Στο πρώτο αυτής της σειράς των άρθρων του, ο κ. Γιάννος Παπαντωνίου είχε επισημάνει τέσσερα σημεία τα οποία αποτελούν την πρότασή του για οικονομική αναβάθμιση και ενίσχυση της παραγωγικότητας στη χώρα μας. Συγκεκριμένα είχε προτείνει: Πρώτον, την αναβάθμιση ορισμένων ΤΕΙ και τμημάτων ΑΕΙ σε σχολές προηγμένης επαγγελματικής εκπαίδευσης σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και με κατοχυρωμένη την ακαδημαϊκή αυτονομία τους. Δεύτερον, την ανάδειξη δύο ερευνητικών ιδρυμάτων σε τεχνολογικά κέντρα διεθνούς κύρους, με τη συμβολή και του ιδιωτικού τομέα, για τη σύνδεση της έρευνας με την παραγωγή. Τρίτον, τη βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος με εκλογίκευση του συστήματος αδειοδοτήσεων. Τέταρτον, την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και την ενθάρρυνση της καινοτομίας. Ιδιαίτερα, πρέπει να τεθεί ο στόχος για τη δημιουργία 50 τεχνικών κέντρων (ένα ανά νομό) σε διάστημα ενός έτους και για την ενίσχυση των φορέων χρηματοδότησης καινοτομιών για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
«Το Βήμα» καλεί τους αναγνώστες του να διατυπώσουν και τις δικές τους απόψεις για τις μεταρρυθμίσεις οι οποίες αποτελούν το υπ’ αριθμόν ένα ζήτημα για τη χώρα μας.
Ας ξεκινήσουμε από τα αυτονόητα: Το κράτος υπάρχει για να υπηρετεί τον πολίτη. Να στηρίζει την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή. Υπερσυγκεντρωτικό, γραφειοκρατικό και έντονα κομματικοποιημένο, το κράτος στη χώρα μας λειτουργεί με τρόπο αποξενωμένο από τους πολίτες προσφέροντας υπηρεσίες που υστερούν ποιοτικά σε σχέση με τις προσδοκίες τους.
Τι πρέπει να γίνει; Οι μεταρρυθμίσεις χρειάζονται στρατηγική στόχευση και προτεραιότητες. Μέτρα χωρίς ιεράρχηση δεν συγκροτούν σχέδιο, ενώ η απουσία συνεκτικής ιδέας αποδυναμώνει και, τελικά, ακυρώνει την προσπάθεια υλοποίησής τους. Συγκεκριμένα, πρέπει να υπηρετηθούν τρεις κεντρικοί στόχοι:
1. Μια νέα σχέση του κράτους με τον πολίτη, βασισμένη σε αμοιβαία δικαιώματα και υποχρεώσεις. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχει συνταχθεί Χάρτα Δικαιωμάτων του Πολίτη. Ο πολίτης αποκτά γνώμη και δύναμη. Διεκδικεί την παροχή υπηρεσιών από τους δημόσιους φορείς (μονάδες του ΕΣΥ κ.ά.) και απαιτεί αποζημίωση όταν παραβιάζονται τα δικαιώματά του. Εχει πλήρη πρόσβαση στην πληροφόρηση που αφορά δημόσιες δράσεις μέσω του Διαδικτύου. Πρέπει να αναπτυχθεί μια νέα αντίληψη συνεργασίας με τον πολίτη για την εξασφάλιση των επιθυμητών αποτελεσμάτων. Για παράδειγμα, στην παροχή βοήθειας στους ανέργους, η εξατομικευμένη συνεργασία διευκολύνει την εξεύρεση απασχόλησης μέσα από τον καλύτερο εντοπισμό των δεξιοτήτων στις οποίες πλεονεκτεί, ή μπορεί να αναπτύξει, κάθε άτομο. Πρέπει να ενισχυθεί η συμμετοχή των πολιτών-χρηστών των υπηρεσιών στις διαδικασίες σχεδιασμού και ελέγχων. Σε αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να αξιοποιηθεί η δυνατότητα ανάληψης από μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) δραστηριοτήτων κοινωνικού ή περιβαλλοντικού χαρακτήρα.
2. Μια νέα σχέση του κράτους με τις τοπικές κοινωνίες και την περιφέρεια. Παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει επιτευχθεί από τις κυβερνήσεις του ΠαΣοΚ, η Ελλάδα παραμένει τελευταία στην Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) στους βασικούς δείκτες αποκέντρωσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι η σχέση των εσόδων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΤΑ) προς το ΑΕΠ στη χώρα μας είναι 3%, όταν ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος ανέρχεται στο 11% και στη Δανία υπερβαίνει το 30%. Η κατάσταση αυτή περιορίζει την εμβέλεια της κρατικής παρέμβασης στην περιφέρεια, με αποτέλεσμα να αποδυναμώνεται η αναπτυξιακή προσπάθεια. Επιπλέον, η στήριξη της ανάπτυξης σε επίπεδο ΕΕ προϋποθέτει οικονομικό σχεδιασμό από αναβαθμισμένες περιφερειακές αρχές.
Η νέα σχέση με τις τοπικές κοινωνίες και την περιφέρεια θα πρέπει να οικοδομηθεί πάνω στους ακόλουθους άξονες:
* Ανασυγκρότηση των υφισταμένων θεσμών αυτοδιοίκησης. Κύριες αλλαγές είναι η καθιέρωση περιφερειακής αυτοδιοίκησης (αιρετός περιφερειάρχης) ως δεύτερου – και τελευταίου – βαθμού, με ενσωμάτωση των υφισταμένων νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων· νέος «Καποδίστριας» στους ΟΤΑ πρώτου βαθμού· δημιουργία μητροπολιτικών αυτοδιοικήσεων στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη και στα νησιά.
* Εκχώρηση νέων πόρων και αρμοδιοτήτων στην ΤΑ. Σταδιακή μεταφορά φορολογικών πόρων από την κεντρική διοίκηση ώστε σε μία πενταετία να προσεγγίσουμε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο ως προς το ΑΕΠ (11%). Πρόσθετες αρμοδιότητες πρέπει να εκχωρηθούν σε τομείς όπως: πρωτοβάθμια εκπαίδευση και υγεία, πρόνοια, στήριξη στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και περιβαλλοντικές παρεμβάσεις. Πρέπει να υπάρχει αντιστοίχηση πόρων προς αρμοδιότητες.
* Καθιέρωση διαδικασιών διαφάνειας και εποπτείας, για την εδραίωση συνθηκών χρηστής διαχείρισης και δημοσιονομικής πειθαρχίας. Πρέπει να κατοχυρωθεί θεσμικά η υποχρέωση ισοσκέλισης των προϋπολογισμών και να αποκλεισθεί η δυνατότητα δημιουργίας ελλειμμάτων.
3. Ενα νέο σχήμα κρατικής λειτουργίας βασισμένο στην αξιολόγηση και στην αποτελεσματικότητα. Αν θέλουμε καλύτερες υπηρεσίες, πρέπει να ξεπεράσουμε τις ισοπεδωτικές αντιλήψεις που καταλήγουν σε εξίσωση στον χαμηλότερο παρονομαστή. Η δυνατότητα διαφοροποίησης ευνοεί τη δημιουργικότητα και αυξάνει την απόδοση. Η μεταρρύθμιση της κρατικής λειτουργίας πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής:
* Αξιολόγηση. Χρειάζεται ένας νέος επαγγελματισμός στη διοίκηση. Η απόδοση των μονάδων (νοσοκομεία κ.ά.) πρέπει να αξιολογείται από Ανεξάρτητες Αρχές. Οι δαπάνες να συνδέονται με την επίτευξη στόχων. Στην αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων, που θα επηρεάζει την εξέλιξή τους, πρέπει να συμμετέχουν εξωτερικοί φορείς όπως η Σχολή Δημόσιας Διοίκησης, ώστε να διασφαλιστεί η αντικειμενικότητα.
* Μισθολόγιο. Η βελτίωση της απόδοσης του προσωπικού προϋποθέτει βελτίωση των αποδοχών. Για τον έλεγχο του δημοσιονομικού κόστους πρέπει να τεθούν αυστηρά όρια στον αριθμό των συμβασιούχων. Το νέο μισθολόγιο πρέπει να επιβραβεύει τη γνώση, την επίδοση και την ευθύνη. Να είναι ελκυστικό για τους νέους με ακαδημαϊκά προσόντα καθώς και στελέχη με εξειδικευμένες γνώσεις και πείρα.
* Ενίσχυση του ρόλου της Βουλής. Κύριος υπαίτιος για την κακοδιοίκηση στον δημόσιο τομέα είναι ο κομματισμός. Για να περιοριστεί, πρέπει να ενισχυθεί ο έλεγχος της εκτελεστικής από τη νομοθετική εξουσία, δηλαδή της κυβέρνησης από τη Βουλή. Βασική αλλαγή είναι η καθιέρωση ανοικτής διαδικασίας επιλογής των διευθυντικών στελεχών στον δημόσιο τομέα, καθώς και των ανωτάτων δικαστικών λειτουργών, που θα περιλαμβάνει έγκριση από τη Βουλή και, δυνητικά, τις κατά περίπτωση αρμόδιες Ανεξάρτητες Αρχές.
* Ελεγχος. Επιβάλλεται να αποκλειστεί, με διακομματική συμφωνία, κάθε δυνατότητα διορισμού έξω από τις διαδικασίες του ΑΣΕΠ. Πρέπει να ενισχυθούν οι εποπτικοί θεσμοί για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να αναβαθμιστεί το Ελεγκτικό Συνέδριο.
Οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις συγκροτούν ένα σύνολο ελάχιστων αναγκαίων παρεμβάσεων για να υπάρξει αποτέλεσμα. Είναι κρίσιμες για την ικανότητα της χώρας να ανταποκριθεί στις σύγχρονες ανταγωνιστικές προκλήσεις και να εξασφαλίσει τα επίπεδα ευημερίας που προσδοκούν οι πολίτες.
