ΠΑΣΧΑ Ελλήνων αλλά και Πάσχα άθλησης. Στα χρόνια της αθωότητας και ως προς την άθληση- επί Τουρκοκρατίας αλλά σ΄ όλον τον 19ο αιώνα (ακόμη και τον 20ό, τουλάχιστον για το πρώτο ένα τρίτο)- οι αθλητικές εκδηλώσεις είτε ως αυτοσχέδια λαϊκά παιχνίδια είτε σε προχωρημένη αγωνιστική λειτουργικότητα συνδέονταν άμεσα με την ευφορία ψυχής των μεγάλων θρησκευτικών εορτών. Βασικά εκείνες που είχαν ανοιξιάτικη και θερινή όψη. Στο επίκεντρο το Πάσχα με τα πολλά αγωνίσματα, όχι βέβαια σε ειδικούς χώρους αλλά σε απλωσιές για το πανηγύρι και τη φυσική, την «αθώα» άμιλλα σώματος αλλά και ψυχής. Στον αυλόγυρο μιας εκκλησιάς, στην πλατεία του χωριού, στα αλώνια. Είχε παγιωθεί η λαϊκή επιλογή με τριπλή έννοια: θρησκευτικό δρώμενο, επίδειξη νεανικής αλκής, άδολη άμιλλα και μάλιστα σε πανηγυριώτικο πλαίσιο.
***
Η ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ και η παράδοση, μέσα από την επιστημονική αλλά και την ερασιτεχνική καταγραφή, μας έχουν κληροδοτήσει μια σύνθετη εικόνα για τα χρόνια εκείνα της τριπλής χαράς σώματος, πνεύματος και ψυχής. Το δημοτικό τραγούδι, η αστείρευτη αυτή πηγή αυτογνωσίας του λαού, μας προσκαλεί σε ένα ταξίδι στον χρόνο όπου η έννοια της άθλησης ήταν σύμφυτη με την ατομική υπόσταση δίχως υπολογισμούς- εκτός από την επίδειξη της λεβεντιάς- και άλλες σκοπιμότητες και δη συμφεροντολογικές. Σπουδαίοι άνθρωποι των γραμμάτων έχουν ασχοληθεί με την αθλητική ηθογραφία που εκδηλωνόταν ως κοινωνικό φαινόμενο ακόμη και ψυχικής ενδυνάμωσης σε χαλεπούς καιρούς.
***
ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ εορτές έδιναν το έναυσμα για άλλη όψη της ζωής εκτός της θρησκευτικότητας. Οι μεγάλες γιορτές π.χ. του Πάσχα και του Αϊ-Γιωργιού συμβόλιζαν την άνοιξη της φύσης και σ΄ αυτό το άπλωμα η σωματική επίδειξη όχι μόνο των νέων καθώς και μεγαλύτερων είχε τη δική της κοινωνικο-ψυχολογική υπόσταση. Τα αγωνίσματα είχαν αυτοσχέδιους κανονισμούς. Το τρέξιμο (πιλάλα), το πάλεμα, το λιθάρι (η θαυμάσια και κάκιστα απαξιωμένη λιθοβολία), το σημάδι (σκοποβολή), το πήδημα («στες τρεις») ακόμη και πάνω από ρέματα, ο χορός και άλλα συνέθεταν ένα πλήρες αγωνιστικό πρόγραμμα.
***
ΚΑΠΟΙΑ αγωνίσματα εξυπηρετούσαν στα χρόνια της μεγάλης σκλαβιάς και τη στρατιωτική προπαίδευση των κλεφτών στα λημέρια τους. οι λαογράφοι σαφώς συμφωνούν ότι η άθληση ήταν στήριγμα για τους αγωνιστές της Ελευθερίας. Σε κάποια αγωνίσματα είναι αχνή πλην ευδιάκριτη η αναφορά στους αγώνες της αρχαιότητας- όχι μόνο στους Ολυμπιακούς αλλά και στους Ιερούς Πανελληνίους και βέβαια ακόμη περισσότερο στους τοπικούς και στις κοινωνικές συνάξεις. Στα δημοτικά τραγούδια βλέπουμε να έχει διαμορφωθεί σωματομετρικά ο τύπος του αθλητή: ψηλός, λιγνός, με μέση δακτυλίδι, μαλλιά ριχτά ανέμελα ή και σγουρά, με μυοσκελετικό σύστημα δυνατό και εύκαμπτο για τη μάχη αλλά και το νυφοπάζαρο της γιορτής…
***
Η ΣΥΖΕΥΞΗ αργότερα των μεγάλων αθλητικών διοργανώσεων απεδείκνυε την αρχαία κληρονομιά αλλά και την αξιοποίηση του κοινού που θα βρισκόταν για τη θρησκευτική τελετουργία. Χαρακτηριστικό δείγμα «Τα Τήνια» του 1895 στο νησί της Μεγαλόχαρης τον Δεκαπενταύγουστο. Αγώνες προπομπός των Ολυμπιακών του 1896 με πανελλήνιο χαρακτήρα και με κοσμοσυρροή, με πλήρες αγωνιστικό πρόγραμμα και «τεστ» των νέων κανονισμών. Οσον αφορά την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, βασίστηκε στο τρίπτυχο: Γιορτή της Παναγίας, έναρξη του αγώνα της ανεξαρτησίας (1821), ολυμπιακό πνεύμα. Το πόσο σημαντική στα χρόνια της αθωότητας ήταν η αθλητική επίδοση και διάκριση απαλλαγμένη από τις κατοπινές σκοπιμότητες πιστοποιείται από τον χώρο της διανόησης είτε αναφέρεται στο δημοτικό τραγούδι και στη λαογραφία είτε στην κοινωνική και ψυχολογική διαστρωμάτωση εκείνων των αυθεντικά άδολων παλικαρίσιων καιρών.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
