ΤΟ ΒΗΜΑ – The Project Syndicate
Τα στρατιωτικά πραξικοπήματα – επιτυχή ή όχι – ακολουθούν ένα προβλέψιμο μοντέλο στην Τουρκία. Πολιτικές ομάδες – συνήθως ισλαμιστές – που θεωρούνται από τους στρατιώτες ότι είναι ανταγωνιστικές στο όραμα του Κεμάλ Ατατούρκ για μια κοσμική Τουρκία κερδίζουν ισχύ. Οι εντάσεις αυξάνονται και συχνά συνοδεύονται από βία στους δρόμους. Στη συνέχεια, ο στρατός επεμβαίνει, ασκώντας αυτό που οι στρατιώτες ισχυρίζονται ότι είναι συνταγματικό τους δικαίωμα να αποκαταστήσουν την τάξη και τις αρχές του κοσμικού κράτους.
Αυτή τη φορά, τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε καταφέρει να αναμορφώσει τη στρατιωτική ιεραρχία, τοποθετώντας τους δικούς του ανθρώπους στην κορυφή. Ενώ η χώρα έχει κλυδωνιστεί από μια σειρά από τρομοκρατικές επιθέσεις και αντιμετωπίζει κρίση στην οικονομία, δεν υπήρχε υποψία αναταραχής ή αντίθεσης προς τον Ερντογάν στον στρατό. Αντίθετα, η πρόσφατη συμφιλίωση του Ερντογάν με τη Ρωσία και το Ισραήλ, μαζί με την προφανή επιθυμία να αποτραβηχθεί από την ενεργητική εμπλοκή στον εμφύλιο στη Συρία, πρέπει να ήταν μια ανακούφιση για τον στρατό της Τουρκίας.

Εξίσου περίεργη ήταν η σχεδόν ερασιτεχνική συμπεριφορά των πραξικοπηματιών, οι οποίοι κατάφεραν να συλλάβουν τον αρχηγό του γενικού επιτελείου, αλλά προφανώς δεν έκαναν καμμία ουσιαστική προσπάθεια για την κράτηση του Ερντογάν και ανώτερων πολιτικών. Σημαντικά τηλεοπτικά κανάλια είχαν τη δυνατότητα να συνεχίσουν να λειτουργούν για ώρες, και όταν οι στρατιώτες εμφανίστηκαν στα στούντιο, η ανικανότητά τους ήταν σχεδόν κωμική.

Αεροπλάνα επιτέθηκαν σε αμάχους και στο κοινοβούλιο – πολύ ασυνήθιστη συμπεριφορά για τον τουρκικό στρατό εκτός των περιοχών της κουρδικής εξέγερσης.

Ο Ερντογάν έσπευσε να κατηγορήσει τον πρώην σύμμαχο του και νυν Νέμεσή του, τον εξόριστο ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος ηγείται ενός μεγάλου ισλαμικού κινήματος από την Πενσιλβάνια. Γνωρίζουμε ότι υπάρχει μια ισχυρή παρουσία οπαδών του στον στρατό – στην πραγματικότητα, ο στρατός ήταν το τελευταίο εναπομείναν προπύργιο του Γκιουλέν στην Τουρκία, δεδομένου ότι ο Ερντογάν έχει ήδη εκκαθαρίσει από συμπαθούντες του κινήματος την αστυνομία, το δικαστικό σώμα, και τα μέσα ενημέρωσης.

Γνωρίζουμε επίσης ότι ο Ερντογάν ετοιμαζόταν να κάνει μια σημαντική κίνηση κατά των οπαδών του Γκουλέν στο στρατό – φημολογήθηκε ότι μια μεγάλης κλίμακας εκκαθάριση αξιωματικών ήταν στα σκαριά για την συνάντηση του επόμενου μήνα του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου. Ετσι, οι γκιουλενιστές είχαν ένα κίνητρο, και η χρονική στιγμή της προσπάθειας υποστηρίζει την εμπλοκή τους.

Υπάρχει λιγότερη αβεβαιότητα για το τι είναι πιθανό να συμβεί στη συνέχεια. Η απόπειρα πραξικοπήματος θα τροφοδοτήσει ένα ευρύτερο κυνήγι μαγισσών εναντίον του κινήματος Γκιουλέν. Χιλιάδες θα απολυθούν από τις θέσεις τους στο στρατό και αλλού. Ηδη πολλοί κρατούνται και διώκονται με λίγο σεβασμό για το κράτος δικαίου και το τεκμήριο της αθωότητας. Υπάρχουν ήδη ανησυχητικές εκκλήσεις για την επαναφορά της θανατικής ποινής.

Η απόπειρα πραξικοπήματος είναι άσχημα νέα και για την οικονομία. Η τελευταία, κάπως επιφανειακή συμφιλίωση του Ερντογάν με τη Ρωσία και το Ισραήλ είχε κίνητρο την επιθυμία να αποκατασταθεί η ροή ξένων κεφαλαίων και τουριστών. Τέτοιες ελπίδες είναι πλέον απίθανο να υλοποιηθούν.

Αλλά, πολιτικά, το αποτυχημένο πραξικόπημα είναι ένα θείο δώρο για τον Ερντογάν. Τώρα που το πραξικόπημα απέτυχε, θα έχει πολιτικό ούριο άνεμο για να κάνει τις συνταγματικές αλλαγές ώστε να ενισχύσει την Προεδρία και να συγκεντρώσει την εξουσία στα χέρια του. Η αποτυχία του πραξικοπήματος θα ενισχύσει έτσι τον αυταρχισμό του Ερντογάν και θα κάνει μικρό καλό στην τουρκική δημοκρατία.

Ο Dani Rodrik είναι καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας στο Χάρβαρντ.