Φάτε… αντικαρκινικά!

O καθηγητής Ογκολογίας Νταβίντ Καγιάτ

Μια ανατρεπτική διάλεξη για την αντικαρκινική διατροφή παρακολούθησε πρόσφατα το ελληνικό κοινό που συνέρρευσε στο Ιδρυμα Ευγενίδου για να ακούσει τον διάσημο ογκολόγο Νταβίντ Καγιάτ. Ο γάλλος γιατρός, ο οποίος βρέθηκε στη χώρα μας στο πλαίσιο της συνεργασίας του με τον Σύλλογο Φίλων Παιδιών με Καρκίνο «Ελπίδα» και για να παρουσιάσει το βιβλίο του «Η σωστή αντικαρκινική διατροφή», κατέρριψε μύθους και περιέγραψε το πρίσμα μέσα από το οποίο θα πρέπει να βλέπουμε τις εκάστοτε επιστημονικές ανακοινώσεις που αφορούν τις προληπτικές-ιαματικές ιδιότητες του ενός ή του άλλου τροφίμου.

Στην πραγματικότητα, το πρίσμα αυτό δεν διαφέρει πολύ από αυτό που ονομάζουμε κοινή λογική. Παραδείγματος χάριν, πόση εμπιστοσύνη μπορούμε να έχουμε στα αποτελέσματα μιας έρευνας που βασίστηκε σε ερωτηματολόγια σχετικά με τις διατροφικές συνήθειες των συμμετεχόντων κατά τη διάρκεια της τελευταίας 20ετίας και η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι κάποιο τρόφιμο αυξάνει κατά 1% την πιθανότητά μας να αναπτύξουμε κάποιον τύπο καρκίνου; Πώς μπορούν οι ερευνητές να είναι βέβαιοι για την ορθότητα των απαντήσεων των συμμετεχόντων σχετικά με τη συχνότητα και την ποσότητα της κατανάλωσης του εν λόγω τροφίμου, αλλά και για τη συμβολή αυτού (και όχι κάποιου άλλου που επίσης καταναλωνόταν) στην καρκινογένεση; Και, περιττό να πούμε, ποσοστά αύξησης κινδύνου της τάξεως του 1% για τέτοιου είδους μελέτες είναι αμελητέα!

Οσο όμως και αν επιστρατεύσει κανείς την κοινή λογική, η πληθώρα των ανακοινώσεων σχετικά με τις επιβαρυντικές ή προστατευτικές ιδιότητες των τροφίμων σε σχέση με τον καρκίνο είναι ικανή να μπερδέψει και τους ειδήμονες. Πόσο μάλλον εμάς τους κοινούς θνητούς που δικαίως θέλουμε να μαθαίνουμε όλα όσα αφορούν την υγεία μας και δεν έχουμε πάντοτε τις γνώσεις να δούμε κριτικά τις επιστημονικές μελέτες. Αυτό το πρόβλημα έλυσε με το βιβλίο του ο γάλλος γιατρός εξετάζοντας με αυστηρή ματιά και συνοψίζοντας τα ερευνητικά δεδομένα, τα ανατρεπτικότερα από τα οποία παρουσίασε στη διάρκεια της ομιλίας του.

Προτού δούμε λεπτομερώς τις συστάσεις του γάλλου ειδήμονα, αξίζει τον κόπο να αναφερθούμε σε κάποια γενικότερα συμπεράσματά του: αν υπήρχε μία μόνο συμβουλή που θα έπρεπε να δώσει ο Νταβίντ Καγιάτ θα έλεγε: «Σταματήστε το κάπνισμα!». Καθόλου περίεργο, αν σκεφτεί κανείς ότι σε αυτό αποδίδεται το 30% των κρουσμάτων καρκίνου, ενώ οι κακές διατροφικές συνήθειες μπορούν να εξηγήσουν ένα ποσοστό της τάξεως του 20%. Σε ό,τι αφορά τη διατροφή αυτή καθεαυτή, ο γάλλος γιατρός επεσήμανε τρεις χρυσούς κανόνες για να είμαστε ασφαλείς: να τρώμε μεγάλη ποικιλία φαγητών (πράγμα που εξασφαλίζει αφενός ότι παίρνουμε όλα τα θρεπτικά συστατικά και αφετέρου ότι δεν προσλαμβάνουμε μεγάλες ποσότητες κάποιου βλαβερού), να προτιμούμε τα λαχανικά και τα φρούτα να είναι στην εποχή τους (ό,τι υπαγορεύει η κοινή λογική…) και να μαγειρεύουμε φαγητά τα οποία είναι παραδοσιακά του τόπου μας (που αποδεδειγμένα μας ταιριάζουν και, όπως έχει αποδείξει εμπειρία αιώνων, είναι τα καταλληλότερα για μας).

«Οταν ξεκίνησα να αναζητώ τις πιθανές αντικαρκινικές ιδιότητες των τροφίμων, θέλησα να έχω κάποια θετικά αποτελέσματα. Να μπορώ δηλαδή να πω ότι κάποιο τρόφιμο λειτουργεί ως ασπίδα προστασίας εναντίον της νόσου. Ετσι, επέλεξα να ασχοληθώ με τα ψάρια τα οποία θεωρούνται από άλλες ιατρικές ειδικότητες, όπως παραδείγματος χάριν την καρδιολογία, μια από τις καλύτερες διατροφικές επιλογές. Γρήγορα, οι ελπίδες μου διαψεύσθηκαν». Επειτα από αυτή την εισαγωγή ο Νταβίντα Καγιάτ εξήγησε τους λόγους για τους οποίους η ψαροφαγία πρέπει να είναι επιλεκτική: «Τα ψάρια και κυρίως τα λιπαρά, όπως είναι ο σολομός, συγκεντρώνουν ρύπους στο σώμα τους και αυτοί με τη σειρά τους περνούν στον δικό μας οργανισμό όταν καταναλώνουμε αυτά τα ψάρια. Πρόκειται μάλιστα για ρύπους οι οποίοι εμμένουν, δεν αποβάλλονται από τον οργανισμό μας. Αντίθετα, όσο περισσότερα μολυσμένα ψάρια καταναλώνουμε τόσο αυξάνει και η συγκέντρωσή τους στα διάφορα όργανά μας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα βαρέα μέταλλα όπως το κάδμιο και ο μόλυβδος ή οι διοξίνες και τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια. Αν πρέπει να δώσουμε μια συμβουλή σήμερα θα σας έλεγα να αποφύγετε τέσσερα ψάρια: τον σολομό, τον κοκκινόπτερο τόνο, τον ξιφία και τον ιππόγλωσσο (ψάρι του Ατλαντικού που στην ευρωπαϊκή αγορά βρίσκουμε συχνά κατεψυγμένο). Ειδικά για τον σολομό, που είναι και αγαπημένο ψάρι, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι δεν έχει καμιά διαφορά αν αγοράζει κανείς ανοιχτής θαλάσσης ή ιχθυοκαλλιέργειας. Ομοίως δεν αλλάζει κάτι αν προτιμάτε τον καπνιστό σολομό καθώς το κάπνισμα δεν απομακρύνει τους ρύπους». Προφανώς, ο γάλλος καθηγητής δεν εισηγήθηκε να εξαφανίσουμε τα ψάρια από τη διατροφή μας, αλλά λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος της θαλάσσιας ρύπανσης να επιλέγουμε σωστά.

«Οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε ότι το κρέας δεν είναι και τόσο καλό για την υγεία μας, αλλά οι υπάρχουσες αποδείξεις για την επίδρασή του στην καρκινογένεση είναι ισχνές» σημείωσε ο καθηγητής Καγιάτ και εξήγησε: «Υπάρχουν σχετικά λίγες μελέτες σχετικά με τη σχέση κρέατος και καρκίνου και οι περισσότερες από αυτές προέρχονται από τις ΗΠΑ (υπάρχουν και δύο από σκανδιναβικές χώρες). Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν είναι αν μπορούμε να γενικεύσουμε για την Ευρώπη ένα συμπέρασμα που εξήχθη από μελέτες που πραγματοποιήθηκαν στην Αμερική. Και η απάντηση είναι ένα μεγάλο «όχι». Κατ’ αρχάς, όταν μιλάμε για κρέας στη μια και την άλλη πλευρά του Ατλαντικού αναφερόμαστε σε δύο διαφορετικά πράγματα: 100 γραμμάρια μοσχαρίσιου φιλέτου στη Γαλλία περιέχουν 150 θερμίδες ενώ στις ΗΠΑ 300! Μια καλή γαλλική μπριζόλα περιέχει 28% πρωτεΐνες και 4% λιπίδια. Μια αντίστοιχη μπριζόλα στις ΗΠΑ είναι φτωχότερη σε πρωτεΐνες (16%) και περιέχει σχεδόν εξαπλάσια λιπίδια (24,5%). Τέλος, όπως θα γνωρίζετε όλοι όσοι έχετε επισκεφθεί τις ΗΠΑ, μια ευρωπαϊκή μερίδα είναι πολύ μικρότερη από μια αμερικανική. Επομένως, όταν μια αμερικανική μελέτη συνδέει την εμφάνιση του καρκίνου του εντέρου με την κατανάλωση ενός αριθμού μερίδων κόκκινου κρέατος την εβδομάδα, οι Ευρωπαίοι δεν πρέπει να βγάλουμε το κόκκινο κρέας από τη διατροφή μας: τρώμε τόσο λιγότερο και τόσο καλύτερης ποιότητας κρέας ώστε το εύρημα να μη μας αφορά». Πάντως, ο γάλλος ειδικός δεν παρέλειψε να τονίσει ότι όσοι αγαπούμε το ψητό κρέας θα πρέπει να αποφεύγουμε εκείνα τα σημεία που «έχουν γίνει κάρβουνο» καθώς πράγματι οι ενώσεις που περιέχουν είναι αντίστοιχες με εκείνες του καπνού και πολύ επιβλαβείς.

«Υπήρξαν μελέτες οι οποίες συνέδεσαν την κατανάλωση κρασιού με τον καρκίνο του στόματος, αλλά τα αποδεικτικά στοιχεία δεν είναι καθόλου ισχυρά» σημείωσε ο Νταβίντ Καγιάτ. «Στην πραγματικότητα οι ίδιες οι έρευνες είναι αμφισβητήσιμες καθώς βασίστηκαν σε… αναμνήσεις. Και εξηγώ: όταν υπάρχει η υποψία ότι ένας διατροφικός παράγοντας μπορεί να επιδρά στην εμφάνιση ενός καρκίνου ζητούμε από 1.000 ασθενείς και 4.000 υγιείς (αντίστοιχης ηλικίας, οικονομικού και μορφωτικού επιπέδου και γεωγραφικής περιοχής) να απαντήσουν σε ερωτηματολόγια σχετικά με το τι κατανάλωναν και με ποια συχνότητα τα τελευταία 20 χρόνια. Η ανάγκη να πάμε σε βάθος χρόνου σχετίζεται με την ίδια την ασθένεια η οποία αρχίζει με την κακοήθη εξαλλαγή ενός κυττάρου το οποίο στη συνέχεια πολλαπλασιάζεται για να δώσει έναν όγκο. Εχουμε υπολογίσει ότι ορισμένοι όγκοι απαιτούν περίοδο 20ετίας για να εμφανιστούν. Οπως εύκολα αντιλαμβάνεστε, η ακρίβεια των απαντήσεων σε τέτοιες μελέτες είναι μικρή. Πόσο εύκολο είναι να θυμάται κανείς πόση ποσότητα κρασιού κατανάλωνε και με ποια συχνότητα πριν από 20 χρόνια;». Οι λάτρεις του κρασιού θα χαρείτε να μάθετε ότι μπορείτε, με τις ευλογίες της… επιστήμης, να καταναλώνετε ως τρία ποτήρια κρασιού αν είστε άνδρες και δύο αν είστε γυναίκες.

Οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες των φρούτων και ως εκ τούτου η προστατευτική δράση τους έναντι των ελεύθερων ριζών που καταστρέφουν το DNA μας και θέτουν τις βάσεις για την κακοήθη εξαλλαγή των κυττάρων είναι καλά τεκμηριωμένη. Οπως μάλιστα τόνισε ο καθηγητής Καγιάτ «όσο μεγαλύτερη χρωματική ποικιλία υπάρχει στα φρούτα και τα λαχανικά που καταναλώνουμε τόσο περισσότερο θωρακιζόμαστε». Καθώς όμως πολλές φορές τα φρούτα και τα λαχανικά είναι βεβαρημένα με φυτοφάρμακα και παρασιτοκτόνα, η συμβουλή του είναι να τα πλένουμε με σαπούνι και νερό (πολλές από τις επιβλαβείς ουσίες είναι λιποδιαλυτές και το νερό δεν αρκεί για την απομάκρυνσή τους) και να τα σκουπίζουμε πολύ καλά.