Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι δεν άλλαξε τίποτε. Η Ρωσία ανησυχεί περισσότερο από ποτέ για τη διεύρυνση της Ατλαντικής Συμμαχίας, την οποία αντιλαμβάνεται ως μια απόπειρα περικύκλωσής της. «Η εμφάνιση στα σύνορά μας ενός ισχυρού στρατιωτικού μπλοκ, η δράση του οποίου διέπεται από το άρθρο 5 της Συνθήκης της Ουάσιγκτον (σ.σ.: που προβλέπει παροχή βοήθειας σε ένα κράτος-μέλος το οποίο βρίσκεται σε νόμιμη άμυνα) γίνεται αντιληπτή ως μια απειλή για την ασφάλειά μας» υπενθύμισε ο Βλαντίμιρ Πούτιν μετά την ολοκλήρωση της συνεδρίασης του Συμβουλίου ΡωσίαςΝΑΤΟ.

Επιφανειακά, η ρωσική ευθιξία αντιμετωπίστηκε με τον κατάλληλο τρόπο στο Βουκουρέστι καθώς η Γεωργία και η Ουκρανία δεν πήραν το πράσινο φως για την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Αλλά οι δύο πρώην σοβιετικές δημοκρατίες έλαβαν τη διαβεβαίωση ότι θα ενταχθούν μακροπρόθεσμα στην ατλαντική οικογένεια.

Η προοπτική αυτή έκανε μπαρούτι τον Πούτιν: «Μα τι είναι λοιπόν η Ουκρανία;Ούτε καν κράτος!Ενα τμήμα της βρίσκεται στην Κεντρική Ευρώπη, ενώ το άλλο- το πιο σημαντικό- της το παραχωρήσαμε εμείς!» φώναξε κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του Συμβουλίου ΡωσίαςΝΑΤΟ, όπως αναφέρει η εφημερίδα «Κommersant».

Ο απερχόμενος ρώσος πρόεδρος εξήγησε στη συνέχεια στους εταίρους του ότι η Ουκρανία όταν ενταχθεί στο ΝΑΤΟ θα πάψει να υφίσταται με τη σημερινή της μορφή. Ο υπαινιγμός αφορούσε την Κριμαία, τη ρωσόφωνη χερσόνησο στα νότια της Ουκρανίας, όπου είναι έντονη η εναντίωση σε μια προοπτική ένταξης στη Συμμαχία.

Η στάση αυτή υποδαυλίζεται συνεχώς από τους αντιπροσώπους του ρωσικού πατριωτικού ρεύματος, οι οποίοι ποτέ δεν μπόρεσαν να χωνέψουν το γεγονός ότι αυτό το προπύργιο της ρωσικής αυτοκρατορίας την εποχή της Μεγάλης Αικατερίνης προσφέρθηκε στο Κίεβο από τον Νικίτα Χρουστσώφ το 1954. Στην Κριμαία, στη Σεβαστούπολη, σταθμεύει ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας. Το 2017, όμως, όπως προβλέπει η συμφωνία που υπογράφηκε με το Κίεβο, ο στόλος θα πρέπει να φύγει. Η Ρωσία ανησυχεί για αυτό που θα ακολουθήσει, δεδομένου ότι η Ουκρανία έχει αφήσει να εννοηθεί ότι δεν θα υπάρξει καμία παράταση. Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης δεν σταματούν να αναφέρονται στο θέμα. Πρόσφατα το κρατικό τηλεοπτικό δίκτυο Rossia έδειξε έναν στρατιωτικό ιερέα να λέει: «Προσευχηθείτε για να παραμείνει στη θέση του ο στόλος». Ο μεγάλος φόβος είναι να δουν σε εννέα χρόνια τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ να σταθμεύουν στις περιοχές που απελευθέρωσαν οι Ρώσοι…

Οι αρχές του Κιέβου έχουν διαμηνύσει ότι δεν θα συμβεί τίποτε, δεδομένου ότι το Σύνταγμα της χώρας απαγορεύει τη στάθμευση ξένων στρατευμάτων σε ουκρανικό έδαφος. Οι Ρώσοι, ωστόσο, ανησυχούν. Η αίσθηση της περικύκλωσης, η οποία επαναλαμβάνεται στις επίσημες ομιλίες, συγκεκριμενοποιείται στη γεωγραφική ζώνη της Μαύρης Θάλασσας. Η πλειονότητα των παράκτιων χωρών (Τουρκία, Βουλγαρία, Ρουμανία) είναι ήδη μέλη του ΝΑΤΟ. Η ένταξη της Γεωργίας και της Ουκρανίας θα έκλεινε τον κύκλο. Η Ρωσία, στην οποία ανήκει μια τεράστια θαλάσσια έκταση στη Μαύρη Θάλασσα, αισθάνεται να απομακρύνεται από την πρόσβασή της στη Μεσόγειο.

Ο εκνευρισμός της Ρωσίας έναντι του ΝΑΤΟ δεν είναι κάτι καινούργιο. Το 1994 ο Μπορίς Γέλτσιν είχε αντιταχθεί έντονα κατά της ένταξης της Πολωνίας. Το 2002 ο Βλαντίμιρ Πούτιν είχε προβλέψει τα χειρότερα στην περίπτωση που οι βαλτικές χώρες- Λετονία, Εσθονία, Λιθουανίαθα εντάσσονταν στη Συμμαχία. Η Πολωνία εντάχθηκε το 1999 και οι βαλτικές δημοκρατίες το 2004. Τα κράτη αυτά, ωστόσο, δεν αποτέλεσαν απειλή για τη Ρωσία. Επιπλέον, το ΝΑΤΟ δεν έχει- και αυτό είναι καλό να το γνωρίζουμε- κανένα σχέδιο για μαζική εισβολή στη ρωσική ομοσπονδία. Προς τι, λοιπόν, τόσος φόβος;

Στην πραγματικότητα, αυτό που φοβάται πάνω απ΄ όλα η ρωσική ελίτ δεν είναι η στρατιωτική απειλή του ΝΑΤΟ, αλλά η ικανότητά του να εκδημοκρατίζει. «Η νομενκλατούρα με τις επωμίδες δεν υποστηρίζει τη δημοκρατία.Ενα πράγμα φοβάται: να αναγκαστεί να παίξει σύμφωνα με τους κοινούς κανόνες και όχι με τους δικούς της, καθώς η ίδια είναι υπεράνω των νόμων» εξηγεί ο Αντρέι Μιρόνοφ του Κέντρου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μemorial. Το Κίεβο, όπως και η Τιφλίδα, αντιλαμβάνονται από την πλευρά τους την ένταξη στο ΝΑΤΟ ως πρόσδεση στο άρμα της δημοκρατίας της Γηραιάς Ηπείρου. Η υποψηφιότητα για ένταξη στο ΝΑΤΟ δεν εξασφαλίζει από μόνη της τη δημοκρατία, ωστόσο τα κριτήρια τα οποία οφείλει να πληροί ένα κράτος, προκειμένου να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ, αποτελούν τα εργαλεία που θα θέσουν σε εφαρμογή τη διαδικασία εκδημοκρατισμού, κατά πρώτον στις τάξεις του στρατού. Οσον αφορά τον τομέα αυτόν, η Ουκρανία και η Γεωργία βρίσκονται πολύ μακριά από τη Ρωσία. Οι μονάδες τους δεν περνούν τα θανάσιμα καψόνια όπως συμβαίνει στον ρωσικό στρατό. Οι στρατιώτες δεν κάνουν πια αγγαρείες και δεν επιτάσσονται για να κατασκευάσουν το πολυτελές σπίτι ενός ανωτέρου. Πάνω απ΄ όλα το ΝΑΤΟ είναι ένα μοντέλο που γοητεύει. Το ρωσικό μοντέλο, αν υπάρχει κάτι τέτοιο, δεν σαγηνεύει πια κανέναν.

Οι άνδρες με τις επωμίδες στο Κρεμλίνο θα έπρεπε να αρχίσουν να αναρωτιούνται. Γιατί, λοιπόν, οι πρώην υποτελείς της Μόσχας δείχνουν τέτοια βιασύνη να εγκαταλείψουν το κοινό έδαφος για την ασφάλεια; Γιατί, όπως λέει ο πρώην υπουργός Αμυνας της Ουκρανίας Ανατόλι Γκριτσένκο, οι υποψήφιοι συνωστίζονται έξω από την πόρτα του ΝΑΤΟ και όχι για το στρατιωτικό σύμφωνο της μετασοβιετικής εποχής για την ασφάλεια;

Η ρωσική ελίτ αδυνατεί να σκεφθεί με όρους διαφορετικούς από τις σχέσεις ισχύος, το εμπάργκο, τον εκβιασμό και τις απειλές. Αυτή ήταν η γραμμή που επικράτησε στις δύο θητείες του Βλαντίμιρ Πούτιν, από το 2000 ως το 2008. Νοσταλγός της Σοβιετικής Ενωσης, ο ρώσος πρόεδρος- και πρώην πράκτορας της ΚGΒ- δεν μπορούσε να σκεφθεί διαφορετικά.

Το αποτέλεσμα είναι καταστρεπτικό. Οσο περισσότερο η Ρωσία δείχνει τα δόντια της τόσο πιο μεγάλη είναι η επιθυμία της περιφέρειάς της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Η παρουσία στη Σύνοδο Κορυφής στο Βουκουρέστι των δύο αρχηγών κρατών της κεντρικής Ασίας- του Ουζμπεκιστάν, Ισλάμ Καρίμοφ και του Τουρκμενιστάν, Γκουρμπανγκούλι Μπερντιμουχαμέντοφ-, οι οποίοι ζητούν μεγαλύτερη συνεργασία με τη Συμμαχία, επιβεβαιώνει την τάση αυτή.

Θα ήταν ίσως λογικό αν η Γεωργία και η Ουκρανία, οι οποίες έχουν μεγάλες πολιτισμικές και γλωσσικές ομοιότητες με τη Μόσχα, προωθούσαν τις σχέσεις τους με τον πρώην κυρίαρχό τους. Δεν συμβαίνει όμως κάτι τέτοιο, καθώς η ρωσική ελίτ υιοθετεί μια γεωπολιτική άποψη του 19ου αιώνα και δεν κατανοεί παρά μόνο τη γλώσσα της ισχύος. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Βουκουρέστι ο Βλαντίμιρ Πούτιν υπενθύμισε τα λόγια του Βίσμαρκ : «Το σημαντικό δεν είναι η πρόθεση,αλλά η δυναμική».