Ο συντονισμός των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων είναι εκπληκτικός, η ενότητα όμως που επιδεικνύει η Ευρώπη δεν είναι για καλό της οικονομίας. Η ανησυχία προέρχεται από το κύμα λιτότητας που σαρώνει τη Γηραιά Ηπειρο και φθάνει ως τις ακτές της Αμερικής. Η λιτότητα
έχει γίνει μόδα σχεδόν σε ολόκληρη την υφήλιο. Νομπελίστες οικονομολόγοι και επιφανείς αναλυτές συμφωνούν ότι η υπερβολική λιτότητα απειλεί την ανάκαμψη, η οποία στην καλύτερη περίπτωση θα
είναι υποτονική. Στη χειρότερη δε, θα αργήσει πολύ να έρθει. Το ζήτημα, επισημαίνουν οι ειδήμονες, δεν είναι να δαπανάς για να δαπανάς ούτε να περικόπτεις για να περικόπτεις. Το καίριο διακύβευμα της
παρούσας οικονομικής συγκυρίας είναι το μέτρο και ο συγχρονισμός. Με άλλα λόγια, πρέπει να ξέρεις πότε πρέπει να σταματήσεις είτε τις δαπάνες είτε τις περικοπές δαπανών. Και αυτό δείχνουν να το αγνοούν προς το παρόν οι κυβερνώντες.
Τα δημόσια ταμεία των περισσότερων χωρών της Ευρώπης σύντομα θα είναι άδεια. Τα δημοσιονομικά ελλείμματα αποτελούν τον υπ΄ αριθμόν 1 στόχο που θέλουν να πλήξουν οι κυβερνήσεις μέσω των προϋπολογισμών που παρουσίασαν την περασμένη εβδομάδα ενώπιον των εθνικών κοινοβουλίων. Σε αυτή τη μάχη τρία είναι τα βασικά εργαλεία των ευρωπαίων ηγετών: περικοπή κοινωνικών παροχών, σμίκρυνση του δημόσιου τομέα και επιστροφή στη σκληρή φορολογία. Επιπλέον οι περισσότερες κυβερνήσεις καταφεύγουν σε ριζική μεταρρύθμιση του συστήματος ασφάλισης και συνταξιοδότησης. Ολα αλλάζουν, λοιπόν.
Στην Ελλάδα έχουν ήδη μειωθεί οι αποδοχές των δημοσίων υπαλλήλων. Τώρα το προσχέδιο του προϋπολογισμού για το 2011 προβλέπει επιπλέον περικοπές μισθών κατά 2% στο Δημόσιο καθώς και περιστολή των δημοσίων δαπανών κατά 3,3%. Οι προσλήψεις δημοσίων υπαλλήλων έχουν παγώσει εκτός από τους τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης και της ασφάλειας.
Στο ίδιο πνεύμα και η κυβέρνηση του Ζοζέ Σόκρατες στην Πορτογαλία, η οποία έχει ανακοινώσει τη μείωση των αποδοχών κατά 5% μέσω της περικοπής των μηνιαίων αποδοχών που ξεπερνούν τα 1.500 ευρώ. Στην Ισπανία ο προϋπολογισμός του 2011 προβλέπει μείωση των κονδυλίων κατά 16% για τα υπουργεία και κατά 7,9% για τις λειτουργικές δαπάνες του κράτους. Ενδεικτικό της λιτότητας είναι ότι για πρώτη φορά στην ιστορία καλείται να «σφίξει το ζωνάρι» και η βασιλική οικογένεια ελαττώνοντας τα έξοδά της κατά 5,2%.
Η Βρετανία συντηρεί έναν δημόσιο τομέα (από τους πλέον δαπανηρούς και «διογκωμένους» στην Ευρώπη) που απασχολεί 21% του ενεργού πληθυσμού. Οσοι λαμβάνουν ετήσιες αποδοχές άνω των 21.000 στερλινών (24.000 ευρώ) θα πάρουν… μηδενικές αυξήσεις τα δύο επόμενα χρόνια. Δραστικές περικοπές θα γίνουν εξάλλου στο σύνολο σχεδόν του δημόσιου τομέα, ο οποίος θα πρέπει να μειώσει τις δαπάνες του κατά 25% την επόμενη τετραετία. Εξαίρεση θα αποτελέσει ο τομέας της υγείας αλλά και τα κονδύλια για έργα ανάπτυξης (όπως αυτά που σχετίζονται με τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου το 2012). Η επιδρομή στο Δημόσιο δεν θα μπορούσε να μην αγγίξει και τη Γαλλία. Την επόμενη χρονιά πρόκειται να καταργηθούν τουλάχιστον 31.000
θέσεις εργασίας, ενώ άλλες 33.000
θέσεις καταργήθηκαν ήδη μέσα στο 2010. Στην πρώτη θέση βρίσκεται το υπουργείο Παιδείας με την περικοπή 16.000 θέσεων. Σχηματικά για κάθε δύο υπαλλήλους που συνταξιοδοτούνται αντιστοιχεί μία πρόσληψη, κάτι που σημαίνει ότι ως το 2013 ο δημόσιος τομέας θα συρρικνωθεί κατά 97.000 θέσεις.
Λιγότερο κράτος πρόνοιας
Μόνο έκπληξη δεν αποτελεί ότι ευρωπαία πρωταθλήτρια στις περικοπές κοινωνικών παροχών αναδεικνύεται η Βρετανία του κυβερνητικού συνασπισμού Συντηρητικών και Φιλελευθέρων Δημοκρατών. Ο υπουργός Οικονομικών Τζορτζ Οσμπορν ανακοίνωσε στις 4 Οκτωβρίου ότι τα κάθε είδους επιδόματα θα δίνονται στο εξής «με το σταγονόμετρο». Τίθεται, δηλαδή, ανώτατο όριο που δεν θα ξεπερνά τα 580 ευρώ. Η κυβέρνηση του Ντέιβιντ Κάμερον διαμηνύει ότι οι μεταρρυθμίσεις είναι «δίκαιες». Το οικογενειακό επίδομα «για όλους» έλαβε τέλος και περίπου 1,2 εκατ. οικογένειες Βρετανών δεν το δικαιούνται πλέον. Στόχος να εξοικονομηθούν περίπου 1 δισ. στερλίνες από το σύνολο του προϋπολογισμού των 194 δισ. στερλινών που προβλέπονται για το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και αλληλοβοήθειας.
Στην Πορτογαλία προβλέπεται μείωση του βασικού μισθού (ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα για τους νεοεισερχομένους στην αγορά εργασίας), καθώς και επιλεκτική μείωση κοινωνικών επιδομάτων αναλόγως των οικογενειακών εισοδημάτων. Στην Ισπανία οι απολύσεις γίνονται φθηνότερες για τους εργοδότες (μέσω της μείωσης της νόμιμης αποζημίωσης), ενώ καταργείται μέρος των οικονομικών ενισχύσεων για τους ασθενέστερους (όπως επίδομα τέκνου και ενίσχυση των μακροχρόνια ανέργων).
Περισσότεροι φόροι
Η Ελλάδα αύξησε τον βασικό συντελεστή του ΦΠΑ ήδη από την περασμένη άνοιξη ανοίγοντας έτσι τον δρόμο και σε άλλες χώρες. Ωστόσο κάθε κυβέρνηση εφαρμόζει τη δική της στρατηγική. Στη Βρετανία ο ΦΠΑ πρόκειται να αυξηθεί από τον ερχόμενο Ιανουάριο (από το 17,5% στο 20%), κάτι που αναμένεται να αποφέρει επιπλέον έσοδα ύψους 15 δισ. ευρώ τον χρόνο. Στα δημόσια ταμεία όμως θα εισφέρουν με επιπλέον φορολόγηση των εισοδημάτων τους και οι «έχοντες», δηλαδή τα νοικοκυριά με τα υψηλότερα εισοδήματα. Η φορολόγηση της υπεραξίας των επιχειρήσεων αυξάνεται κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες (από το 18% στο 28%). Να σημειωθεί ότι τη συγκεκριμένη ρύθμιση πρότεινε- και επέβαλε στην κυβέρνηση- η μερίδα των Φιλελευθέρων Δημοκρατών. Οι ίδιοι άλλωστε πίεσαν προς την κατεύθυνση της φορολογικής ελάφρυνσης των μη προνομιούχων. Ετσι το αφορολόγητο όριο ανεβαίνει από τα 7.000 ευρώ στα 8.600 ευρώ. Το μέτρο θα εφαρμοστεί από το επόμενο φορολογικό έτος και θα ευνοήσει περίπου 880.000 φορολογουμένους.
Αλλά και οι τράπεζες καλούνται να πληρώσουν για την κρίση (την οποία προκάλεσαν σε μεγάλο βαθμό). Η φορολόγηση των χρηματοπιστωτικών εταιρειών υπολογίζεται ότι θα αποφέρει περίπου 2,3 δισ. ευρώ ετησίως.
Στην Πορτογαλία το προσχέδιο του προϋπολογισμού της σοσιαλιστικής κυβέρνησης προβλέπει αυξημένο ΦΠΑ (θα φτάσει το 23%) και ανώτατο όριο στις ισχύουσες φοροαπαλλαγές. Παράλληλα τίθεται σε εφαρμογή και έκτακτη εισφορά του χρηματοπιστωτικού κλάδου. Το εμπόδιο της μειοψηφούσας κυβέρνησης είναι η άρνηση της μείζονος αντιπολίτευσης να εγκρίνει την αύξηση οποιουδήποτε φόρου (προκρίνοντας μείωση δαπανών), κάτι που καθιστά αμφίβολη την υπερψήφιση του προϋπολογισμού σε αυτή τη μορφή.
Στη Γαλλία η κυβέρνηση Σαρκοζί σχεδιάζει επίσης τη μείωση των φοροελαφρύνσεων και φοροαπαλλαγών προσδοκώντας να αποκομίσει 9,4 δισ. ευρώ το 2011 και ακόμη 2,1 δισ. ευρώ το 2012. Ως αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών, το ύψος των φορολογικών εισφορών θα ανέλθει στο 42,9% του ΑΕΠ το 2011 (από 41,9% το 2010). Και είναι αξιοσημείωτο ότι κεντρικό προεκλογικό σύνθημα του Νικολά Σαρκοζί ήταν η μείωση των φόρων κατά τέσσερις ποσοστιαίες μονάδες.
Περισσότερη δουλειά, μικρότερη σύνταξη
Απόλυτα συγχρονισμένες είναι οι μεταρρυθμίσεις στα συστήματα συνταξιοδότησης των περισσότερων ευρωπαϊκών χώρών. Ορισμένες από αυτές (όπως η γαλλική και η ελληνική) είχαν δηλώσει και πριν από το ξέσπασμα της κρίσης ότι είναι αναγκαίος ο «εξορθολογισμός» του Ασφαλιστικού. Τριετές πάγωμα των συντάξεων έχει προαναγγελθεί στην Πορτογαλία, ενώ στην Ισπανία το μόνο βέβαιον επί του παρόντος είναι η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης από τα 65 στα 67 χρόνια. Στην ίδια ηλικία (67) θα κατοχυρώνουν δικαίωμα για πλήρη σύνταξη και οι Γάλλοι, εκτός από αυτούς που θα έχουν καταφέρει να συμπληρώσουν σε μικρότερη ηλικία 41,5 χρόνια ασφαλιστικών εισφορών. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Γαλλία δεν αντιμετωπίζει δημογραφικό πρόβλημα αναλόγου μεγέθους με αυτό άλλων χωρών, ενώ η «επιτροπή σοφών» της κυβέρνησης Σαρκοζί εκτιμά ότι μόλις το ήμισυ των ελλειμμάτων των ασφαλιστικών ταμείων θα καλυφθεί από την αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης. Τις ανησυχίες του συνόλου των Ευρωπαίων εκφράζει με τον πιο εύγλωττο τρόπο το πλακάτ από τη γενική απεργία της 23ης Σεπτεμβρίου στη Γαλλία που γράφει: «Καθηγητής και στα 67;». (ΕΡΑ/CΑRΟLΙΝΕ ΒLUΜΒΕRG)
