Ο Τζιάνι Ανιέλι υπήρξε ένας από τους επιφανέστερους επιχειρηματίες τόσο για τη διαχείριση της κολοσσιαίας ιταλικής αυτοκινητοβιομηχανίας του Fiat SpA όσο και για την αγάπη του για την «καλή ζωή», είτε πίσω από το τιμόνι μιας Ferrari είτε στις χιονισμένες πλαγιές των Αλπεων.
Τώρα μία από τους κληρονόμους του δημοσιοποιεί ένα λεπτό οικογενειακό ζήτημα – την προσωπική περιουσία του Τζιάνι Ανιέλι – με μία αγωγή που ρισκάρει να σπιλώσει τη φήμη μιας από τις πλέον διάσημες οικογένειες.
Στην αγωγή που κατατέθηκε στις 30 Μαΐου 2007, η κυρία Μαργκερίτα Ανιέλι ντε Παλέν, 52 ετών, το μόνο εν ζωή παιδί του Ανιέλι, ισχυρίζεται ότι τρεις από τους πιο έμπιστους συμβούλους του πατέρα της δεν υπέβαλαν ποτέ λεπτομερή απολογισμό του πραγματικού μεγέθους της περιουσίας του. Στην αγωγή, η ίδια ισχυρίζεται ότι ενδέχεται να υπάρχουν σημαντικά χρηματικά ποσά σε διαφορετικούς τραπεζικούς λογαριασμούς σε όλο τον κόσμο και απαιτεί να μοιραστούν στους κληρονόμους.
Η αγωγή που απειλεί να διαλύσει την ενότητα που χαρακτηρίζει την οικογένεια Ανιέλι, υπογραμμίζει ότι το για χρόνια μοντέλο οικογενειακού καπιταλισμού στην Ευρώπη βρίσκεται υπό πίεση, καθώς η δύναμη περιέρχεται στα χέρια των νεότερων γενεών. Οσο οι αυτοκρατορίες αυτές μεγάλωναν, συγκεντρώνοντας δισεκατομμύρια σε περιουσιακά στοιχεία και σε εταιρείες εισηγμένες στο χρηματιστήριο, το να διατηρήσουν την ισορροπία ανάμεσα στην οικογένεια και τις επιχειρήσεις ήταν πραγματική πρόκληση. Συν τοις άλλοις, πατριάρχες όπως ο Ανιέλι βασίζονταν πολύ συχνά σε στενές αλλά ανεπίσημες πολιτικές και επιχειρηματικές σχέσεις, τις οποίες οι νέες γενιές πιέζονται σκληρά να διατηρήσουν.
* Ενας αιώνας κυριαρχίας
Για περισσότερο από έναν αιώνα η οικογένεια Ανιέλι είχε υπό τον έλεγχό της μεγάλη μερίδα της ιταλικής οικονομίας. Με σημείο αναφοράς τη Fiat, κατασκευάστρια των Ferrari και Alfa Romeo, φορτηγών και τρακτέρ, η οικογενειακή αυτοκρατορία περιλαμβάνει επίσης εφημερίδες, ένα ταξιδιωτικό γραφείο, την ποδοσφαιρική ομάδα Juventus F.C., ένα μεγάλο κομμάτι της νεοϋρκέζικης κτηματομεσιτικής εταιρείας Cushman & Wakefield και μερίδια σε μερικές από τις μεγαλύτερες εταιρείες της Ευρώπης. Η Giovanni Agnelli & C., η εταιρεία στην οποία συγκεντρώνεται το μεγαλύτερο ποσοστό της περιουσίας της οικογενείας Ανιέλι, αποτιμάται σε περισσότερα από τρία δισεκατομμύρια ευρώ ή πάνω από τέσσερα δισεκατομμύρια δολάρια. Και παρ’ όλο που υπάρχουν περισσότεροι από 200 κληρονόμοι του ιδρυτή και πατριάρχη, οι Ανιέλι παρέμειναν ενωμένοι μέσα από πολέμους, οικονομικές καταστροφές και προσωπικές τραγωδίες, όπως ο θάνατος νεαρών μελών της οικογένειας.
Η αγωγή που έπεται και άλλων λιγότερο δημόσιων αψιμαχιών για κληρονομικά θέματα, ενδέχεται να δημιουργήσει επιπλοκές πέρα από τους κληρονόμους Ανιέλι και να επηρεάσει το δίκτυο των εισηγμένων εταιρειών που ελέγχει η οικογένεια, όπως η Ifil SpA και η Fiat.
* Οι τρεις έμπιστοι συνεργάτες
Η κυρία Ανιέλι ντε Παλέν απευθύνεται με την αγωγή της σε τρία πρόσωπα: στον Φράντζο Γκράντε Στίβενς, νομικό σύμβουλο της εταιρείας, στον Τζιανλουίτζι Γκαμπέτι, ένα από τα υψηλότερα στελέχη της μητρικής εταιρείας της οικογενείας Ανιέλι, και στον Ζίγκφριντ Μαρόν που διαχειρίζεται από την Ελβετία ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία της οικογένειας.
Αν και εκπρόσωπος του δικηγορικού γραφείου του κ. Γκράντε Στίβενς δήλωσε ότι ο ίδιος δεν είναι διαθέσιμος και ο κ. Γκαμπέτι αρνήθηκε να σχολιάσει, ένας βοηθός του τελευταίου δήλωσε ότι το 2004 η κυρία Ανιέλι ντε Παλέν, κατόπιν μιας ιδιωτικής διαπραγμάτευσης, δήλωσε δημοσίως ότι ήταν ικανοποιημένη με τον τρόπο που είχε διανεμηθεί η περιουσία του πατέρα της. Παρ’ όλα αυτά εκπρόσωπος της Ifil δήλωσε πως και οι δύο κύριοι δεν έχουν δει αντίγραφο της αγωγής.
Οσο ζούσε ο Ανιέλι, γνωστός στην Ιταλία με τον χαρακτηρισμό «Avvocato» (δικηγόρος), αυτοί οι τρεις άνδρες ήταν ανάμεσα στους πλέον έμπιστους συνεργάτες του. Αλλά και μετά τον θάνατό του το 2003, σε ηλικία 82 ετών, συνεχίζουν να διαχειρίζονται την περιουσία του.
Ωστόσο ο κ. Γκράντε Στίβενς, 79 ετών, και ο κ. Γκαμπέτι, 82 ετών, διατηρούν και σημαντικά πόστα στις εισηγμένες εταιρείες που ελέγχει η οικογένεια Ανιέλι. Ο κ. Γκράντε Στίβενς είναι γραμματέας στην Giovanni Agnelli & C. και μέλος των διοικητικών συμβουλίων των εταιρειών Ifi SpA και Ifil. Είναι επίσης γραμματέας του διοικητικού συμβουλίου της Fiat. Από την άλλη πλευρά ο κ. Γκαμπέτι είναι πρόεδρος της Giovanni Agnelli & C. και πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου των Ifi και Ifil.
«Το να έχεις τόσο σημαίνοντες ρόλους σε εισηγμένες εταιρείες, αλλά και σε οικογενειακές υποθέσεις, είναι σύνηθες στους στενούς συνεργάτες των ευρωπαίων επιχειρηματιών, οι οποίοι έχτισαν την καριέρα τους πλάι σε μια μικρή ομάδα έμπιστων στελεχών» λέει η κυρία Μαουρίτσια Ιακίνο, σύμβουλος εταιρικής διακυβέρνησης με έδρα το Μιλάνο. Αυτό όμως θολώνει τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στα ιδιωτικά ζητήματα και τα μετοχικά συμφέροντα. «Εδώ υπάρχει σύγχυση ρόλων» συμπληρώνει η κυρία Ιακίνο.
* Οικογενειακή ένταση
Επιπροσθέτως η αγωγή της κυρίας Ανιέλι ντε Παλέν ελλοχεύει τον κίνδυνο δημιουργίας έντασης στα ανώτερα κλιμάκια της οικογενειακής επιχείρησης. Εξάλλου ο πρωτότοκος γιος της Τζον Ελκάν, 31 ετών, προετοιμάζεται για να αναλάβει τα ηνία της αυτοκρατορίας. Αυτή τη στιγμή κατέχει τον τίτλο του αναπληρωτή προέδρου του διοικητικού συμβουλίου της Fiat. Τον ίδιο τίτλο διατηρεί και στην Ifil, ακολουθώντας στην ιεραρχία τον κ. Γκαμπέτι.
Τις δεκαετίες του 1960 και 1970 ο Τζιάνι Ανιέλι, εγγονός του συνονόματου ιδρυτή της Fiat, έγινε ένας από τους πιο διάσημους μεγιστάνες στην Ευρώπη, κάνοντας συντροφιά με την οικογένεια Κένεντι στις ΗΠΑ και την επιχειρηματική και πολιτική ελίτ της Ιταλίας. Εξάλλου η σύζυγός του Μαρέλα Καρατσόλο ντι Καστανιέτο κατάγεται από παλιά αριστοκρατική οικογένεια της Νάπολι. Ο ίδιος όπως και ο αδελφός του Ουμπέρτο υπήρξαν μέλη της ιταλικής Γερουσίας, ενώ η αδελφή του Σουζάνα διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών.
* Η καταρράκωση της αυτοκρατορίας
Την εποχή που ο Τζιάνι Ανιέλι πέθανε από καρκίνο, η οικογενειακή αυτοκρατορία ήταν καταρρακωμένη. Η αυτοκινητοβιομηχανία Fiat αιμορραγούσε οικονομικά και κινδύνευε να εκτεθεί στους πιστωτές της. Η οικογένεια άρχισε να πουλάει πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία για να συγκεντρώσει ρευστό, συμπεριλαμβανομένων μετοχών στα θέρετρα ClubMed, στο γαλλικό οινοποιείο Chateau Margaux και στην αλυσίδα πολυκαταστημάτων La Rinascente SpA. Η Fiat διασώθηκε πρόσκαιρα ύστερα και από αίτημα της ιταλικής κυβέρνησης προς τις τράπεζες να παρατείνουν την εξόφληση του δανείου των τριών δισεκατομμυρίων ευρώ. Μόλις πρόσφατα όμως και υπό τη νέα διοίκηση η εταιρεία κατάφερε να κάνει μια ισχυρή επάνοδο.
Το ζήτημα της κληρονομιάς της προσωπικής περιουσίας του Ανιέλι ήταν ακόμη πιο περίπλοκο. Ο πρωτότοκος γιος του Εντοάρντο έζησε μια προβληματική ζωή και πιστεύεται ότι σκοτώθηκε πηδώντας από ανισόπεδη διάβαση σε αυτοκινητόδρομο κοντά στο Τουρίνο, το 2000. Κατά συνέπεια η κυρία Ανιέλι ντε Παλέν και η μητέρα της έγιναν οι de facto κληρονόμοι της προσωπικής περιουσίας του πατριάρχη. Ο όγκος των ιδιωτικών περιουσιακών στοιχείων του μοιράστηκε ανάμεσά τους, συμπεριλαμβανόμενης της συλλογής έργων τέχνης, των δύο γιοτ, των palazzi στο Τουρίνο και τη Ρώμη, και μιας ακριβής έπαυλης στην Κορσική.
Η ζωή και τα ενδιαφέροντα της Μαργκερίτα Ανιέλι ντε Παλέν
Η κυρία Ανιέλι ντε Παλέν, η οποία έχει οχτώ παιδιά από δύο γάμους, κινείται μεταξύ Γενεύης, Παρισιού, Νέας Υόρκης και Τουρίνου. Εχει εκδώσει ένα βιβλίο με ποίηση ενώ ασχολείται με τη ζωγραφική και με μικρές επιχειρηματικές κινήσεις. Σύντομα όμως, μετά τον θάνατο του πατέρα της, άρχισε να έχει αμφιβολίες για τη διαχείριση της περιουσίας του και μπήκε σε μακρά περίοδο διαπραγματεύσεων με τους διαχειριστές της καθώς και με άλλα μέλη της οικογένειας. Ωσπου το 2004 εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία ανέφερε ότι ήταν ικανοποιημένη με τον τρόπο με τον οποίο ο πλούτος είχε διανεμηθεί.
Σήμερα, με την αγωγή της επαναφέρει στο προσκήνιο τους προβληματισμούς της. Ωστόσο δεν κατηγορεί τους εναγομένους για προσωπικό όφελος. Ισχυρίζεται όμως ότι δεν κατάφεραν στο πέρασμα των χρόνων να γνωστοποιήσουν τη συνολική αξία της περιουσίας και πού φυλάσσεται. Για παράδειγμα, η κυρία Ανιέλι ντε Παλέν υποστηρίζει ότι αρκετούς μήνες μετά τον θάνατο του πατέρα της, ο κ. Μαρόν τής έδειξε μια λίστα με ξένες επενδύσεις, χαρτοφυλάκια και μερίδια σε εταιρείες επένδυσης ιδιωτικών κεφαλαίων. Παρ’ όλα αυτά τα ποσά που της δόθηκαν δεν ήταν ακριβή, όπως τους κατηγορεί. Ούτε της δόθηκε η διαβεβαίωση ότι αντιπροσώπευαν το σύνολο των λογαριασμών. Η κυρία Ανιέλι ντε Παλέν ισχυρίζεται επίσης ότι μετά τον θάνατο του πατέρα της έλαβε 109 εκατομμύρια ευρώ από έναν λογαριασμό της Merrill Lynch. Υποστηρίζει ωστόσο ότι δεν έμαθε ποτέ ποιος έδωσε την εντολή πληρωμής και αν επρόκειτο για το συνολικό ποσό.
Στην αγωγή, η κόρη του «δικηγόρου» δηλώνει επίσης ότι ζήτησε επανειλημμένα από τους τρεις άνδρες να την ενημερώσουν για την πλήρη εικόνα της πατρικής περιουσίας, αλλά αντιμετωπίστηκε με περιφρόνηση, αιτία που την ανάγκασε να κινηθεί δικαστικά.
