Το Μνημόνιο ψηφίστηκε, αλλά δεν εφαρμόζεται

Μετά τη σκληρή διαπραγμάτευση ήρθε η ώρα να ασχοληθούν οι υπουργοί με την καθημερινότητα του πολίτη και με την ανάπτυξη, σύμφωνα με τις οδηγίες του Αλέξη Τσίπρα στο Υπουργικό Συμβούλιο. Πίσω από τις αυτονόητες πρωθυπουργικές παραινέσεις, προέβαλλε ένα ερώτημα το οποίο ήταν δύσκολο να κρυφτεί στις ίδιες χιλιοειπωμένες και φθαρμένες λέξεις που έχουν ακουστεί σε δεκάδες Υπουργικά Συμβούλια τα τελευταία χρόνια. Ποιος εμπόδιζε την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ να ασχοληθεί τόσο καιρό με την καθημερινότητα και την ανάπτυξη;

Πάντως όχι η διαπραγμάτευση και καθόλου το τρίτο Μνημόνιο, όσο σκληρό κι αν είναι. Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά. Από τους τέσσερις στόχους και τις 270 δράσεις του Μνημονίου, όπως προσδιορίστηκαν από τη συμφωνία του περυσινού Ιουλίου, ολοκληρώθηκε μόνο ό,τι αφορούσε τον τραπεζικό τομέα και τα δημοσιονομικά. Οι δράσεις για την ανάπτυξη και το κράτος έμειναν στα αζήτητα, παρότι η ίδια η κυβέρνηση είχε προσδιορίσει ως καταληκτική προθεσμία τον Δεκέμβριο του 2015.

Τα στοιχεία για τις πράξεις και τις προθέσεις

Η απάντηση στο ερώτημα τι εμποδίζει τις διαρθρωτικές αλλαγές είναι διαχρονική: το πελατειακό κράτος. Καμία κυβέρνηση δεν θέλει να έρθει σε ρήξη με την εκλογική πελατεία της και πολύ περισσότερο ο ΣΥΡΙΖΑ, που επιχειρεί να στήσει στα πόδια του ένα διαλυμένο κόμμα μέσα από το κράτος, διορίζοντας παντού κομματικούς φίλους και συγγενείς πολιτικών προσώπων.

Το Ινστιτούτο Ερευνας Ρυθμιστικών Πολιτικών έκανε μια ακτινογραφία του τρίτου Μνημονίου από την οποία προκύπτουν ενδιαφέροντα συμπεράσματα όχι μόνο για τις πράξεις, αλλά και για τις προθέσεις και τη νοοτροπία της κυβέρνησης. Ο επικεφαλής του think tank Παναγιώτης Καρκατσούλης, με τη συνεργασία τριών εξειδικευμένων επιστημόνων (Εφη Στεφοπούλου, Πέτρος Κατσιμάρδος, Κώστας Μπούας), προσπάθησε στην ουσία να εξηγήσει γιατί αποτυγχάνουν τα Μνημόνια. Ο κ. Καρκατσούλης είναι διευθυντής στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του Ποταμιού και εφοδίασε με αυτά τα στοιχεία τον Σταύρο Θεοδωράκη για να τα χρησιμοποιήσει στο πρόσφατο ταξίδι του στις Βρυξέλλες. Η αδιαφορία των Ευρωπαίων, πλην του Γκι Φέρχοφσταντ, σόκαρε τον επικεφαλής του Ποταμιού, ο οποίος δέχθηκε για άλλη μια φορά συμβουλές να στηρίξει τον κ. Τσίπρα. Σε αυτή τη συγκυρία κανένας δεν θέλει να ασχοληθεί με την Ελλάδα. Στην ίδια διαπίστωση καταλήγει και η Αννα Διαμαντοπούλου, η οποία την περασμένη Δευτέρα μίλησε στο Μόναχο, στο «Münich Seminar». Πρόκειται για κοινή πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου του Μονάχου, της εφημερίδας «Süddeutsche Zeitung» και του Ινστιτούτου CESifo, γνωστού στη χώρα μας εξαιτίας των ακραίων θέσεων που έχει διατυπώσει κατά καιρούς ο πρώην πρόεδρός του, Χανς Βέρνερ Ζιν, για το Grexit.

Η λάθος διάγνωση του ελληνικού προγράμματος από τους εταίρους κατά την κυρία Διαμαντοπούλου οδήγησε σε λάθος συνταγή: οι δανειστές επικεντρώθηκαν στα δημοσιονομικά, στο πρωτογενές πλεόνασμα, στον υπερδανεισμό, ενώ θα έπρεπε να εστιάσουν στο έλλειμμα διακυβέρνησης, στην αναποτελεσματική δημόσια διοίκηση, στο πελατειακό σύστημα και στην έλλειψη ανταγωνιστικότητας. «Οι διαρθρωτικές αλλαγές είναι απαραίτητες προκειμένου να βελτιωθούν οι προοπτικές για την ανάπτυξη. Χρειάζονται όμως χρόνο για να δώσουν αποτελέσματα. Αυτή είναι η πραγματική αποτυχία του ελληνικού πολιτικού συστήματος» τόνισε, εννοώντας ότι επελέγησαν οι εύκολες λύσεις των περικοπών και των φόρων. Το ακροατήριο έδειξε ελάχιστο ενδιαφέρον, η Ελλάδα έχει φύγει από τη γερμανική ειδησεογραφία και, εκτός απροόπτου, δεν πρόκειται να εμφανιστεί ξανά πριν από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2017.

Ο ΣΥΡΙΖΑ ακολουθεί την πεπατημένη. Από τις 270 δράσεις του τρίτου Μνημονίου, οι 126 αφορούν τη δημοσιονομική βιωσιμότητα, οι 114 αφορούν τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη, οι 30 το κράτος και τη δημόσια διοίκηση. Ποιες από αυτές υλοποιήθηκαν; Οσες αφορούν τη δημοσιονομική βιωσιμότητα (εκκρεμείς παραμένουν 58) και τον τομέα της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας (μένουν σε εκκρεμότητα τρεις δράσεις). Στον τομέα της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης υλοποιήθηκαν 19 δράσεις και 31 παραμένουν εκκρεμείς, ενώ στο κράτος μόλις επτά από τις συνολικά 31.

Οι μνημονιακοί νόμοι ψηφίζονται, αλλά δεν εφαρμόζονται. Χαρακτηριστική περίπτωση, το σχέδιο για την αύξηση της χρήσης πλαστικού χρήματος, το οποίο θα εκπονούσε η κυβέρνηση σε συνεργασία με την Τράπεζα της Ελλάδος και τον ιδιωτικό τομέα, ώστε να αρχίσει η εφαρμογή του από τον Μάρτιο του 2016. Το σχέδιο παραδόθηκε τον Οκτώβριο του 2015, τον επόμενο μήνα όμως το υπουργείο Οικονομικών αποφάσισε να παρατείνει τη θητεία της ομάδας που είχε αναλάβει το έργο έως τον Δεκέμβριο του 2016. Το σχέδιο που παραδόθηκε για αξιολόγηση ήταν προχειρογραμμένο και όπως αναμενόταν δεν έγινε καμία ουσιαστική αλλαγή, αφού οι δράσεις που περιγράφονται είναι ανεφάρμοστες.

Ο ονομαστικός βαθμός συμμόρφωσης (δηλαδή αυτά που ψηφίστηκαν από τη Βουλή) στις δεσμεύσεις του Μνημονίου φθάνει στο 41%. Ο πραγματικός βαθμός συμμόρφωσης, που απεικονίζει τι έχει εφαρμοστεί, είναι μόλις 27%! Η πρόοδος του προγράμματος στηρίζεται αποκλειστικά στα προαπαιτούμενα, τα οποία τακτοποιήθηκαν νομοθετικά σε ποσοστό 70%.

Μέσα από τη βροχή τροπολογιών η κυβέρνηση αλλάζει εκ των υστέρων όσα έχει ψηφίσει. Είναι ενδεικτικό ότι οι πρώτοι 19 νόμοι του ΣΥΡΙΖΑ άλλαξαν 43 φορές μέσα στον χρόνο. Ενα άρθρο (το 4Α) με τίτλο «Επιτροπή Επιλογής» του Νόμου 3864 «Περί ιδρύσεως Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας» υπέστη 13 αλλαγές μέσα σε 18 ημέρες. Συγκεκριμένα άλλαξαν επτά σημεία του άρθρου με τον Νόμο 4340 που δημοσιεύτηκε την 1η Νοεμβρίου 2015 και έγιναν άλλες έξι αλλαγές στο ίδιο άρθρο με τον Νόμο 4346 που δημοσιεύτηκε την 20ή Νοεμβρίου 2015.

Ρεκόρ Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου

Η συντριπτική πλειονότητα των νομοθετημάτων εισήχθη στη Βουλή με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Η διαδικασία ψήφισης του συνόλου των μέτρων του Μνημονίου διήρκεσε μόλις 17 ημέρες… Σε αυτά να προστεθεί ότι η κυβέρνηση Τσίπρα έχει εκδώσει τις περισσότερες Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου και Πράξεις Υπουργικού Συμβουλίου από κάθε άλλη μνημονιακή κυβέρνηση, ενώ το γεγονός ότι για κάθε υπουργό, αναπληρωτή υπουργό, γενικό ή ειδικό γραμματέα, έχει δημιουργηθεί η διοικητική «σκιά» του, αυξάνοντας κατά 75 τις θέσεις των γραμματέων. Συνολικά, η κυβέρνηση έχει 44 υπουργούς και 156 γραμματείς για να σηκώσουν τα μανίκια και να υλοποιήσουν τις εντολές του Πρωθυπουργού.