Μια νέα μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature» φαίνεται να διαλύει τα σύννεφα της αβεβαιότητας σχετικά με την ασφάλεια των κυττάρων iPS (induced pluripotent stem cells). Πρόκειται για κύτταρα με τις πολυδύναμες ιδιότητες των εμβρυϊκών βλαστικών που προκύπτουν από επαναπρογραμματισμό ενηλίκων κυττάρων και τα οποία θεωρούνται από πολλούς ειδικούς ως ένα σημαντικό κεφάλαιο του μέλλοντος της αναγεννητικής ιατρικής.

Βάση για ιστούς -«ανταλλακτικά»

Τα κύτταρα iPS η δημιουργία των οποίων ανακοινώθηκε για πρώτη φορά το 2007 έδωσαν ελπίδα σε πολλούς ερευνητές σχετικά με το ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση ιστών – «ανταλλακτικών» για κάθε ασθενή που τα έχει ανάγκη προερχόμενα μάλιστα από τον ίδιο τον οργανισμό του θεραπεύοντας πλήθος διαφορετικών νόσων: από τον διαβήτη ως τη νόσο του Πάρκινσον.

Ο συγκεκριμένος τύπος κυττάρων γέννησε επιπρόσθετη αισιοδοξία καθώς ξεπερνούσε τους ηθικούς «σκοπέλους» που συνδέονταν με τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα για τη λήψη των οποίων απαιτείται η καταστροφή εμβρύων.

Ανησυχίες για παρενέργειες

Μετά όμως εμφανίστηκαν οι πρώτες ανησυχίες σχετικά με πιθανές παρενέργειες από τη χρήση των iPS. Τα κυριότερα άσχημα νέα ήλθαν από μελέτη του 2011 η οποία έδειξε ότι τα iPS προκαλούν ισχυρή ανοσολογική απόκριση όταν εγχέονται σε ποντίκια από τα οποία έχουν προέλθει.

Η νέα μελέτη «διαλύει» τους φόβους

Η νέα μελέτη ωστόσο στο «Nature» που ανήκει σε ειδικούς του Εθνικού Ινστιτούτου Ακτινολογικών Επιστημών στην Τσίμπα της Ιαπωνίας καθησυχάζει τους φόβους. Ο Μασούμι Αμπε και η ομάδα του δημιούργησαν κύτταρα iPS τα οποία προέρχονταν από ενήλικα κύτταρα ποντικών και στη συνέχεια τα επανενέχυσαν στα ζώα. Παράλληλα, προκειμένου να προχωρήσουν σε σύγκριση, ενέχυσαν σε άλλα ποντίκια εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα. Σε αντίθεση με τη μελέτη του 2011 από την οποία είχε προκύψει ότι τα iPS προκαλούσαν ισχυρότερη ανοσολογική απόκριση από τα εμβρυϊκά βλαστικά, η νέα μελέτη δεν έδειξε διαφορές στην ανοσολογική απόκριση μεταξύ των δύο ομάδων πειραματοζώων.

Οι ερευνητές μεταμόσχευσαν επίσης σε ποντίκια δερματικά κύτταρα καθώς και κύτταρα του μυελού των οστών τα οποία είχαν προκύψει είτε από εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα είτε από κύτταρα iPS και είδαν ότι και τα δύο είδη μοσχευμάτων προκαλούσαν την ίδια ακριβώς ανοσολογική απόκριση, σύμφωνα με τον δρα Αμπε.

Και άλλη «ψήφος εμπιστοσύνης»

Τα καινούργια καθησυχαστικά ευρήματα έρχονται λίγο μετά από μια άλλη μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε στα τέλη του περασμένου έτους και δίνει «ψήφο εμπιστοσύνης» στα iPS. Σε εκείνη τη μελέτη η Φλόρα Βακαρίνο, νευροεπιστήμονας από το Πανεπιστήμιο Γέιλ στο Κονέκτικατ και οι συνεργάτες της είδαν ότι ο επαναπρογραμματισμός που απαιτείται για τη δημιουργία των iPS προκαλεί λιγότερες μεταλλάξεις από ό,τι πιστευόταν. Οι ερευνητές προχώρησαν σε ανάλυση DNA του γονιδιώματος των κυττάρων iPS και των ενηλίκων κυττάρων από τα οποία είχαν προέλθει. Είδαν ότι οι περισσότερες από τις μεταλλάξεις του DNA των iPS δεν είχαν προκύψει από τον επαναπρογραμματισμό αλλά προϋπήρχαν στα πατρικά κύτταρα.

Επιφυλακτικότητα άλλων ερευνητών

Πάντως σχολιάζοντας τα νέα αποτελέσματα στο «Nature» ο Γιανγκ Ξου, εδικός στο πεδίο των βλαστικών κυττάρων από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο, που ήταν εκ των συγγραφέων της μελέτης του 2011, ανέφερε ότι αυτά δεν «σβήνουν» όλους τους φόβους σχετικά με την ανοσολογική απόκριση που προκαλούν τα iPS. Ο δρ Ξου υπογράμμισε ότι τα κύτταρα του δέρματος και του μυελού των οστών που χρησιμοποιήθηκαν στη μελέτη δεν προέκυψαν από κύτταρα iPS που βρίσκονταν σε καλλιέργεια, όπως θα συνέβαινε στην κλινική πράξη. Οι ερευνητές ενέχυσαν iPS σε έμβρυα ποντικών πρώιμου σταδίου δημιουργώντας έτσι «χιμαιρικά» έμβρυα. Στη συνέχεια χρησιμοποίησαν κύτταρα του δέρματος και του μυελού των οστών που είχαν προκύψει από iPS αφότου τα έμβρυα είχαν γίνει ενήλικα ποντίκια προκειμένου να πραγματοποιήσουν τα πειράματα με τις μεταμοσχεύσεις. Είναι λοιπόν πιθανό, σύμφωνα με τον δρα Ξου, τα περισσότερα ανοσογονικά κύτταρα να είχαν απορριφθεί κατά την ανάπτυξη των ποντικών, γεγονός που πιθανώς εξηγεί το πώς η ομάδα από την Ιαπωνία είδε περιορισμένη ανοσολογική απόκριση. Η μεταμόσχευση ιστών από χιμαιρικά ποντίκια εμφανίζει σημαντικά κενά κατά τον ερευνητή.

Από την πλευρά του ο Γιάκουμπ Τόλαρ, ειδικός από το Πανεπιστήμιο της Μινεσότας, σημείωσε ότι η δημιουργία χιμαιρικών εμβρύων αποτελεί στάνταρ τεχνική προκειμένου να ελεγχθεί εάν τα κύτταρα iPS ποντικών έχουν επαναπρογραμματιστεί πλήρως. Ο ειδικός όμως συμπλήρωσε ότι η διαφοροποίηση των κυττάρων σε καλλιέργεια εκτός του σώματος είναι πολύ πιο δύσκολη. «Είναι πολύ βοηθητική και διαφωτιστική αυτή η μελέτη, ωστόσο είναι πολύ διαφορετικό να χρησιμοποιούνται κύτταρα iPS που έχουν προέλθει από καλλιέργεια».