Με συγκρατημένη αισιοδοξία αλλά με μεγαλύτερη απογοήτευση, καχυποψία και απόρριψη: έτσι υποδέχθηκε πολύς κόσμος, εντός και εκτός Τουρκίας, το πολυδιαφημισμένο «πακέτο εκδημοκρατισμού» που παρουσίασε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Οι προοδευτικές μεταρρυθμίσεις που προτείνει προς διαβούλευση ο τούρκος πρωθυπουργός δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες για πραγματικό δημοκρατικό άνοιγμα. Εξυπηρετούν όμως δύο μεγάλους στόχους του «σουλτάνου»: κρατάνε ζωντανή την ειρηνευτική διαδικασία με τους Κούρδους και χαϊδεύουν τα συντηρητικά ένστικτα της βάσης των ισλαμιστών ψηφοφόρων του εν όψει των κρίσιμων εκλογών, τοπικών και βουλευτικών, της επόμενης διετίας.

«Το πακέτο είναι εντελώς διακοσμητικό» λέει στο «Βήμα» ο Κοράι Τσαλισκάν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου. «Εδωσε περισσότερη ελευθερία σε τρία γράμματα του αλφαβήτου απ’ ό,τι σε 15 εκατομμύρια Κούρδους στην Τουρκία. Τι γίνεται με την αυτονομία τους, με τα θρησκευτικά κέντρα των αλεβιτών, με τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης; Τίποτα» προσθέτει.

«Δεν πρόκειται για εκδημοκρατισμό αλλά για παραχωρήσεις που χορηγούνται από έναν αυταρχικό ηγέτη για να κατευνάσει τη συντηρητική βάση των σουνιτών ψηφοφόρων του και να εδραιώσει την κυριαρχία του στην εξουσία» μας λέει ο Γκάρεθ Τζένκινς, συγγραφέας και αναλυτής στην Κωνσταντινούπολη. Και τονίζει: «Είναι κατάφωρη προσβολή να λένε στους Κούρδους της Νοτιοανατολικής Τουρκίας, που για δεκαετίες έχουν σκόπιμα εξαθλιωθεί από διαδοχικές κυβερνήσεις, ότι τα παιδιά τους μπορούν να εκπαιδευτούν στη δική τους γλώσσα μόνο σε ορισμένα μαθήματα και μόνο αν πληρώνουν ιδιωτικά σχολεία».
Αλλά οι προτάσεις επιτρέπουν στον Ερντογάν να δείξει ότι επιστρέφει στον μεταρρυθμιστικό ζήλο των πρώτων ετών του στην εξουσία. Και να αλλάξει, όσο μπορεί, τις εντυπώσεις μετά τον αυταρχισμό που έδειξε στη βίαιη καταστολή των αντικυβερνητικών διαδηλωτών τον Ιούνιο.
Βέβαιον είναι ότι το πακέτο παρουσιάζεται λίγους μήνες πριν από τις τοπικές και προεδρικές εκλογές του 2014. Είναι γνωστό ότι ο Ερντογάν προλειαίνει το έδαφος για να μεταπηδήσει στην προεδρία. Και ότι θέλει δημοψήφισμα για να δοθούν στον πρόεδρο υπερεξουσίες που δεν έχει σήμερα. Χρειάζεται λοιπόν να συσπειρώσει τη βάση του και να κερδίσει μέρος της κουρδικής ψήφου.
Η πιο συγκεκριμένη υπόσχεση που έδωσε αφορά την ισλαμική μαντίλα. Θέλει να επιτρέψει στις γυναίκες να τη φορούν στη Βουλή και στις δημόσιες υπηρεσίες –στα πανεπιστήμια οι κοπέλες τη φοράνε ήδη. Αυτό είναι πρόοδος για τα ατομικά δικαιώματα και σημαντικό πλήγμα για τους κοσμικούς κεμαλιστές της αντιπολίτευσης.

Ο άλλος στόχος είναι να μην εκτροχιαστεί η «ειρηνευτική διαδικασία» με το παράνομο Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) και την πολιτική του πτέρυγα, το ΒDP, που άρχισε μετά πολλών εμποδίων πέρυσι. Επειτα από έναν πόλεμο με 40.000 νεκρούς σε 30 χρόνια, το PKK απειλεί τις τελευταίες εβδομάδες να εγκαταλείψει την κατάπαυση του πυρός που κήρυξε την άνοιξη.

Ως τώρα ο Ερντογάν δεν είχε δώσει τίποτα στους Κούρδους. Σήμερα καταργεί τον υποχρεωτικό «πατριωτικό» όρκο στα σχολεία τον οποίο έπρεπε να δίνουν στο όνομα της τουρκικής εθνικής ταυτότητας οι κούρδοι μαθητές.

Τι έκανε τελικά ο Ερντογάν; Ικανοποίησε τους ισλαμιστές οπαδούς του, κέρδισε πιθανώς περισσότερο χρόνο για την ειρήνη με τους Κούρδους και αποξένωσε όλες τις θρησκευτικές μειονότητες στην Τουρκία. Κάποιοι λένε ότι είναι ένα επικίνδυνο παιχνίδι.

ΠΟΛΛΑ ΛΟΓΙΑ, ΛΙΓΕΣ ΔΕΣΜΕΥΣΕΙΣ


Ναι στα εύκολα και συμβολικά

  • Το «πακέτο» προτείνει να επιτρέπεται για πρώτη φορά να φορούν οι γυναίκες ισλαμική μαντίλα στη Βουλή και σε δημόσιες υπηρεσίες, εκτός από όσες απαιτούν στολές (στρατός, σώματα ασφαλείας, δικαστήρια).
  • Προτείνει κατάργηση του υποχρεωτικού, εθνικιστικού, όρκου που δίνουν οι μαθητές στα σχολεία από το 1933. Ολα τα παιδιά φωνάζουν: «Είμαι Τούρκος, έντιμος, εργατικός. Αγαπώ την πατρίδα μου περισσότερο από τον εαυτό μου»!
  • Επιτρέπει τη διδασκαλία της κουρδικής γλώσσας αλλά μόνο σε ιδιωτικά σχολεία και φροντιστήρια. Οι Κούρδοι αποτελούν το 20% του πληθυσμού (περίπου 15 από τα 76 εκατ. κατοίκους της Τουρκίας).
  • Αρση της κατάργησης των γραμμάτων q, w και x που χρησιμοποιούνται στην κουρδική γλώσσα αλλά δεν υπάρχουν στην τουρκική αλφάβητο. Αποκατάσταση ορισμένων κουρδικών τοπωνυμίων.
  • Μείωση του εκλογικού ορίου για την είσοδο ενός πολιτικού κόμματος στη Βουλή από το 10% στο 7% της εθνικής ψήφου. Αν ισχύσει αυτό, κερδισμένοι μπορεί να είναι το φιλοκουρδικό και άλλα μικρά κόμματα.
  • Χαλάρωση των κανόνων για την κρατική χρηματοδότηση των κομμάτων που θα επιτρέψει στο Κόμμα Ειρήνης και Δημοκρατίας (BDP), το κύριο κουρδικό κόμμα, να εισπράττει μετρητά.
Οχι στα δύσκολα και ουσιαστικά

  • Αρνείται τα θεμελιώδη αιτήματα των Κούρδων: διδασκαλία της γλώσσας τους στα δημόσια σχολεία, αυτονομία στις περιοχές όπου έχουν την πλειοψηφία, συνταγματικά δικαιώματα.
  • Η μεγαλύτερη θρησκευτική μειονότητα της Τουρκίας, οι αλεβίτες (παρακλάδι του σιιτικού Ισλάμ), δεν αναφέρονται καν. Ούτε οι διεκδικήσεις του Ελληνορθόδοξου Οικουμενικού Πατριαρχείου για επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.
  • Δεν προτείνει μεταρρύθμιση της δρακόντειας αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας, με την οποία διώκονται ποινικά, κατά συρροήν και εξακολούθηση, κυρίως κούρδοι πολιτικοί και δημοσιογράφοι. Δεν προβλέπεται αμνηστία για τους πολιτικούς κρατουμένους.
Αυταρχική πολιτική παράδοση
«Εξαπατά Κούρδους, αλεβίτες, Αρμενίους και Πατριαρχείο»
«»Η σιωπηλή επανάσταση» του Ερντογάν είναι πολύ σιωπηλή για να έχει σημαντική επίδραση στον δημοκρατικό και πλουραλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Δημήτρης Τριανταφύλλου, διευθυντής στο Κέντρο Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών (CIES) στο Πανεπιστήμιο Καντίρ Χας στην Κωνσταντινούπολη.

«Αν και είναι ένα μικρό βήμα προς τα εμπρός, στο πολωμένο πολιτικό κλίμα του σήμερα οτιδήποτε προωθεί η κυβέρνηση αντιμετωπίζεται με μεγάλη καχυποψία. Ιδίως εν όψει εκλογών, τοπικών τον Μάρτιο, προεδρικών τον Αύγουστο και βουλευτικών το 2015» τονίζει.

«Ακολουθώντας την πραγματικά αυταρχική τουρκική πολιτική παράδοση, την οποία επικρίνει συνήθως ο Ερντογάν, το πακέτο αποφασίστηκε σε κλειστά δωμάτια από τον στενό κύκλο των ανθρώπων του και μετά απλώς παρουσιάστηκε σε εμάς τους υπολοίπους. Προφανώς ικανοποιεί τις ευαισθησίες της ισλαμιστικής εκλογικής βάσης, ιδίως όσον αφορά τη μαντίλα. Οι μεταρρυθμίσεις για τις μειονότητες είναι συμβολικές» προσθέτει.
Και καταλήγει: «Κούρδοι, αλεβίτες, Αρμένιοι, Οικουμενικό Πατριαρχείο και ελληνική κοινότητα πρέπει να αισθάνονται τρομερά εξαπατημένοι επειδή δεν τηρήθηκαν οι προσδοκίες που καλλιέργησε η κυβέρνηση. Στην ΕΕ πρέπει επίσης να αισθάνονται απογοητευμένοι καθώς πολλά από τα αιτήματα των μειονοτήτων αναφέρονται σαφώς ως ζητούμενα στις ετήσιες εκθέσεις προόδου για την Τουρκία. Το πιο σημαντικό και δυσοίωνο; Φαίνεται ότι ο Ερντογάν θα επιδιώξει να διατηρήσει πάση θυσία την αύρα του αήττητου στις εκλογές».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ