Με μεγάλο ενδιαφέρουν παρακολουθούν εφέτος από την Στοκχόλμη την τρέχουσα σύνοδο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες (11-12 Ιουλίου), καθώς η διάσημη «ουδετερότητα» της σκανδιναβικής χώρας, η οποία μετράει 200 χρόνια ζωής, μπορεί να οδεύει προς το τέλος της. Φαίνεται πως η απειλή από την Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν έχει αναγκάσει μια από τις πιο πασιφιστικές χώρες του κόσμου να εξετάσει σοβαρά το ενδεχόμενο να ενταχθεί στη Βορειοατλαντική Συμμαχία.
Και με τη Σουδία να βρίσκεται, ούτως ή άλλως σε προεκλογική περίοδο, η αυξανόμενη υποστήριξη του κόσμου και της αντιπολίτευσης για προσχώρηση στο ΝΑΤΟ ασκεί πιέσεις στην κυβέρνηση (μειοψηφίας) του Σοσιαλδημοκράτη πρωθυπουργού Στέφαν Λέβεν, ο οποίος δηλώνει πως δεν σκοπεύει να υποβάλει αίτηση ένταξης.
Παρόλα αυτά, η Σουηδία έχει ήδη επανεισαγάγει την στρατιωτική θητεία, η οποία είχε καταργηθεί το 2010, για περιορισμένο αριθμό εφέδρων που καλούνται για υποχρεωτική βασική εκπαίδευση εφέτος. Η Σουηδία αποφάσισε επίσης να στείλει στρατεύματα στο μεγαλύτερο νησί της, το Γκότλαντ, στη Βαλτική Θάλασσα, για πρώτη φορά την τελευταία δεκαετία, και αύξησε τις στρατιωτικές δαπάνες κατά 2,7 δισ. σουηδικές κορόνες (274 εκατομμύρια ευρώ) ετησίως για το διάστημα 2018-2020.
Ρωσική απειλή
Σχεδόν οι πάντες εκτιμούν πως η νέα έμφαση στην στρατιωτική ετοιμότητα σχετίζεται με την ρωσική απειλή. Το 2014, η ουκρανική κρίση και η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Μόσχα προκάλεσε ανησυχίες σε όλες τις χώρες που βρέχει η Βαλτική, οι οποίες φοβούνται ότι παραβιάσεις των συνόρων θα μπορούσαν να αποτελέσουν μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου του Κρεμλίνου.
Επίσης το 2014, οι σουηδικές αρχές επιβεβαίωσαν ότι ένα άγνωστο υποβρύχιο είχε εισέλθει στα χωρικά ύδατα κοντά στη Στοκχόλμη. Ενώ αρκετοί βουλευτές κατηγόρησαν τη Ρωσία, δεν υπήρξαν στοιχεία που να συνδέουν το περιστατικό με τη Μόσχα, και το Κρεμλίνο διέψευσε κάθε εμπλοκή.
Οι επανειλημμένες παραβιάσεις του σουηδικού εναέριου χώρου από ρωσικά αεροσκάφη προκάλεσαν επίσης νευρικότητα στη Στοκχόλμη και οδήγησαν σε διαμαρτυρίες προς τον Ρώσο πρεσβευτή εκεί.
Ταυτόχρονα, άρχισε να αυξάνεται και η πολιτική υποστήριξη για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Το 2015, δύο κεντροδεξιά κόμματα, οι Κεντρώοι και οι Χριστιανοδημοκράτες, άλλαξαν γνώμη και εντάχθηκαν στο μπλοκ υπέρ της προσχώρησης.
Φαίνεται πως μετατοπίζεται και η κοινή γνώμη. Σε σχετική έρευνα (της εταιρείας Inizio για την εφημερίδα Aftonbladet), το 43% των Σουηδών λένε τώρα ότι η χώρα θα πρέπει να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ, έναντι 37% που αντιτάσσονται (το 20% δεν γνωρίζουν/δεν απαντούν). Παρόλα αυτά, η πολιτική αντίσταση στην ένταξη στο ΝΑΤΟ παραμένει συμπαγής στα δύο αριστερά κόμματα της σημερινής κυβέρνησης.
Ο Σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός Στέφαν Λέβεν δηλώνει σταθερά ότι δεν έχει σχέδια ένταξης στο ΝΑΤΟ, τονίζοντας πως «η ανεξαρτησία μας έχει εξυπηρετήσει καλά». Οι ακροδεξιοί Σουηδοί Δημοκράτες (που έχουν φτάσει στο ποσοστό-ρεκόρ του 18,5%) αντιτίθενται επίσης στην ένταξη στο ΝΑΤΟ. Υπέρ τάσσονται τα τέσσερα κόμματα της δεξιάς αντιπολίτευσης.
Βαθιές ρίζες
Η ιστορία της σουηδικής ουδετερότητας έχει βαθιές ρίζες. Η χώρα δεν έχει πολεμήσει τα τελευταία 200 χρόνια, αποφεύγοντας την άμεση εμπλοκή στους δύο παγκόσμιους πολέμους και αρνούμενη να συνταχθεί επισήμως με κάποια πλευρά κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Με ηγέτες όπως ο Σοσιαλδημοκράτης Ούλοφ Πάλμε (ο οποίος υπηρέτησε δυο θητείες ως πρωθυπουργός και δολοφονήθηκε το 1986), η Σουηδία επέκρινε τις πολιτικές των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ κατά περιόδους, αν και επεδίωκε ισχυρές σχέσεις με την Ουάσινγκτον.
Ηθελε όμως να λειτουργεί ως μια ανεξάρτητη φωνή μεταξύ του ΝΑΤΟ και της ΕΣΣΔ, πιστεύοντας ότι θα μπορούσε έτσι να συμβάλει στη μείωση των εντάσεων.
«Δεν θα κάνουμε πίσω ούτε ένα χιλιοστό, όταν πρόκειται να επιβεβαιώσουμε την ουδετερότητα μας και την ανεξαρτησία της Σουηδίας, που μας έδωσε ειρήνη για 170 χρόνια», έλεγε ο Πάλμε στο κοινοβούλιο το 1985.
Αλλά από τη δεκαετία του 1990, η Σουηδία κινείται σταθερά όλο και πιο κοντά στο ΝΑΤΟ (τώρα συμμετέχει στις λεγόμενες ενισχυμένες ευκαιρίες για διάλογο και συνεργασία με το ΝΑΤΟ).
Η Σουηδία συνέβαλε επίσης σε επιχειρήσεις και αποστολές υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια και στο Αφγανιστάν, και εκπαιδεύεται τακτικά με τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ. Συμφώνησε να παράσχει υποστήριξη ως κράτος υποδοχής το 2016, κάτι που θα διευκολύνει τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ να επιχειρήσουν από σουηδικό έδαφος, αν χρειαστεί.
Σχόλια του ηγέτη της δεξιάς αντιπολίτευσης Ουλφ Κρίστερσον σε σουηδικά ΜΜΕ υπονοούν ότι ακόμα και αν το κεντροδεξιό μπλοκ εξασφαλίσει την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο στις εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου, η νέα κυβέρνηση θα προσπαθήσει να κερδίσει στήριξη και από τους Σοσιαλδημοκράτες, προτού υποβληθεί επίσημη αίτηση ένταξης στο ΝΑΤΟ.
Αρχηγός του μεγαλύτερου από τα τέσσερα κόμματα της Συμμαχίας της αντιπολίτευσης, ο Κρίστερσον λέει επίσης ότι «μια μεγάλη μειοψηφία δεν πρέπει να ασκεί βέτο για πάντα». Ισχυρίζεται επίσης ότι χωρίς την εγγύηση της συλλογικής άμυνας που προσφέρει το ΝΑΤΟ, η Σουηδία παραμένει ευάλωτη (στις ρωσικές απειλές). «Ετσι όπως είμαστε τώρα, δεν έχουμε τις εγγυήσεις που θα είχε ένα πραγματικό μέλος, αν συνέβαινε κάτι», λέει με νόημα.
Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, οι εκλογές του Σεπτεμβρίου θα είναι αμφίρροπες, με πιο πιθανό αποτέλεσμα μια νέα κυβέρνηση μειοψηφίας (είτε της κυβερνώσας κεντροαριστεράς που προηγείται αυτή τη στιγμή με 40%, είτε της κεντροδεξιάς συμμαχίας που βρίσκεται μια ανάσα πίσω, στο 38,5%).