Προτεσταντικές εμμονές: Οι τυφλωμένοι Ευρωπαίοι και οι μονόφθαλμοι Αμερικανοί

Τις τελευταίες ημέρες τείνει να καταρρεύσει το κεντρικό οικονομικό «αφήγημα επιτυχίας» στην Ευρώπη του 21^ου αιώνα. Διότι οι αριθμοί είναι αμείλικτοι: οι γερμανικές εξαγωγές καταγράφουν τη μεγαλύτερη πτώση από το 2009, από το αποκορύφωμα της κρίσης δηλαδή. Και οι παραγγελίες βιομηχανικών προϊόντων πέφτουν, πλήττοντας το ηθικό των γερμανών μάνατζερ που σχεδιάζουν όλο και λιγότερες επενδύσεις. Αν τα στοιχεία για το τρίμηνο Ιουλίου -Σεπτεμβρίου, που θα ανακοινωθούν σύντομα, δείξουν νέα υποχώρηση του ΑΕΠ, τότε διαψεύδεται και το απόλυτο «παράδειγμα προς μίμηση». Μιλάμε βεβαίως για το γερμανικό παράδειγμα. Για το γερμανικό «success story».

Ωστόσο, ακόμη και αν ο τελικός αριθμός διασώσει κάπως την κατάσταση, ακόμη δηλαδή και αν δεν πληρωθεί ο ορισμός της ύφεσης που απαιτεί τη συρρίκνωση μιας οικονομίας επί δύο συναπτά τρίμηνα (το δεύτερο τρίμηνο το γερμανικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 0,2%), δεν χωρεί αμφιβολία ότι το πρότυπο δεν είναι αδιαφιλονίκητο. Οτι το μοντέλο έχει κλονιστεί.

Ενα άλλο παράδειγμα και μια άλλη φιλοσοφία, διαφορετική από εκείνη του Βερολίνου, η οποία άλλωστε «προσομοιάζει πολύ με εκείνη του Κόμματος του Τσαγιού στις ΗΠΑ», αντιπροτείνει ο αρθρογράφος των «Financial Times» Εντουαρντ Λις. Οχι ότι οι ΗΠΑ τα πηγαίνουν άψογα. Ολοι παραδέχονται –με πρώτη τη νέα πρόεδρο της Κεντρικής Τράπεζας (Fed) Τζάνετ Γέλεν –ότι η αμερικανική οικονομία, παρότι μοιάζει πλέον να έχει ξεφύγει από το τέλμα της κρίσης και να παγιώνει ασφαλείς ρυθμούς ανάπτυξης, εξακολουθεί να δυσκολεύεται να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας.

Ωστόσο, αν η αμερικανική οικονομία είναι μονόφθαλμη, η ευρωπαϊκή είναι τυφλωμένη! Τις ημέρες αυτές το ΔΝΤ προειδοποίησε για τον κίνδυνο να κάνει η Ευρώπη μια «τρίτη βουτιά» στην ύφεση. Αλλά «η τυφλωμένη ΕΕ θα πρέπει κάποτε να διδαχθεί από τις μονόφθαλμες ΗΠΑ» υποστηρίζει ο Λις.

«Ο επιφανής οικονομολόγος Γκράουτσο Μαρξ κάποτε είχε πει: «Αυτές είναι οι αρχές μου. Αν δεν σας αρέσουν, έχω και άλλες»» γράφει χαρακτηριστικά ο αμερικανός αρθρογράφος. Βεβαίως ο Γκράουτσο Μαρξ δεν ήταν οικονομολόγος, ήταν κωμικός. Αλλά ο Λις προτείνει στην Ευρώπη να σκεφθεί τη διάσημη ρήση του. Διότι «η διαρκώς διευρυνόμενη απόκλιση μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ εκεί ακριβώς οφείλεται: στο ότι ενώπιον της κατάρρευσης των αρχών της η Ευρώπη δεν έχει άλλες».

Αντίθετα, οι ΗΠΑ εφαρμόζουν όταν οι περιστάσεις το καλούν άλλες αρχές. Ο Λις αναφέρεται στον πακτωλό χρήματος που «έκοψε» η Fed για να στηρίξει την αμερικανική οικονομία. «Επί έξι συναπτά έτη τα μονεταριστικά γεράκια προειδοποιούσαν για το επερχόμενο πληθωριστικό τσουνάμι. Αλλά ο πρώην πρόεδρος της Fed, Μπεν Μπερνάνκι, ευτυχώς τα αγνόησε. Αν τα άκουγε οι ΗΠΑ δεν θα είχαν ανακάμψει τώρα. Βεβαίως η μάχη δεν έχει κερδηθεί ακόμη. Η κυρία Γέλεν αντιμετωπίζει ανανεωμένες πιέσεις για να περιορίσει γρηγορότερα το πρόγραμμα στήριξης της οικονομίας. Και πρέπει να αντισταθεί κι αυτή, διότι το πρόωρο κλείσιμο της στρόφιγγας της ρευστότητας θα απειλήσει την ανάκαμψη» γράφει ο αρθρογράφος.

Από την άλλη πλευρά, η Ευρώπη μοιάζει προσκολλημένη στις αρχές της. «Δύο χρόνια μετά το περίφημο «θα κάνω ό,τι χρειάζεται για να στηρίξω το ευρώ» οι ευρωπαϊκές αγορές μοιάζουν να έχουν στεγνώσει από ρευστότητα. Με την ευρωπαϊκή περιφέρεια να έχει παραλύσει και το κέντρο να πασχίζει να υιοθετήσει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, η ΕΚΤ αποτελεί το μοναδικό ευρωπαϊκό χαρτί για την ανάκαμψη» σημειώνει ο Λις.

Ο αρθρογράφος δεν διστάζει να υποδείξει αυτούς που λειτουργούν ως τροχοπέδη της ευρωπαϊκής οικονομίας. Είναι αυτοί που ενώ η οικονομία προσπαθεί να αποκαταστήσει μια έστω και αναιμική ανάπτυξη και ταυτόχρονα να αποφύγει το τέλμα του αποπληθωρισμού, αρνούνται μια ανάλογη με την αμερικανική «ποσοτική χαλάρωση». Είναι εκείνοι που αρνούνται να πέσει χρήμα στην αγορά. Είναι όσοι φωνάζουν «πρέπει να πληρώσετε για τα αμαρτήματά σας, πρέπει να νηστέψετε, να σφίξετε το ζωνάρι, αν δεν σας αρέσουν οι αρχές μας, εφαρμόστε τις με το ζόρι».

Πρόκειται, φυσικά, για το Βερολίνο. «Αν ακούσετε γερμανούς αξιωματούχους να μιλούν, θα δυσκολευθείτε να διακρίνετε τη φιλοσοφία τους από εκείνη των τενόρων του Κόμματος του Τσαγιού στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Πέσαμε σε ύφεση, λένε, επειδή παραβήκαμε τους κανόνες της ηθικής. Αμαρτήσαμε και θα τιμωρηθούμε. Ευτυχώς στις ΗΠΑ τον Ιανουάριο του 2009, την κρίσιμη στιγμή που το αμερικανικό ΑΕΠ είχε υποχωρήσει κατά 8%, η Γερουσία ενέκρινε το δημοσιονομικό πρόγραμμα των 847 δισ. δολαρίων για τη στήριξη της οικονομίας» γράφει ο αρθρογράφος.

Ο Λις θεωρεί ότι με δεδομένη τη θεσμική αδυναμία του Μάριο Ντράγκι να λειτουργήσει όπως η αμερικανίδα ομόλογός του, το οικονομικό πρόβλημα της Ευρώπης είναι αμιγώς πολιτικό. Διότι είναι ζήτημα πολιτικής απόφασης να πάψει η ΕΕ να επιμένει σε οικονομικές συνταγές που έξι χρόνια τώρα δεν έχουν αποδώσει. «Οπως το έχει επισημάνει άλλωστε ένας άλλος διάσημος οικονομολόγος, ο Αλμπερτ Αϊνστάιν», αναφέρει χαριτολογώντας πάλι ο αρθρογράφος, «ο ορισμός της φρενοβλάβειας είναι να συνεχίζει να προσπαθεί κάποιος ξανά και ξανά το ίδιο πράγμα περιμένοντας ένα διαφορετικό αποτέλεσμα».