικά η αυξημένη μολυσματικότητα των στελεχών Β. 1.1.7 και η κινητικότητα που πληθυσμού μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων σε κάποιες δραστηριότητες».

Αμφιβολίες για τα εμβόλια

Και ενώ η εμβολιαστική καμπάνια «Ελευθερία» είναι το πλέον ισχυρό όπλο έναντι της πανδημίας, στήνοντας ένα τείχος ανοσίας γύρω από τους πολίτες που ανήκουν στην ηλικιακή κατηγορία των 60 ετών και άνω – με προτεραιότητα από τους γηραιότερους στους νεότερους -, μερίδα πολιτών άνω των 60 ετών που έχουν λάβει το «πράσινο φως» για να εμβολιαστούν με το εμβόλιο της AstraZeneca εκφράζουν αμφιβολίες σχετικά με την αποτελεσματικότητά του στις μεταλλάξεις.

«Το εμβόλιο της AstraZeneca αποτελεί ένα αποτελεσματικό και ασφαλές εμβόλιο που έχει αδειοδοτηθεί γιατί παρέχει σημαντική προστασία έναντι της λοίμωξης COVID-19. Από τα δεδομένα των κλινικών δοκιμών στη Ν. Αφρική φαίνεται να προστατεύει λιγότερο έναντι της μετάδοσης των νοτιοαφρικανικών στελεχών Β.1.351, αλλά παρ’ όλα αυτά μάλλον προστατεύει σημαντικά από σοβαρή νόσο» διευκρινίζει ο κ. Παρασκευής.

«Συνεπώς αποτελεί ένα εμβόλιο που θα μας προστατεύσει ή από τη μόλυνση ή από σοβαρή νόσο και για αυτόν τον λόγο συστήνεται για τον πληθυσμό. Οι οδηγίες του εμβολιασμού βασίζονται στα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα και επικαιροποιούνται ανάλογα με την υπάρχουσα γνώση. Η συζήτηση για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων αναφορικά με τα μεταλλαγμένα στελέχη είναι αναμενόμενη, αλλά μέχρι σήμερα δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για τη χώρα μας» συμπληρώνει με νόημα.

Συστάσεις στις ΗΠΑ για διπλή μάσκα

Δεδομένου όμως ότι τα νέα στελέχη έχουν διπλάσιο ή ακόμη και τριπλάσιο δείκτη μεταδοτικότητας, έχει ανοίξει ένας παράλληλος διάλογος εκτός και εντός της χώρας σχετικά με την αναγκαιότητα ενίσχυσης των μέτρων ατομικής προστασίας.

Ηδη οι ειδικοί του Κέντρου Ελέγχου Λοιμώξεων των ΗΠΑ (CDC) εξέδωσαν νέες οδηγίες, προτείνοντας τη χρήση μάσκας μιας χρήσης κάτω από την υφασμάτινη. Πιο συγκεκριμένα και σύμφωνα με τις επικαιροποιημένες συστάσεις που εξέδωσε το Κέντρο εφιστά την προσοχή σε δύο κομβικά σημεία με στόχο να διασφαλίσουν οι πολίτες ότι η μάσκα προστατεύει όσο το δυνατόν περισσότερο: Αφενός, η μάσκα πρέπει να εφαρμόζει καλά στο πρόσωπο, καθώς «τα κενά μπορούν να αφήσουν αέρα με αναπνευστικά σταγονίδια να διαρρεύσουν μέσα και έξω από τις άκρες της μάσκας».

Αφετέρου, είναι ύψιστης σημασίας να επιλέγονται μάσκες με στρώματα προκειμένου να δημιουργείται ισχυρό φράγμα στα εισερχόμενα σωματίδια αλλά και το αντίθετο (δηλαδή, να εξέλθουν από τη μάσκα τα σωματίδια ενός μολυσμένου ατόμου με κίνδυνο να μολύνουν άλλους). Γι’ αυτό και προτείνεται η τοποθέτηση μάσκας μιας χρήσης κάτω από μια μάσκα υφάσματος ώστε «η δεύτερη μάσκα να σπρώχνει τα άκρα της εσωτερικής μάσκας στο πρόσωπό σας» επισημαίνουν οι ειδικοί του CDC.

Υπό αναθεώρηση και οι αποστάσεις

Εν τω μεταξύ, ένα ακόμη μέτρο που πιθανόν να κριθεί αναγκαίο στην περίπτωση που αυξηθεί ραγδαία η μολυσματικότητα λόγω της επικράτησης των νέων στελεχών είναι και η αναθεώρηση της κοινωνικής αποστασιοποίησης (Social distancing) ακόμη και σε πάνω από δύο μέτρα απόσταση.

Προς το παρόν είναι ουσιώδες, σύμφωνα με τον κ. Παρασκευή, να εντατικοποιηθεί «η προσεκτική τήρηση των μέτρων σε συνδυασμό με τη σωστή χρήση της μάσκας. Επίσης είναι χρήσιμο να αποφεύγουμε τις τοποθεσίες όπου δεν γίνεται συστηματική χρήση της μάσκας από όλους τους παρευρισκομένους, ακόμα και αν εμείς φοράμε τη μάσκα μας. Με άλλα λόγια, η μάσκα μάς προστατεύει ουσιαστικά μόνο αν γίνεται σωστή χρήση από όλους».

Σκέψεις για παράταση της σχολικής χρονιάς

Την παράταση της σχολικής χρονιάς σκέφτεται η ελληνική κυβέρνηση, κάτι που άλλωστε ανέφερε και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης σε πρόσφατες δηλώσεις του τονίζοντας ότι «έχω ζητήσει από την υπουργό Παιδείας να γίνουν προσαρμογές στο πρόγραμμα και θα υπάρξουν προτάσεις προκειμένου να κερδίσουμε ό,τι περισσότερο μπορούμε». Σε ό,τι αφορά τις πανελλαδικές εξετάσεις ο κ. Μητσοτάκης είπε ότι «θα γίνουν κανονικά, με μειωμένη ύλη, όπως έγινε και πέρυσι. Και αυτό είναι το σωστό».

Να σημειωθεί ότι το ενδεχόμενο παράτασης της σχολικής χρονιάς έως τα Χριστούγεννα εξετάζεται σοβαρά στη Γερμανία, ενώ στην Ιταλία έχει ήδη εξαγγελθεί παράταση έως τον Ιούλιο. Εντός της ΕΕ κάποιοι πιο «σκληροπυρηνικοί» συζητούν μέχρι και την επανάληψη του σχολικού έτους.

Ελπίδες από Ισραήλ και Βρετανία

Μετά την έναρξη της εμβολιαστικής εκστρατείας, ακόμη μία αχτίδα ελπίδας προσφέρουν τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα της νέας θεραπείας που αναπτύσσεται στο Ιατρικό Κέντρο Ichilov του Τελ Αβίβ. Μάλιστα, θα χορηγηθεί σύντομα και σε έλληνες ασθενείς, καθώς «κλείδωσε» η συμμετοχή της χώρα μας στις κλινικές μελέτες μετά από τηλεφωνική συνομιλία του καθηγητή Παθολογίας – Λοιμώξεων Σωτήρη Τσιόδρα με τον ισραηλινό καθηγητής Ναντίρ Ερμπέρ.

Ο δεύτερος, που μελετά επί χρόνια την πρωτεΐνη CD24, καθώς φαίνεται να έχει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος, σχεδίασε τη δραστική ουσία ΕΧΟ – CD24 που φαίνεται να προστατεύει τον ανθρώπινο οργανισμό από τις βλάβες που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός.

Πιο συγκεκριμένα και όπως δείχνουν τα αποτελέσματα των δοκιμών της πρώτης φάσης, όταν το εισπνεόμενο φάρμακο χορηγήθηκε σε 30 ασθενείς, των οποίων η κατάσταση είχε αξιολογηθεί από τους θεράποντες ιατρούς μέτρια ή σοβαρή, διαπιστώθηκε η ανάκαμψή τους, και μάλιστα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι 29 εξ αυτών παρουσίασαν σημαντικά σημάδια βελτίωσης εντός τριών έως πέντε ημερών.

Παράλληλα ένας συνδυασμός φαρμάκων που δοκιμάζεται στο Ηνωμένο Βασίλειο δείχνει να μειώνει κατά το ήμισυ τη θνησιμότητα από την Covid-19 σε ασθενείς που εμφανίζουν σοβαρά συμπτώματα. Ειδικότερα το «κοκτέιλ» που απαρτίζεται από τη δραστική ουσία τοσιλιζουμάμπη (φάρμακο για την αρθρίτιδα) και τη δεξαμεθαζόνη (κορτικοστεροειδές για την αντιμετώπιση των φλεγμονών) φαίνεται να βοηθά σημαντικά τους ασθενείς με χαμηλά επίπεδα οξυγόνου.