Σύμφωνα με την παράδοση, κάθε πρωτοχρονιά στην Ιαπωνία ένας Βουδιστής ιερωμένος επιλέγει ένα ιδεόγραμμα προκειμένου να αναπαραστήσει το πνεύμα των ανθρώπων για τη νέα χρονιά. Για το 2012 ο ιερέας επέλεξε το “絆”—«ανθρώπινος δεσμός” (kizuna) –επιλογή με έντονο συναισθηματικό συμβολισμό. Πράγματι, η διεθνής κοινή γνώμη εντυπωσιάστηκε από το θάρρος τη στωικότητα και την αξιοπρέπεια του λαού της Ιαπωνίας στη διάρκεια της κρίσης που ακολούθησε τον σεισμό της 11ης Μαρτίου σε αντίθεση με την Ιαπωνική κυβέρνηση η οποία απέτυχε να αντιμετωπίσει την πυρηνική καταστροφή της Φουκουσίμα. Ένα χρόνο μετά, η Ιαπωνία καλείται να μετατρέψει αυτή την τραγωδία σε ευκαιρία.
Στις 11 Μαρτίου 2011 η Ιαπωνία χτυπήθηκε από το μεγαλύτερο σεισμό στην ιστορία της, τον οποίο ακολούθησε το φονικό τσουνάμι στις ακτές της περιφέρειας Τοχόκου και η καταστροφή στο πυρηνικό εργοστάσιο της Φουκουσίμα η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και σε εκκένωση και ολοκληρωτική καταστροφή του Τόκιο. Παρά το μέγεθος της τραγωδίας, οι Ιάπωνες, έδειξαν για μία ακόμη φορά αξιοθαύμαστο πνεύμα συλλογικότητας και κουράγιο, όπως αυτά αποτυπώνονται σε μία λέξη που κυριαρχεί στο ιαπωνικό λεξιλόγιο: “Ganbare” και σημαίνει «υπομένω και βάζω τα δυνατά μου», αλλά αποτελεί περισσότερο στάση ζωής για τους πολίτες της χώρας. Ο κοινωνικός ιστός διατηρήθηκε ακέραιος καθώς δεν παρατηρήθηκαν φαινόμενα ανομίας ενώ σε όλη τη χώρα οι Ιάπωνες επέδειξαν τεράστια αυτοσυγκράτηση στην εξοικονόμηση ενέργειας, λόγω της αναστολής λειτουργίας των περισσότερων πυρηνικών εργοστασίων της χώρας.
Στον αντίποδα, η Ιαπωνική κυβέρνηση πιστώνεται τις αποτελεσματικές υποδομές που συνετέλεσαν στον περιορισμό των απωλειών από το σεισμό, την άμεση κινητοποίηση 100.000 ατόμων σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης καθώς και τις εντατικές εργασίες αποκατάστασης των καταστροφών. Εν τούτοις, αποδείχτηκε ανεπαρκής στη διαχείριση της πυρηνικής κρίσης μαζί με την υπεύθυνη εταιρία ηλεκτρικής ενέργειας TEPCO και την Υπηρεσία Πυρηνικής και Βιομηχανικής Ασφάλειας. Η μακροχρόνια συγκάλυψη σοβαρών ζητημάτων ασφαλούς λειτουργίας πυρηνικών εργοστασίων, ο προβληματικός συντονισμός και η ελλιπής δημόσια ενημέρωση μπορεί να απογοήτευσε τη διεθνή κοινή γνώμη, δεν προκάλεσε ωστόσο έκπληξη σε όσους γνωρίζουν τις στρεβλώσεις των πολιτικών και οικονομικών δομών της χώρας. Οι στενοί δεσμοί επιχειρήσεων, γραφειοκρατών και πολιτικής ηγεσίας, και η κουλτούρα της μη σύγκρουσης που διακρίνει τον Ιαπωνικό λαό αποτελεί για χρόνια τροχοπέδη στο δημόσιο βίο της Ιαπωνίας. Δεν είναι τυχαία η σχετικά χαμηλή κατάταξη της χώρας σε θέματα διακυβέρνησης, σε σύγκριση με άλλες χώρες αντίστοιχης οικονομικής ανάπτυξης.
Παρά το ανυπολόγιστο κόστος της 11ης Μαρτίου, η Ιαπωνία βρίσκεται σήμερα σε ένα σταυροδρόμι καλούμενη να προχωρήσει σε γενναίες τομές ώστε να ξαναγίνει πρωταγωνίστρια. Αν και στον ένα χρόνο που μεσολάβησε έχουν ληφθεί ορισμένες αποφάσεις όπως η συμμετοχή στη Συνεργασία Ειρηνικού (Trans Pacific Partnership) και η αναθεώρηση της ενεργειακής της πολιτικής, η Ιαπωνία απέχει πολύ από μία φάση δημιουργικού σοκ που θα τη βοηθήσει να αντιμετωπίσει τους χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, την έλλειψη αξιόπιστης πολιτικής ηγεσίας και τα κοινωνικά αδιέξοδα που αντιμετωπίζει εδώ και χρόνια. Η συνεχιζόμενη πολιτική αβεβαιότητα, οι οικονομικές και κοινωνικές αγκυλώσεις της Ιαπωνίας και οι αργοί ρυθμοί των μεταρρυθμίσεων δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας, ωστόσο δε θα πρέπει να σταματήσουμε να πιστεύουμε μία χώρα της οποίας ο λαός ακόμη και στις πιο δύσκολες στιγμές δηλώνει με αυτοπεποίθηση: “Nihon kara dekiru”-(Εδώ είναι Ιαπωνία και για αυτό θα τα καταφέρουμε)!
Ο Στράτος Πουρζιτάκης εργάζεται για το Υπουργείο Οικονομικών ως εφοριακός υπάλληλος. Είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού στη Διεθνή Δημόσια Διακυβέρνηση από το Osaka University όπου σπούδασε ως υπότροφος της Ιαπωνικής κυβέρνησης και ειδικεύεται σε θέματα Ανατολικής Ασίας.
