Μετίν Αρντιτί: «Τέχνη που γίνεται για την ελίτ δεν είναι τέχνη»

Πρόεδρος της Ορχήστρας της Ρομανικής Ελβετίας, ίδρυσε τον Οκτώβριο του 2009 με τον δημοσιογράφο Ελιάς Σανμπάρ τα «Οργανα της ειρήνης», μια μουσική ακαδημία για τα παιδιά της Παλαιστίνης και του Ισραήλ, την οποία θα παρουσιάσουν σε λίγες ημέρες στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

«Οι στόχοι μας δεν είναι πολιτικοί, αποσκοπούμε στο να διευκολύνουμε την πρόσβαση στη μουσική εκπαίδευση σε όλα τα παιδιά της περιοχής» μας λέει ο Μετίν Αρντιτί από τη Γενεύη λίγο προτού έρθει στην Αθήνα. Είναι η τέχνη το διαβατήριο για την επικοινωνία ανάμεσα στους λαούς; «Είναι το διαβατήριο πρώτα απ’ όλα για τη γνωριμία με τον εαυτό μας» διευκρινίζει με έμφαση από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής. «Με οδηγό την τέχνη ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας, αποκτούμε χιούμορ, γινόμαστε ευτυχέστεροι, καλύτεροι, σοφότεροι. Μαθαίνουμε να αποδεχόμαστε τον εαυτό μας και να τον τοποθετούμε σε μια ευρύτερη προοπτική. Στη συνέχεια, ο διάλογος και οι σχέσεις με τους άλλους διευκολύνονται με τρόπο φυσικό».

Στο νέο του μυθιστόρημα «Το Τουρκάκι» ο Αρντιτί αφηγείται μια ιστορία καλλιτεχνικής εξέλιξης. Ο Ελί, ένα εβραιόπουλο στην Κωνσταντινούπολη του 16ου αιώνα, γοητεύεται από τις αραβικές καλλιγραφίες και τις βυζαντινές τοιχογραφίες. Το ταλέντο του στο σκίτσο είναι απαράμιλλο, όμως η θρησκεία του τού απαγορεύει να ασκείται στην τέχνη της αναπαράστασης. Προσποιούμενος τον έλληνα χριστιανό καταφεύγει στην καθολική Βενετία, όπου διαπρέπει ως ζωγράφος ανάμεσα στον Τισιανό και στον Βερονέζε. Οταν όμως αποκαλύπτεται η εβραϊκή καταγωγή του, το χρονικό της τέχνης μετατρέπεται σε δράμα της μισαλλοδοξίας.

«Λίγη διαφορά έχει για τον Ελί αν είναι εβραίος, μουσουλμάνος ή χριστιανός» εξηγεί ο Αρντιτί. «Κρατάει από κάθε θρησκεία ό,τι είναι όμορφο χωρίς να αφιερώνεται σε καμία. Θα μπορούσε να ανήκει και στις τρεις. Αν δεν είναι προσηλωμένος κανείς στο γράμμα της θρησκείας, τότε η μία θρησκεία δεν αποκλείει την άλλη» υποστηρίζει. Ο ίδιος αισθάνεται άνετα και με τις τρεις μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες της Μεσογείου, τις οποίες προσέγγισε με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στη διάρκεια της ζωής του: «Τις αγαπώ όλες, λατρεύω τα τελετουργικά τους, αλλά δεν πιστεύω σε καμία. Μας έχουν προσφέρει θαυμάσια πράγματα, τα ιερά κείμενα, τη θρησκευτική τέχνη… Πεποίθησή μου όμως είναι ότι τη θρησκεία πρέπει να την ασπαζόμαστε και να την ξεπερνάμε».

Στη βάση όλων των θρησκειών υπάρχει το ενδιαφέρον για τη βελτίωση του ανθρώπου και των σχέσεών του με τους άλλους, παραδέχεται ο συγγραφέας, αφ’ ης στιγμής όμως οι θρησκείες μετατρέπονται σε περίπλοκους οργανισμούς οι οποίοι για να επιβιώσουν αναγκάζονται να θεσπίσουν κανόνες, να θέσουν περιορισμούς και να επιβάλουν αποκλεισμούς, απομακρύνονται από τη φιλοσοφία και το πνεύμα των ιδρυτών τους.

Υπέρτατη δική του πίστη είναι η τέχνη. Η μουσική, η ποίηση, οι εικαστικές τέχνες, ο χορός, τον στηρίζουν καθημερινά. «Στο κέντρο κάθε καλλιτεχνικής δραστηριότητας βρίσκεται η παρηγοριά του ανθρώπου» λέει ο Μετίν Αρντιτί, ο οποίος δεν πιστεύει σε διακρίσεις μεταξύ υψηλής και μαζικής τέχνης. «Η τέχνη είναι για τις μάζες. Τέχνη που γίνεται για την ελίτ δεν είναι τέχνη» ισχυρίζεται, επισημαίνοντας όμως τη διάκριση μεταξύ τέχνης και διασκέδασης. Διαφοροποιητικό στοιχείο; Η ένταση και η εμβάθυνση του συναισθήματος που προκαλεί η τέχνη και η διάρκειά του: «Το βαθύ συναίσθημα της αισθητικής εμπειρίας μένει μέσα μας και μας ενισχύει στη ζωή».

Προστάτης των τεχνών ο ίδιος, δεν φοβάται ότι η εμπορευματοποίηση αλλοιώνει το πρόσωπο της σύγχρονης τέχνης. «Πάντοτε τα χρήματα ήταν κοντά στην τέχνη» υπενθυμίζει. «Ο κίνδυνος για την τέχνη σήμερα είναι η ταχύτητα με την οποία υλοποιείται μια έμπνευση. Λόγω της τεχνολογίας ζούμε σε έντονους ρυθμούς και αφιερώνουμε λιγότερο χρόνο στην ωρίμαση μιας καλλιτεχνικής ιδέας. Η τέχνη απευθύνεται στην ανθρώπινη ψυχή και για να εισδύσουμε σε αυτήν και να τη συλλάβουμε απαιτείται χρόνος, που σήμερα λείπει. Αυτό είναι το τίμημα που πληρώνει η τέχνη στην εποχή μας».