‘Ενα πιθανό αποτελεσματικό θεραπευτικό «όπλο» ενάντια σε μια άκρως επιθετική μορφή καρκίνου του παγκρέατος, το αδενοκαρκίνωμα, πιστεύουν ότι ανακάλυψαν ειδικοί του Κέντρου Άμπραμσον για τον Καρκίνο στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνιας.

Το παγκρεατικό αδενοκαρκίνωμα αποτελεί μια άκρως «δύστροπη» μορφή καρκίνου – συνήθως οι ασθενείς πεθαίνουν μέσα σε λίγους μήνες από τη διάγνωση. Ωστόσο, όπως αναφέρουν στην επιθεώρηση «Science» οι επιστήμονες από την Πενσυλβάνια, επέτυχαν να ενεργοποιήσουν κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος τα οποία δημιούργησαν οπές στο προστατευτικό περίβλημα – στρώμα- των καρκινικών κυττάρων του παγκρέατος. Με αυτόν τον τρόπο τα κύτταρα του ανοσοποιητικού κατάφεραν να επιτεθούν στα καρκινικά.

Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο το γεγονός ότι τα κύτταρα του ανοσοποιητικού που ενεργοποίησαν οι ερευνητές δεν ήταν οι «συνήθεις ύποπτοι», δηλαδή τα Τ- κύτταρα που επιτίθενται στους εχθρούς όπως ο καρκίνος, αλλά μια πιο πρόδρομη μορφή κυττάρων που ονομάζονται μακροφάγα.

Το αδιαπέραστο στρώμα

Η εξέλιξη αυτή είναι άκρως σημαντική με δεδομένο ότι το ασυνήθιστα «σκληρό» στρώμα το οποίο περιβάλλει τα κύτταρα του παγκρεατικού αδενοκαρκινώματος είναι το «ένοχο» για την κακή πρόγνωση της νόσου. Αυτή η «ασπίδα προστασίας» του καρκίνου είναι σχεδόν αδιαπέραστη στα φάρμακα ενώ παράλληλα «ξεγελάει» τα λευκά αιμοσφαίρια αποτρέποντας το ανοσοποιητικό σύστημα από το να εξαπολύσει επίθεση στον καρκίνο.

Αν και άλλες ομάδες έχουν σχεδιάσει μοριακές στρατηγικές προκειμένου να κατατροπώσουν το στρώμα του παγκρεατικού αδενοκαρκινώματος, η επιτυχία της ομάδας από την Πενσυλβάνια έγκειται στο ότι η επίθεση του ανοσοποιητικού συστήματος ενάντια στον καρκίνο έγινε …ακούσια.

Η πρωτεϊνη – κλειδί CD40

Η αρχική πρόθεση των ερευνητών επικεφαλής των οποίων ήταν ο Ρόμπερτ Βοντερέιντ, ήταν να αναστείλουν την ανοσοκατασταλτική δράση του στρώματος των καρκινικών κυττάρων ενεργοποιώντας την πρωτεΐνη CD40. Η συγκεκριμένη πρωτεΐνη ενεργοποιεί διαφορετικούς τύπους ανοσοκυττάρων, αν και είναι κυρίως γνωστή για την ενεργοποίηση των Τ κυττάρων του ανοσοποιητικού τα οποία πολεμούν τον καρκίνο.

Οι ερευνητές διεξήγαγαν κλινική δοκιμή σε 21 ασθενείς με ανεγχείρητο καρκίνο του παγκρέατος. Οι ασθενείς λάμβαναν το συμβατικό χημειοθεραπευτικό φάρμακο για τη νόσο (γεμσιταμπίνη) και δέχθηκαν εγχύσεις ενός πειραματικού αντισώματος που ενεργοποιεί τη CD40.

Όπως προέκυψε, οι ασθενείς έζησαν μερικές εβδομάδες περισσότερο σε σύγκριση με το αναμενόμενο – συγκριτικά δηλαδή με την αποκλειστική λήψη χημειοθεραπείας. Τέσσερις εξ αυτών μάλιστα εμφάνισαν παροδική ύφεση της νόσου τους.

Οι επιστήμονες εξέτασαν βιοψίες που ελήφθησαν από όγκους του παγκρέατος των ασθενών οι οποίοι είχαν εμφανίσει συρρίκνωση μετά τη θεραπεία με το αντίσωμα. Είδαν ότι αυτοί ήταν γεμάτοι μακροφάγα, ενώ δεν περιείχαν Τ κύτταρα.

Ενεργοποίηση μακροφάγων

Η παρατήρηση αυτή εξέπληξε τους ειδικούς οι οποίοι προσπάθησαν να βρουν την απάντηση μέσω πειραμάτων σε γενετικώς τροποποιημένα ποντίκια τα οποία είχαν αναπτύξει καρκίνο που προσομοίαζε με το παγκρεατικό αδενοκαρκίνωμα του ανθρώπου.

Σε μια ομάδα πειραματοζώων χορηγήθηκε γεμσιταμπίνη και το αντίσωμα ενεργοποίησης της πρωτεϊνης CD-40 . Μια δεύτερη ομάδα έλαβε μόνο το πειραματικό αντίσωμα, μια τρίτη ομάδα μόνο χημειοθεραπεία ενώ μια τέταρτη ομάδα μόνο εικονικό φάρμακο. Οι όγκοι συρρικνώθηκαν στο 30% των ποντικών που έλαβαν το αντίσωμα – είτε είχαν λάβει χημειοθεραπεία είτε όχι. Το γεγονός αυτό δημιουργεί μεταξύ άλλων αμφιβολίες σχετικά με το θεραπευτικό όφελος της γεμσιταμπίνης.

Στη συνέχεια οι επιστήμονες μελέτησαν προσεκτικά πώς το ανοσοποιητικό σύστημα των πειραματοζώων αποκρίθηκε στην ενεργοποίηση της CD40. Όπως εξήγησε ο Βοντερέιντ «το αντίσωμα ενεργοποίησε τα Τ κύτταρα, τα οποία όμως, για κάποιον λόγο παρέμειναν στους λεμφαδένες και δεν μετανάστευσαν στους όγκους. Αντιθέτως οι όγκοι ήταν γεμάτοι μακροφάγα τα οποία είχαν διαπεράσει το στρώμα των καρκινικών κυττάρων». Σύμφωνα με τον ερευνητή η νέα γνώση αναμένεται να οδηγήσει σε καινούργιους θεραπευτικούς δρόμους ενάντια σε αυτήν την θανατηφόρα μορφή καρκίνου.