Φόβοι και προσδοκίες από τη συνάντηση Τραμπ – Πούτιν

Οι απευθείας συνομιλίες που θα έχουν στο Ελσίνκι ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και ο Ρώσος ομόλογός του Βλαντιμίρ Πούτιν θα ξεκινήσουν στις 13.15 τοπική ώρα (και ώρα Ελλάδας) την Δευτέρα και θα διαρκέσουν τρεις ώρες, συμπεριλαμβανομένης και της συνέντευξης Τύπου, σύμφωνα με το επίσημο πρόγραμμα της συνόδου κορυφής.

Η κατ’ ιδίαν συνάντηση των δύο ηγετών θα ξεκινήσει στις 13.15. Θα ακολουθήσει η συνέντευξη Τύπου όπου θα αναφερθούν στα αποτελέσματα των συνομιλιών τους.Για τις 16.30 είναι προγραμματισμένη η συνάντηση που θα έχει ο Πούτιν με τον πρόεδρο της Φινλανδίας Σαούλι Νιινίστο.

Ραντεβού με τη Νέμεση του ΝΑΤΟ θα έχει τη Δευτέρα ο Ντόναλντ Τραμπ, στο Ελσίνκι. Κλείνοντας μια καυτή περιοδεία, που σημαδεύτηκε από μεγάλη ένταση με ευρωπαίους συμμάχους στις Βρυξέλλες (ιδίως με τη Γερμανία για τα χρήματα της άμυνας) και από δυναμικές διαδηλώσεις εναντίον του, για ιδεολογικούς λόγους στο Λονδίνο του Brexit, ο αλλοπρόσαλλος πρόεδρος των ΗΠΑ ετοιμάζεται για άλλο ένα σόου προσωπικής και πολύ αμφιλεγόμενης διπλωματίας. Αυτή τη φορά, σε μια διάσκεψη υψηλού ρίσκου με τον «τσάρο» του Κρεμλίνου.

Το τετ α τετ με τον Πούτιν φαίνεται σαν η «τέλεια επόμενη πράξη στο πρόγραμμα ενός αμερικανού προέδρου που ξεσπαθώνει εναντίον φίλων και αγκαλιάζει αυταρχικούς εχθρούς, ως υπογραφή της εξωτερικής πολιτικής του» γράφει ο «New Yorker».

Φαίνεται μάλιστα ότι ο Τραμπ επέμεινε, πεισματικά, να δει κεκλεισμένων των θυρών τον τσάρο απορρίπτοντας προειδοποιήσεις συμβούλων σχετικά με τους πολιτικούς κινδύνους μιας τέτοιας συνάντησης, δεδομένης και της συνεχιζόμενης έρευνας του ειδικού ανακριτή Ρόμπερτ Μιούλερ για ενδεχόμενη συμπαιγνία του επιτελείου Τραμπ με τη Ρωσία στις προεδρικές εκλογές του 2016 στις ΗΠΑ.

Αμερικανοί ειδικοί ανησυχούν ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν θα επιδιώξει να εξασφαλίσει παραχωρήσεις από τον Τραμπ, όπως χαλάρωση των οικονομικών κυρώσεων που επέβαλαν στη Ρωσία ΗΠΑ και ευρωπαίοι σύμμαχοι μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και τη ρωσική ανάμειξη στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές το 2016. Φοβούνται ότι αυτός ο αλλοπρόσαλλος πρόεδρος των ΗΠΑ μπορεί να κάνει, φραστικώς και αυθορμήτως, κάποιες παραχωρήσεις (αν και η πλειοψηφία στο Κογκρέσο στήριξε τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας μόλις πέρυσι).

Κατά άλλους, η επιμονή του Τραμπ για την «ιστορική» σύνοδο κορυφής με τον Πούτιν πηγάζει από την ακλόνητη και αλαζονική πεποίθησή του ότι οι δυο τους μπορούν να επιλύσουν «εύκολα και γρήγορα» σημαντικά γεωπολιτικά ζητήματα στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή (Ουκρανία, Συρία, τρομοκρατία).

Ευρωπαίοι αναλυτές λένε ότι το Ελσίνκι είναι η πρώτη διάσκεψη κορυφής ΗΠΑ – Ρωσίας που διεξάγεται από εθνο-λαϊκιστές, δύο ηγέτες που έχουν δείξει βαθιά περιφρόνηση για τη διεθνή τάξη πραγμάτων μετά το 1945. Ο Τραμπ έχει δείξει καθαρά πως δεν νοιάζεται για τις συμμαχίες και την πολυμέρεια που οι προκάτοχοί του πρόεδροι των ΗΠΑ εργάστηκαν για να οικοδομήσουν μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Με την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ουκρανία, το 2014, ο Πούτιν άλλαξε σύνορα με χρήση στρατιωτικής ισχύος –ιστορική πρωτιά στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, που ευρωπαίοι σύμμαχοι των ΗΠΑ ανησυχούν για αυτή την επίθεση στη μεταπολεμική τάξη του ευρω-ατλαντισμού, την οποία εκείνοι προσπαθούν απεγνωσμένα να διασώσουν, και ο Τραμπ περιφρονεί: την αρχιτεκτονική ασφαλείας της ηπείρου, την Ευρωπαϊκή Ενωση και τη φιλελεύθερη δημοκρατία.

Η προσέγγιση «Πρώτα η Αμερική» για τις παγκόσμιες υποθέσεις είναι, κατά πάσα πιθανότητα, το μεγαλύτερο πολιτικό δώρο του Τραμπ στον Πούτιν. Η απόσυρση των ΗΠΑ από την Ευρώπη ήταν ένας μακροχρόνιος σοβιετικός στόχος, και ο Πούτιν μπορεί να πιστεύει ότι με τον Τραμπ ίσως είναι τώρα εφικτός, γράφει το «Politico». Πράγματι, η παρουσία στον Λευκό Οίκο ενός προέδρου των ΗΠΑ που κατακρίνει τους παραδοσιακούς, δημοκρατικά εκλεγμένους συμμάχους της Αμερικής, αμφισβητεί το ΝΑΤΟ, κάνει εμπορικό πόλεμο στην Ευρώπη και λέει ότι «η ΕΕ είναι ίσως τόσο κακή όσο η Κίνα, μόνο μικρότερη» μπορεί να είναι μάννα εξ ουρανού για τον «τσάρο». Ο οποίος, επιπλέον, φαίνεται να πιστεύει ότι μπορεί να αξιοποιήσει την άγνοια και τη ματαιοδοξία του απομονωτιστή Τραμπ προς όφελός του.

Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ανησυχούν μην πει ο Τραμπ ότι θέλει να θέσει τέλος στις στρατιωτικές ασκήσεις με τους συμμάχους των ΗΠΑ.

«Είναι δυνατή μια επανάληψη της κορεατικής συνόδου κορυφής (σ.σ.: με τον σταλινικό, «πυρηνικό» Κιμ), με τον Tραμπ να αναφέρει ενδεχομένως αποσύρσεις αμερικανικών στρατευμάτων από την Ευρώπη. Αυτή είναι η βασική ανησυχία στο ΝΑΤΟ» λέει ανωνύμως βετεράνος ευρωπαίος διπλωμάτης στους «Νew York Times».

Εμπνευσμένοι από το Μουντιάλ, δυτικοί αναλυτές λένε ότι το ματς στο Ελσίνκι θα είναι άνισο, με τον Πούτιν να έχει βάλει γκολ από τα αποδυτήρια. Γράφουν ότι ο Ρώσος θα κολακεύσει τον Τραμπ με κενές υποσχέσεις, για την πρόθεσή του να περιορίσει την αυξανόμενη περιφερειακή επιρροή του Ιράν.

Αλλά παρά την εικόνα του νεο-σοβιετικού μεγαλείου που προβάλλει ο Πούτιν, η Ρωσία δεν είναι πλέον υπερδύναμη. Η στασιμότητα της οικονομίας της (που δεν είναι μεγαλύτερη από της Ιταλίας) και η διευρυνόμενη ανισότητα έχουν αρχίσει να προκαλούν λαϊκή δυσαρέσκεια στον ρωσικό πληθυσμό.

Παρότι όμως οι στρατιωτικές δαπάνες της Ρωσίας είναι μικρό κλάσμα του θηριώδους αμυντικού προϋπολογισμού των ΗΠΑ, επιτυχημένες επιχειρήσεις σε Ουκρανία και Συρία έχουν αναδείξει σήμερα τον Πούτιν σε σημαντικό παίκτη, που προβάλλει ισχύ συνέχειας της πρώην υπερδύναμης του Ψυχρού Πολέμου.

«Στο Ελσίνκι ο νάρκισσος Τραμπ θα νομίσει ότι γράφει ιστορία. Αλλά νικητής θα είναι ο Πούτιν» προβλέπει ο «Guardian». Διότι φαίνεται πως η σύνοδος στη φινλανδική πρωτεύουσα θα είναι πάνω από όλα ένας διαγωνισμός προβολής ισχύος –και αυτόν τον έχει ήδη κερδίσει ο «τσάρος», λένε αναλυτές.

Το παιχνίδι δεν αφορά τόσο την πρακτική της διπλωματίας και τις διαπραγματεύσεις, όσο την επικοινωνία, την εικόνα μπροστά στις κάμερες για το εγχώριο και το παγκόσμιο κοινό.

Ο πρώην αστήρ των τηλεριάλιτι, τέως κροίσος Τραμπ φαίνεται να παίζει παρόμοιο παιχνίδι, αλλά ο Πούτιν είναι μακράν πιο έμπειρος παίκτης. Και αυτή η σύνοδος κορυφής (η πρώτη μεταξύ των δύο) θα του επιτρέψει να εμφανιστεί ως απαραίτητος για την επίλυση παγκόσμιων κρίσεων, σε ισότιμη βάση με τον ηγέτη της μοναδικής υπερδύναμης.

Επιπλέον, πλάι στον αλλοπρόσαλλο Τραμπ, ο έμπειρος «τσάρος» θα εμφανιστεί σαν ο «ενήλικος στο δωμάτιο», πιο σοβαρός, πιο αξιόπιστος, γράφει το «Politico». Και τόσο το καλύτερο για τον Πούτιν, αν ο Τραμπ κάνει κάποιες αυθόρμητες δηλώσεις από αυτές που συνηθίζει σχετικά με την Ανατολική Ευρώπη ή το ΝΑΤΟ, σπέρνοντας διχόνοια και σύγχυση στις δυτικές συμμαχίες.

Ως προς το αποτέλεσμα, οι προσδοκίες είναι χαμηλές. Λίγοι πιστεύουν ότι ο Πούτιν θα κερδίσει ουσιαστικές παραχωρήσεις από τον Τραμπ στις μεγάλες συγκρούσεις (Ανατ. Ουκρανία στην Ευρώπη και Συρία στη Μέση Ανατολή).

Οι πιο αισιόδοξοι, ιδίως στην Αμερική, λένε πάντως ότι το Ελσίνκι παρουσιάζει μια μοναδική ευκαιρία να αναστραφεί ο επικίνδυνος πυρηνικός ανταγωνισμός ΗΠΑ – Ρωσίας (που διαθέτουν το 90% των πυρηνικών κεφαλών του πλανήτη) και πρέπει να επικροτηθεί, παρά τους εγγενείς κινδύνους. Ελπίδα τους είναι κάποια σταθεροποίηση των πυρηνικών σχέσεων με ενδεχόμενη επέκταση της συνθήκης New START, βασικής συμφωνίας για τη μείωση των πυρηνικών κεφαλών που πρόκειται να λήξει το 2021.

Αν και το Κρεμλίνο επιθυμεί εδώ και καιρό ένα μεγάλο παζάρι, μια «Γιάλτα νούμερο 2» (τηρουμένων των αναλογιών), όπου οι ΗΠΑ θα αναγνώριζαν την προσάρτηση της Κριμαίας και θα χαλάρωναν τις κυρώσεις, σε αντάλλαγμα για ρωσική στήριξη εναντίον του Ιράν στη Συρία, λίγοι αναμένουν μια τέτοια συμφωνία από το Ελσίνκι.