H δικαιοσύνη εκπορεύεται από τη βασική αρχή της ισότητας, η οποία σχετίζεται με την εφαρμογή ορισμένων κανόνων στις καθημερινές ανθρώπινες δραστηριότητες και όχι τα αποτελέσματα αυτών. Αντίθετα, όταν διαπραγματευόμαστε την έννοια δικαιοσύνη με σαφή επιθετικό προσδιορισμό, εννοούμε κάτι άλλο από την καθεαυτό δικαιοσύνη. Αναφερόμαστε τις περισσότερες περιπτώσεις σε μια κατάσταση ή ένα γεγονός που επιβεβαιώνει την παρουσία και την ισχύ της δικαιοσύνης στα ανθρώπινα πράγματα σύμφωνα με ένα κοινό κώδικα αξιών αλλά ταυτόχρονα ένα – κάπως – ασαφές αίσθημα δικαίου που έχουμε.
Στην Ελλάδα η επίκληση στην κοινωνική δικαιοσύνη έχει πολύπλευρες κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις , με το νόημά της να παραπέμπει περισσότερο στην ιδέα της κοινωνικής αρμονίας μέσω της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα είναι βασικά δικαιώματα και θεμελιώδεις ελευθερίες που δικαιούνται όλοι οι άνθρωποι . Περιλαμβάνουν αστικά και πολιτικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στη ζωή και την ελευθερία, την ελευθερία σκέψης , βούλησης και έκφρασης καθώς και την ισότητα απέναντι στον νόμο.
Στα ανθρώπινα δικαιώματα περιλαμβάνονται επίσης κοινωνικά, πολιτιστικά και οικονομικά δικαιώματα όπως το δικαίωμα της επαφής με τον πολιτισμό, το δικαίωμα της διατήρησης της τροφικής αυτάρκειας, το δικαίωμα στην εργασία και στην εκπαίδευση. Αποκαλούνται ανθρώπινα δικαιώματα γιατί έχουν οικουμενικό ορίζοντα. Είναι τα δικαιώματα που δικαιούνται άπαντες, χωρίς διακρίσεις, χωρίς κοινωνικοοικονομικούς αποκλεισμούς, χωρίς να έχει σημασία το status quo, το τι επαγγέλλονται, το που και πως ζουν, αλλά τα δικαιούνται γιατί είναι ζωντανοί.
Αυτά τα δικαιώματα που κάποτε ήταν δεδομένα, καθώς αποτελούσαν κεκτημένα πολλών δεκαετιών, σήμερα κάτω από αυτές τις δυσχερείς συνθήκες, παύουν να θεωρούνται έτσι. Η χώρα μας ζει μια πρωτοφανή στα παγκόσμια δεδομένα οικονομική κρίση. Δοκιμάζεται με τέτοιον τρόπο που έχει συγκλονίσει μέρος της διεθνούς κοινότητας με αποθέματα ανθρωπιάς και κοινωνικής ευαισθησίας. Υπονομεύονται τα κεκτημένα εργασιακά δικαιώματα με τα ποσοστά της ανεργίας να αυξάνονται ραγδαίως και ειδικότερα στις νέες ηλικίες, αφού αγγίζουν έως και το 50%.
Η φτώχεια και η ανέχεια χτυπούν πλέον την πόρτα των μεσαίων – και όχι μόνο – στρωμάτων, τα οποία αποτελούσαν και την ραχοκοκαλιά της παραγωγικής τάξης και ευρύτερα της πραγματικής οικονομίας. Το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας δείχνει να καταρρέει μπροστά στις βίαιες δημοσιονομικές αναπροσαρμογές και χάνει την συναισθηματική επαφή με τις κοινωνικά ευάλωτες ομάδες ατόμων με αποτέλεσμα να απειλούνται ιδιαιτέρως τα παιδιά, οι γυναίκες, οι νέοι που δεν έχουν ενταχθεί στην αγορά εργασίας, οι μακροχρόνια άνεργοι, οι ηλικιωμένοι, οι ανειδίκευτοι, τα άτομα με ειδικές ανάγκες, οι γυναίκες αρχηγοί μονογονεϊκών οικογενειών, τα άτομα με γλωσσικές, πολιτισμικές και θρησκευτικές ιδιαιτερότητες.
Ο κοινωνικός αποκλεισμός εκδηλώνεται κυρίως στους τομείς της εκπαίδευσης, αφού πλέον δεδομένες και συνήθεις επιλογές της ελληνικής οικογένειας για την μαθησιακή εξέλιξη των παιδιών της έχουν μετατραπεί σε προνόμιο, της στέγασης, αφού με την επιβολή αλλεπάλληλων και δυσβάσταχτων «χαρατσιών» καθίσταται δύσκολη η συντήρηση ενός νοικοκυριού, της απασχόλησης, η οποία όταν και αυτή υφίσταται, πραγματοποιείται κάτω από όχι και τόσο κατάλληλες συνθήκες, της κοινωνικής προστασίας και της πρόσβασης στην υγεία.
Ειδικότερα στην αγορά εργασίας αποσαθρώνονται τα εργασιακά δικαιώματα, καταργούνται εργασιακές συμβάσεις για τις οποίες χρειάστηκαν μακροχρόνιοι αγώνες, συνεχείς και «επίπονες» διεκδικήσεις. Επεκτείνεται η ανασφάλιστη – μαύρη εργασία, η μερική απασχόληση και οι ευέλικτες μορφές εργασίας. Μειώνονται οι αμοιβές και ευτελίζεται το παραγόμενο έργο με μόνο αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα νέο μεταναστευτικό ρεύμα του νέου ελληνικού επιστημονικού δυναμικού στις χώρες του εξωτερικού. Είναι βέβαιο πως για την διαμορφωθείσα αυτή κατάσταση φταίνε οι διαχρονικές ελλείψεις μας σε όλα τα επίπεδα και η γενικότερη κρίση σε επίπεδο νοοτροπίας, ηθικών αρχών και αντιλήψεων.
Όμως αναρωτιούνται πολλοί αν το δημοσιονομικό αδιέξοδο και ότι αυτό συνεπάγεται σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο είναι εγγενούς παθογένειας – και μόνο – ή μία σύγχρονη παγκόσμια τάση ; Η σύγχρονη και παγκόσμια υπερεθνική πολιτική και οικονομική ολιγαρχία, γνωρίζοντας τα παραπάνω και βασιζόμενη σε αυτές τις δυσμενείς συνθήκες επιχειρεί να υπονομεύσει την έννοια των ξεχωριστών εθνών και να δημιουργήσει στην θέση τους, με «βέλη» στην «φαρέτρα» της τον πολιτισμό και την οικονομία, ένα ενιαίο έθνος, στο οποίο ελπίζει να κυριαρχήσει εξ’ ολοκλήρου, πολιτικά και οικονομικά, με τα «ειρηνικά» πειθαναγκαστικά μέσα που διαθέτει. Και όχι φυσικά με στρατιωτική κυριαρχία που αποδείχτηκε ιστορικά ατελέσφορη στον μεγάλο σκοπό της παγκόσμιας πολιτικής και οικονομικής κυριαρχίας. Επομένως είναι λογικό να εντοπίζονται ανησυχίες περί ύπαρξης κοινωνικής δικαιοσύνης στο φάσμα αυτών των επιδιώξεων, όπως επίσης και ερωτήματα που κυριαρχούν στην παγκόσμια κοινή γνώμη.
Τι είδους κοινωνική δικαιοσύνη πρεσβεύουν οι δεξιόστροφες και συντηρητικές πολιτικές που συνήθως κυβερνάνε με μία ψευδεπίγραφη δημοκρατική αντίληψη, τους λαούς της δύσης, με το να μυθοποιούν τεχνηέντως το έθνος, μυθολογώντας για τα σύμβολα, τα ιστορικά γεγονότα και τα ιστορικά πρόσωπα, μόνο και μόνο για να κρύψουν πως χρησιμοποιούν την έννοια του έθνους για πρωτίστως πολιτικά οφέλη και κατ’ επέκταση οικονομικά ; Τι είδους κοινωνική δικαιοσύνη υπηρετούν οι αριστερίζουσες δυνάμεις της δήθεν προόδου με το δαιμονοποιούν το έθνος, να μεμψιμοιρούν για αυτό και να το δυσφημούν στην διεθνή κοινότητα, αρθρώνοντας πολιτικό λόγο με εθνικιστικές ακρότητες, που έχουν αντίκτυπο όχι μόνο στην διατήρηση της κοινωνικής συνοχής , αλλά και στην διαμόρφωση σταθερών οικονομικών συσχετισμών ;
Τι είδους αίσθημα κοινωνικής δικαιοσύνης εμφυσούν, οι πολιτικοί φορείς όπου και αν αυτοπροσδιορίζονται στον ιδιότυπο πλέον «πολιτικό χάρτη», δηλητηριάζοντας την κοινή γνώμη με το να δημιουργούν τεχνητά ορισμένες φορές ιδεολογικά «μπρα ντε φερ» μεταξύ διεθνισμού και έθνους, καλλιεργώντας ψευδεπίγραφα διλλήματα στείρου κοινωνικού και οικονομικού αποκλεισμού ή όχι , του έθνους και της ανταγωνιστικότητας αυτού σε όλα τα επίπεδα ως παραγωγική δύναμη, παραβλέποντας πολλές φορές και όχι ακούσια, το γεγονός πως η άγρια ταξική οικονομική σύγκρουση ενδεχομένως λαμβάνει χώρα κυρίως μέσα σε εθνικό πλαίσιο ; Τι είδους κοινωνική δικαιοσύνη είναι αυτή όταν στην δίνη που δημιουργούν οι «Κασσάνδρες» του ακραίου λαϊκισμού – ένθεν κακείθεν – πνίγονται οι φωνές της περίσκεψης, της μετριοπάθειας, της νηφαλιότητας και του πραγματικού πατριωτισμού ;
Η έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης δεν έχει κάποιον σαφή ορισμό, δεδομένου ότι ανά καιρούς, διάφορες κοινωνικές ομάδες, της προσάπτουν διαφορετικούς και πολλές φορές πολύπλοκους ορισμούς που είναι κυρίως υποκειμενικοί. Ωστόσο στην πολιτική η κοινωνική δικαιοσύνη είναι συστατικό στοιχείο που συντηρεί την υψηλή ποιότητα της δημοκρατίας του κάθε τόπου και που μέσω αυτής θωρακίζεται η αυτοτέλεια και η αυτάρκεια των κρατών απέναντι στις βίαιες και υποτιμητικές παρεμβάσεις των εξωτερικών παραγόντων.
Θοδωρής Π. Δημόπουλος
Κοινωνικός Λειτουργός με εξειδίκευση στην Ειδική Αγωγή και τις Μαθησιακές Δυσκολίες
