Ενα ακόμη επεισόδιο στην πλούσια από χρεοκοπίες και υποτιμήσεις σύγχρονη ελληνική οικονομική ιστορία ήλθε να προστεθεί με την πρωτοφανούς μεγέθους, σε παγκόσμια κλίμακα, αναδιάταξη του δημόσιου χρέους της Ελλάδας. Το PSI μπορεί να βγάζει πάνω από τις πλάτες του κράτους και των φορολογουμένων περισσότερα από 100 δισ. ευρώ, ωστόσο την ίδια στιγμή 11.000 νοικοκυριά που επένδυσαν σε ελληνικά ομόλογα θα δουν εν μια νυκτί τις αποταμιεύσεις τους, μικρές ή μεγάλες, να κάνουν «φτερά», μη γνωρίζοντας ακόμη το αν και κατά πόσο θα αποζημιωθούν. Πρόκειται για μία ακόμη χαρακτηριστική περίπτωση βίαιης απώλειας περιουσιακών στοιχείων, η οποία αν και δεν αφορά το ευρύ κοινό αλλά μια μικρή ομάδα αποταμιευτών, είναι ενδεικτική των διαστάσεων που μπορεί να λάβει σε προσωπικό επίπεδο η αποτυχία υλοποίησης μιας αποτελεσματικής μακροπρόθεσμης οικονομικής πολιτικής.

Το νόμισμα
Αυτή είναι μία μόνο από τις εκφάνσεις της κρίσης που διέρχεται σήμερα η χώρα. Οι δημοσιονομικές και διαρθρωτικές αδυναμίες αποτελούσαν από ιδρύσεως του ελληνικού κράτους την αχίλλειο πτέρνα του, αφήνοντας την οικονομία εκτεθειμένη και αθωράκιστη απέναντι στις διεθνείς κρίσεις. Ως και την υιοθέτηση του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος, ο εφιάλτης των επιχειρήσεων (εκτός των όποιων δραστήριων εξαγωγικών) και κυρίως των νοικοκυριών ήταν η υποτίμηση της δραχμής. Η μείωση της αξίας του ελληνικού σε σχέση με τα σκληρά νομίσματα της εποχής, εκτός του ότι έτρωγε την αγοραστική δύναμη των Ελλήνων, όταν γινόταν ξαφνικά και χωρίς προειδοποίηση έκανε κάποιους πλούσιους και άλλους φτωχούς από τη μία στιγμή στην άλλη…
Η απαξίωση του εθνικού νομίσματος και η υποβάθμιση του βιοτικού επίπεδου των Ελλήνων σε βαθμό απόλυτης εξαθλίωσης συνέβησαν κατά τη διάρκεια της Κατοχής από τους Γερμανούς. Η υποτίμηση της δραχμής ήταν καθημερινή και αισθητή ακόμη και στις πιο μικρές συναλλαγές. Δεν είναι τυχαίο ότι οι έμποροι προσπαθούσαν να ανταλλάξουν το χρήμα με είδος πριν από τη δύση του ηλίου, διότι μόλις ξημέρωνε θα ακολουθούσε νέα πτώση της ισοτιμίας της δραχμής σε σχέση με τα βασικά νομίσματα της εποχής. Είναι χαρακτηριστικό ότι ένα ποτήρι καφές έφτασε να κοστίζει στην Αθήνα 1 εκατ. δραχμές, ενώ μετά το τέλος της Κατοχής μία αγγλική λίρα αντιστοιχούσε σε 7 δισ. δραχμές!

Δύσκολα χρόνια
Είναι προφανές ότι κανείς δεν ήθελε να έχει στα χέρια του δραχμές. Μετά την ήττα των Γερμανών και την αποχώρησή τους από την Ελλάδα ακολούθησαν εννέα δύσκολα χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων η χώρα προσπαθούσε ανεπιτυχώς να ανασυνταχθεί. Σε αυτό το διάστημα η δραχμή υποτιμήθηκε συνολικά επτά φορές, χωρίς ωστόσο να μπορέσει να καταστεί αξιόπιστο συναλλακτικό μέσο, και η οικονομία να μπορέσει να ανακάμψει.
Σταθμός για την πορεία των επόμενων ετών αποτέλεσε η υποτίμηση που αποφάσισε ο τότε υπουργός Συντονισμού στην κυβέρνηση Παπάγου Σπύρος Μαρκεζίνης. Η απόφασή του για υποτίμηση 50% στις 9 Απριλίου του 1953 προκάλεσε σοκ. Διαμόρφωσε τη σχέση με το δολάριο από τις 15.000 στις 30.000 δραχμές, γεγονός που σήμανε άνευ προηγουμένου ανατροπές για χιλιάδες Ελληνες.
Η οικονομική ιστορία έγραψε ότι η θεραπεία σοκ λειτούργησε. Τα χρόνια που ακολούθησαν ελέγχθηκε ο πληθωρισμός και υπήρξε σταθεροποίηση της οικονομίας, ωστόσο μέσα σε μία ημέρα χάθηκαν περιουσίες ολόκληρες, ανατρέποντας τους σχεδιασμούς χιλιάδων οικογενειών. Αν κάποιος είχε τις αποταμιεύσεις του σε δραχμές έχασε τον μισό πλούτο του μονομιάς, ενώ όσοι διέθεταν συνάλλαγμα, μπορούσαν να αγοράσουν τα πάντα στη… μισή τιμή.
Η νίκη της δραχμής
* Για μία φορά στην Ιστορία πάντως συνέβη και το αντίθετο! Να κερδίσουν όσοι διέθεταν δραχμές. Ηταν το 1923, όταν η κατάρρευση της αγγλικής λίρας προκάλεσε ένα σαρωτικό κύμα δραχμοποίησης των πάντων. Είχαν προηγηθεί αρκετά χρόνια κατά τη διάρκεια των οποίων όσοι είχαν τη δυνατότητα στρέφονταν στην αγορά του σκληρού αγγλικού νομίσματος, το οποίο είχε καταγράψει σημαντική ανατιμητική πορεία. Οπως αναφέρεται σε λευκώματα της εποχής, άνθρωποι που δεν είχαν πού να κοιμηθούν βρέθηκαν ξαφνικά με εκατομμύρια και άλλοι πλούσιοι μέσα σε ένα πρωινό κατάντησαν απένταροι.
* Κερδισμένοι και χαμένοι υπάρχουν κάθε φορά που συμβαίνουν μεγάλες οικονομικές ανακατατάξεις. Ετσι και η «βελούδινη» αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, που θα μείνει στην Ιστορία με το αρκτικόλεξο PSI, είχε και αυτή παράπλευρες απώλειες. Σχεδόν 11.000 ομολογιούχοι – φυσικά πρόσωπα θα δουν την επόμενη εβδομάδα τις αποταμιεύσεις τους να απομειώνονται κατά 53,5%, ευελπιστώντας σε… μετά κουρέματος αποζημίωση, όπως έχει υποσχεθεί ο υπουργός Οικονομικών κ. Ευ. Βενιζέλος.
* Η πλειονότητα των ιδιωτών επενδυτών απέκτησε τα ομόλογα αυτά ονομαστικής αξίας 2,2 δισ. ευρώ στην πρωτογενή αγορά, θεωρώντας ότι αποτελούν την πλέον ασφαλή τοποθέτηση. Ωστόσο οι εξελίξεις στην Ελλάδα απέδειξαν το αντίθετο. Κάποιοι από αυτούς, εφόσον δεν υπάρξει καμία μέριμνα από το κράτος, θα πάρουν πίσω το 1/3 του κεφαλαίου τους σε 30 χρόνια. Ενδεχομένως να αποτελέσουν κληρονομιά για τις επόμενες γενιές.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ