Βάρβαροι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους, που έχουν πνίξει στο αίμα τη γειτονική Συρία; Κούρδοι αυτονομιστές του PKK, που συγκρούονται με τον στρατό στα νοτιοανατολικά; Ή μήπως το διαβόητο «βαθύ κράτος», ακροδεξιοί εθνικιστές και οι μυστικές υπηρεσίες του ίδιου του Ερντογάν;
Σενάρια και θεωρίες συνωμοσίας δίνουν και παίρνουν. Αλλά όποιος και αν κρύβεται πίσω από τη χειρότερη τρομοκρατική επίθεση στη σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, ένα είναι βέβαιο: το μακελειό με τους 130 νεκρούς στην καρδιά της Αγκυρας βυθίζει τη χώρα σε μια δίνη βίας, αυταρχισμού και αστάθειας, λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου.
Σοκ, πένθος και οργή για το αίμα τόσων αθώων διαδηλωτών που είχαν συγκεντρωθεί για ειρηνική πορεία υπέρ του τέλους στον εμφύλιο με τους Κούρδους. Δύο εκρήξεις σκόρπισαν τον θάνατο σε άνδρες, γυναίκες και παιδιά, σε ένα λουτρό αίματος που βαθαίνει τον διχασμό στην κοινωνία.
«Δολοφόνε, Ερντογάν!» φώναζε χιλιάδες κόσμος στις διαμαρτυρίες που ξέσπασαν σε πολλές πόλεις και τις οποίες η αστυνομία συχνά διέλυσε με τη βία. Αλλοι λένε ότι είναι ένοχος επειδή τα μέτρα ασφαλείας ήταν ελλιπή γύρω από τη συγκέντρωση και άλλοι κατηγορούν ανοιχτά τον πρόεδρο ότι ενορχήστρωσε αυτή την τραγωδία για να συσπειρώσει τους εθνικιστές ψηφοφόρους.
Αυτές τις ημέρες η Τουρκία μοιάζει με ωρολογιακή βόμβα, καθώς πηγαίνει στις κάλπες σε συνθήκες πόλωσης, με το Κουρδικό να φουντώνει, τα κόμματα σε «εμφύλιο» και την οικονομία να έχει πάρει τον κατήφορο. Για να μη μιλήσουμε για τη Συρία που φλέγεται στην άλλη πλευρά των συνόρων, με 2 εκατομμύρια πρόσφυγες να έχουν βρει καταφύγιο στην Τουρκία και τους τζιχαντιστές να απειλούν με τρομοκρατικά χτυπήματα.
Η κυβέρνηση δείχνει το ISIS ως πιθανότερο ύποπτο για τη σφαγή στην Αγκυρα. Τρεις φορές εφέτος συλλαλητήρια κουρδικών οργανώσεων έχουν γίνει στόχος βομβιστών. Σε μια επίθεση αυτοκτονίας τον Ιούλιο σκοτώθηκαν 37 νεαροί ακτιβιστές στην πόλη Σουρούτς, κοντά στα σύνορα με τη Συρία. Το λουτρό αίματος του περασμένου Σαββάτου μοιάζει να έχει τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ISIS, το οποίο έχει απειλήσει να επιτεθεί στην Τουρκία, από τότε που η Αγκυρα συμφώνησε να συμμετάσχει στη διεθνή συμμαχία κατά των τζιχαντιστών και άνοιξε τη βάση του Ιντσιρλίκ στα αμερικανικά F16.
«Τζιχαντιστές, κατακτήστε την Κωνσταντινούπολη!»
Σε βίντεο που κυκλοφόρησε τον Ιούλιο, το ISIS κάλεσε τους οπαδούς του «να κατακτήσουν την Κωνσταντινούπολη, την οποία ο προδότης Ερντογάν εργάζεται μέρα και νύχτα για να παραδώσει στους Σταυροφόρους». Η επίθεση στο Σουρούτς οδήγησε γρήγορα στην κατάρρευση της εκεχειρίας μεταξύ τουρκικής κυβέρνησης και PKK. Κούρδοι πολιτικοί κατήγγειλαν τις Αρχές για έλλειψη προστασίας που επέτρεψε στο ISIS να τους χτυπήσει.
Το PKK προχώρησε ακόμη περισσότερο, κατηγορώντας τις τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας ότι συνεργάζονται με το ISIS. Με στόχο την εξουδετέρωση του «κοινού εχθρού», επειδή οι κούρδοι μαχητές είναι οι μόνες αξιόμαχες δυνάμεις που πολεμάνε τους τζιχαντιστές στο έδαφος της Συρίας και του Ιράκ. Από τότε δεκάδες νεκροί στις συγκρούσεις του τουρκικού στρατού με τους κούρδους αυτονομιστές αντάρτες έχουν τινάξει στον αέρα την εκεχειρία του 2013 και τον πολιτικό διάλογο. Καχυποψία, δυσπιστία και εχθρότητα είναι διάχυτες παντού.
Με αυτές, τις δεύτερες εκλογές εφέτος, ο Ερντογάν θέλει να ανακτήσει πάση θυσία την κοινοβουλευτική πλειοψηφία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), ρίχνοντας λάδι στη φωτιά του εθνικισμού, με έντονα αντικουρδική γλώσσα. Γιατί στις προηγούμενες κάλπες, στις 7 Ιουνίου, το κύριο κουρδικό κόμμα HDP έκανε την έκπληξη κερδίζοντας με 13% σημαντική δύναμη στη Βουλή. Αυτό είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο στο μεγαλεπήβολο σχέδιο του Ερντογάν να αποκτήσει υπερεξουσίες ως πρόεδρος και να κυριαρχήσει για άλλα 10 χρόνια στην Τουρκία.
Σε μια χώρα ιστορικά και βαθιά χωρισμένη σε αμείλικτα αντίθετα στρατόπεδα, ισλαμιστές και υπέρμαχους του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους, δεξιούς εθνικιστές και προοδευτικούς του Πάρκου Γκεζί, και βέβαια τους 15 εκατομμύρια Κούρδους που αγωνίζονται για ισότιμα δικαιώματα, ο Ερντογάν κάνει τα πάντα για να επιβάλει το δικό του ισλαμιστικό, νεοοθωμανικό όραμα στην κοινωνία.
Αυταρχικός σαν άλλος σουλτάνος, φιμώνει τον Τύπο, πνίγει την αντιπολίτευση και χρησιμοποιεί καταστολή και εκδικητικό λόγο, απειλώντας τους «προδότες» που επιτίθενται στον ίδιο και στη χώρα, με κάθε περιστατικό βίας να αυξάνει την πόλωση. Πολλοί, εντός και εκτός Τουρκίας, κατηγορούν τον πρόεδρο ότι σκόπιμα τροφοδοτεί την ανάφλεξη της σύγκρουσης με τους Κούρδους, προκειμένου να τρομάξει τους ψηφοφόρους και να τους συσπειρώσει γύρω από το πρόγραμμά του για «νόμο, τάξη και ασφάλεια» στις εκλογές. Το τελευταίο πράγμα που θέλει ο Ερντογάν στην παρούσα συγκυρία είναι ειρήνη με τους Κούρδους.
Αρχή του τέλους για το οικονομικό θαύμα
Η αχίλλειος πτέρνα του λέγεται οικονομία. Ο Ερντογάν θα χάσει πραγματικά από τη στιγμή που θα αρχίσει να αδειάζει η τσέπη των Τούρκων. Επικίνδυνα σημάδια φαίνονται ήδη στον ορίζοντα. Το οικονομικό θαύμα μπορεί να τελειώνει. Ετσι δείχνουν οι μελλοντικοί ρυθμοί ανάπτυξης, που δεν θα είναι πλέον αρκετοί για να δημιουργούν θέσεις εργασίας για τα εκατομμύρια των νεαρών Τούρκων. Το ιδιωτικό χρέος των νοικοκυριών έχει φουσκώσει. Η τουρκική λίρα χάνει την αξία της έναντι του δολαρίου. Το μπουμ των κατασκευών, με τα φαραωνικά έργα που σφράγισαν τη χρυσή δεκαετία του Ερντογάν, απαίτησε μεγάλο βραχυπρόθεσμο δανεισμό, πολύ «ζεστό χρήμα» από ξένους πιστωτές και επενδυτές. Και οι Τούρκοι θα πρέπει κάποια στιγμή να πληρώσουν τον λογαριασμό.
Στο μεταξύ ο Ερντογάν οραματίζεται την παραμονή του στην εξουσία με μια υπερενισχυμένη προεδρία τουλάχιστον ως το 2023 –την 100ή επέτειο από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας –για να στεφθεί ο μεγαλύτερος ηγέτης της χώρας μετά τον Ατατούρκ. Αλλά το όνειρο κλονίζεται. Ολα δείχνουν ότι το αποτέλεσμα των επερχόμενων εκλογών θα είναι παρόμοιο με εκείνο του Ιουνίου. Κάτι που θα σημάνει απώλεια αυτοδυναμίας για το AKP, παραμονή του φιλοκουρδικού HDP στη Βουλή και διαιώνιση της κοινωνικής και πολιτικής κρίσης.
Κερέμ Οκτέμ
«Οι δολοφονίες ήταν το μοιραίο χτύπημα στα σχέδια του Ερντογάν για υπερπροεδρία»
«Ο τουρκικός λαός πληρώνει τώρα το τίμημα της παραφροσύνης του Ερντογάν» λέει στο «Βήμα» ο Κερέμ Οκτέμ, καθηγητής Νοτιοανατολικών Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς στην Αυστρία και συγγραφέας του βιβλίου «Οργισμένο έθνος: Η Τουρκία μετά το 1989» (εκδ. Ευρασία). «Το λουτρό αίματος προκάλεσε παγκόσμιο σοκ. Στην Τουρκία όμως η κοινή γνώμη είναι διχασμένη. Αντί να εκφράσει τα συλλυπητήριά του στον Σελαχατίν Ντεμιρτάς (σ.σ.: τον χαρισματικό πρόεδρο του κουρδικού κόμματος HDP), ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός Νταβούτογλου προσπάθησε να κατηγορήσει το κουρδικό κίνημα, ενώ ο Ερντογάν χρειάστηκε τρεις ημέρες για να κάνει μια ελάχιστα πειστική χειρονομία συμπάθειας προς τα θύματα. Πολλοί από τους οπαδούς του βλέπουν τα θύματα του «Ματωμένου Σαββάτου» σαν κούρδους τρομοκράτες, όχι ως δολοφονημένους συμπολίτες» τονίζει ο Οκτέμ.
«Στην άλλη πλευρά, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι θρηνούν τους νεκρούς τους. Εχουν βάσιμους λόγους να πιστεύουν ότι η κυβέρνηση είναι υπεύθυνη για τη σφαγή: στην καλύτερη περίπτωση, επειδή οι υπηρεσίες ασφαλείας έκαναν τα στραβά μάτια, στη χειρότερη επειδή το «βαθύ κράτος» μπορεί να εμπλέκεται στις επιθέσεις. Οι δολοφονίες στην Αγκυρα ήταν το μοιραίο χτύπημα στα σχέδια του Ερντογάν για υπερπροεδρία. Η κοινωνία της Τουρκίας είναι πλέον εντελώς χωρισμένη σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα, με τους μισούς να αντιτίθενται στον Ερντογάν και μια ισχυρή βάση να υποστηρίζει την εκστρατεία του. Το AKP είναι πολύ απίθανο να βελτιώσει τις εκλογικές του επιδόσεις την 1η Νοεμβρίου, αν δεν υπάρξει σημαντική χειραγώγηση. Η στρατηγική του Ερντογάν να προκαλέσει χάος και στη συνέχεια να παρουσιαστεί ως ο σωτήρας του έθνους έχει αποτύχει. Το χάος συμπαρασύρει τώρα και την κυβέρνηση. Για κάθε λογικό παρατηρητή, η προσπάθεια του Νταβούτογλου να εμφανίσει τη δολοφονία ως μια κοινή τρομοκρατική επίθεση από το ISIS και το ΡΚΚ δείχνει έναν νου σε σύγχυση. Η απαγόρευση της δημοσίευσης πληροφοριών σχετικά με τις έρευνες είναι σημάδι συγκάλυψης. Στην αυταρχική προσπάθεια να γαντζωθεί την εξουσία, ο Ερντογάν έχει διχάσει τη χώρα και την έχει εκθέσει σε νέες εξωτερικές απειλές, όπως το ISIS. Και το βαρύ τίμημα για αυτή την παραφροσύνη το πληρώνει ο λαός της Τουρκίας» καταλήγει ο Οκτέμ.
Κερέμ Οκτέμ
«Οι δολοφονίες ήταν το μοιραίο χτύπημα στα σχέδια του Ερντογάν για υπερπροεδρία»
«Ο τουρκικός λαός πληρώνει τώρα το τίμημα της παραφροσύνης του Ερντογάν» λέει στο «Βήμα» ο Κερέμ Οκτέμ, καθηγητής Νοτιοανατολικών Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς στην Αυστρία και συγγραφέας του βιβλίου «Οργισμένο έθνος: Η Τουρκία μετά το 1989» (εκδ. Ευρασία). «Το λουτρό αίματος προκάλεσε παγκόσμιο σοκ. Στην Τουρκία όμως η κοινή γνώμη είναι διχασμένη. Αντί να εκφράσει τα συλλυπητήριά του στον Σελαχατίν Ντεμιρτάς (σ.σ.: τον χαρισματικό πρόεδρο του κουρδικού κόμματος HDP), ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός Νταβούτογλου προσπάθησε να κατηγορήσει το κουρδικό κίνημα, ενώ ο Ερντογάν χρειάστηκε τρεις ημέρες για να κάνει μια ελάχιστα πειστική χειρονομία συμπάθειας προς τα θύματα. Πολλοί από τους οπαδούς του βλέπουν τα θύματα του «Ματωμένου Σαββάτου» σαν κούρδους τρομοκράτες, όχι ως δολοφονημένους συμπολίτες» τονίζει ο Οκτέμ.
«Στην άλλη πλευρά, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι θρηνούν τους νεκρούς τους. Εχουν βάσιμους λόγους να πιστεύουν ότι η κυβέρνηση είναι υπεύθυνη για τη σφαγή: στην καλύτερη περίπτωση, επειδή οι υπηρεσίες ασφαλείας έκαναν τα στραβά μάτια, στη χειρότερη επειδή το «βαθύ κράτος» μπορεί να εμπλέκεται στις επιθέσεις. Οι δολοφονίες στην Αγκυρα ήταν το μοιραίο χτύπημα στα σχέδια του Ερντογάν για υπερπροεδρία. Η κοινωνία της Τουρκίας είναι πλέον εντελώς χωρισμένη σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα, με τους μισούς να αντιτίθενται στον Ερντογάν και μια ισχυρή βάση να υποστηρίζει την εκστρατεία του. Το AKP είναι πολύ απίθανο να βελτιώσει τις εκλογικές του επιδόσεις την 1η Νοεμβρίου, αν δεν υπάρξει σημαντική χειραγώγηση. Η στρατηγική του Ερντογάν να προκαλέσει χάος και στη συνέχεια να παρουσιαστεί ως ο σωτήρας του έθνους έχει αποτύχει. Το χάος συμπαρασύρει τώρα και την κυβέρνηση. Για κάθε λογικό παρατηρητή, η προσπάθεια του Νταβούτογλου να εμφανίσει τη δολοφονία ως μια κοινή τρομοκρατική επίθεση από το ISIS και το ΡΚΚ δείχνει έναν νου σε σύγχυση. Η απαγόρευση της δημοσίευσης πληροφοριών σχετικά με τις έρευνες είναι σημάδι συγκάλυψης. Στην αυταρχική προσπάθεια να γαντζωθεί την εξουσία, ο Ερντογάν έχει διχάσει τη χώρα και την έχει εκθέσει σε νέες εξωτερικές απειλές, όπως το ISIS. Και το βαρύ τίμημα για αυτή την παραφροσύνη το πληρώνει ο λαός της Τουρκίας» καταλήγει ο Οκτέμ.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
