Κουφονήσια: Κυκλαδικό ειδώλιο

«Αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας!». Ελύτης και ξανά Ελύτης, καθώς η «Χρυσοπηγή», το καΐκι του καπετάν Κώστα Πράσινου, ταξιδεύει την ημέρα της Λαμπρής ανάμεσα στων βράχων τα αγάλματα στα μικρά Κουφονήσια. Περιπλέουμε τα Γλαρονήσια –έχοντας στα δεξιά μας την αινιγματική, σχεδόν μυθική, Κέρο –και ταράζουμε τη μακαριότητα των γλάρων. Τίποτε δεν τη χαλά, παρά μόνο η ανθρώπινη παρουσία. Παρατηρήστε τους όταν κάθονται σε βράχους που τους λούζει το κύμα. Μένουν ατάραχοι μέσα στην πλημμυρίδα των αφρών ή το πολύ πολύ να κάνουν μια χαμηλή επιτόπια πτήση ώσπου να περάσει το άγριο κύμα. Μετά κάθονται ξανά στο στέμμα τους. Τώρα κάνουν κύκλους με φόντο τα λευκά σύννεφα και τα γαλάζια κομμάτια του ουρανού. Λες ότι τα πέτρινα νησιά υπάρχουν για να αναδεικνύουν τα μύρια χρώματα των νερών. Απίθανες εικόνες φτιαγμένες από αρχέγονα υλικά, γη, θάλασσα και ουρανό, τα πιο απλά συστατικά της Γης.

Ομως τα απλά πράγματα είναι που ενώνουν τους ανθρώπους, καθώς μου είπε ο ομότιμος καθηγητής Βασίλης Λαμπρινουδάκης μπροστά στο πλουσιοπάροχα στρωμένο τραπέζι στο μητάτο του Γιάννη Κάγκανη στα Πλατάνια, στην ενδοχώρα της Νάξου, κοντά στον ναό της Δήμητρας του Γύρουλα. Αυτόν τον περικαλλή ναό του 6ου αιώνα π.Χ. έφερε στο φως της ημέρας ο κ. Λαμπρινουδάκης, ο οποίος μάς μιλούσε εκεί, επιτόπου, με φόντο τα αρχαία μάρμαρα και το πιο ψηλό βουνό πάνω από τις Κυκλάδες, τον Ζα, για τις δύο περιόδους ακμής της Νάξου. Η δεύτερη ήταν την εποχή που κτίστηκε αυτός ο ναός. Η πρώτη ήταν πολύ παλαιότερη, μερικές χιλιετίες πίσω, γύρω στο 3000 π.Χ., την πρώιμη Εποχή του Χαλκού.

Και η μέρα μας είχε ξεκινήσει από αυτή την εποχή στο Μουσείο της Νάξου, με την εκπληκτική συλλογή των κυκλαδικών ειδωλίων. Καθώς αυτά τα αιωνίως μοντέρνα τέχνεργα έστελναν κατευθείαν πάνω μας υπερφυσικές δονήσεις, έρχεται στον νου η εικόνα του σπουδαίου σύγχρονου γλύπτη Χένρι Μουρ που κρατά και κοιτάζει με λατρεία ένα κυκλαδικό ειδώλιο.

Μετά το γεύμα στο φιλόξενο μητάτο περάσαμε από τ’ Απεράθου και κατηφορίσαμε για τον Βώλακα, απ’ όπου μας παρέλαβε η «Χρυσοπηγή» για να μας πάει κόντρα σε αρκετά μποφόρ στο Πάνω Κουφονήσι. Ταξιδεύουμε πάνω σε μια πανάρχαια ρότα και ίσως ο θαλάσσιος δρόμος μας να είναι στρωμένος με κομμάτια ειδωλίων. Ο σερ Κόλιν Ρένφριου, ο επικεφαλής της ομάδας από το βρετανικό Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ που πραγματοποιεί ανασκαφές στην Κέρο, συμπεραίνει ότι το νησί είναι ιερό εδώ και 4.500 χρόνια. Οπως οι Δελφοί ή η Δήλος της Κλασικής Εποχής. Ετσι εξηγεί το μυστήριο των άπειρων κομματιών των ειδωλίων που βρέθηκαν στην Κέρο. Οι Κυκλαδίτες εκείνης της εποχής είχαν ανάγκη να αποφορτίσουν από την ιερότητά τους τα γλυπτά που δεν χρησιμοποιούσαν πια. Εσπαζαν τα ειδώλια στα νησιά τους και με ένα τελετουργικό που έμοιαζε με λιτανεία –όπως της εικόνας της Παναγίας στη Φολέγανδρο την ημέρα του Πάσχα –τα μετέφεραν στην Κέρο και τα έθαβαν στα κοιλώματα του βράχινου νησιού. Ισως πέταγαν και κάποια μέλη τους στη θάλασσα καθώς ταξίδευαν προς το ιερό νησί.

Η Κέρος, πιστός συνοδοιπόρος στη διαδρομή ως το Πορί.

Και είναι η κουβέντα για τα ειδώλια που βρισκόμαστε ανημέρα το Πάσχα, πάνω στη «Χρυσοπηγή» με την πλώρη πάνω στον όρμο της Κέρου. Απλά πράγματα, όπως και τα ίδια. Μια μύτη, δυο στήθη, δυο-τρεις γραμμές ακόμη και η απέραντη αθωότητα και η γοητεία του αρχέγονου. Απλά πράγματα που δένουν και τη δική μας παρέα, όπως και τα ίδια τα Κουφονήσια. Το δέσιμο άρχισε το πρωί στο καφενείο του πολύ γραφικού κεντρικού σοκακιού της μικρής πολιτείας του Πάνω Κουφονησιού, όπου ο καπετάν Κώστας έπινε τον καφέ του ρίχνοντας τις χάντρες του κατακόκκινου κομπολογιού του. Πολλά χρόνια, πολλά ταξίδια με τα ποντοπόρα πλοία, αλλά μετά έγινε ο «Αης Σώστης», όπως λέει, των μοναχικών Κυκλάδων. Οσο για τα ειδώλια; «Παλιά ήταν σαν κούκλες σκορπισμένα στην Κέρο. Πάμε κατά ‘κεί;». Περάσαμε πρώτα από το σπίτι του να πούμε χρόνια πολλά στην κυρά Σοφία και μετά κατεβήκαμε στο λιμάνι. Ετσι βρεθήκαμε πασχαλιάτικα να πλέουμε δίπλα στα γλαρονήσια και να ετοιμαζόμαστε για τον γύρo του Πάνω Κουφονησιού, γιατί μπορεί να μην πιστεύουμε τον καπετάν Κώστα ότι είναι τόσο ωραία. Εξάλλου, όπως λέει, εκείνος είναι εδώ πάντα για τα ωραία και όχι για τα άσχημα.

Χοντρός Κάβος, Χαροκόπου, Φανός, Πλατιά Πούντα, Πισίνα, Μάτι του Διαβόλου, Πορί, Γάλα, σπηλιές του Ξυλοπάτη.Αυτά τα κοιλώματα των βράχων κρύβουν θησαυρούς στο Κουφονήσι. Μικρές αμμουδερές αγκαλιές και μεγάλες μυστηριώδεις σπηλιές. Σμαραγδένια νερά παντού και γλυπτά των βράχων. Αδιάκοπο παιχνίδι της μικρής στεριάς με τη μεγάλη θάλασσα. Αλλά τόσο αρμονικό. Οπως η παρέα γύρω από το πασχαλινό τραπέζι. Γιατί εκεί κατέληξε η βόλτα γύρω από το Κουφονήσι. Στο τραπέζι με το παραδοσιακό γεμιστό αρνί στον φούρνο, το ψωμί με τα κόκκινα αβγά, τα κυκλαδίτικα τυριά, το κρασί και οι ρακές. Και μετά είχαμε υποσχεθεί στον εαυτό μας να περπατήσουμε στο θερινό μέτωπο του νησιού, από παραλία σε παραλία ως το Πορί, για βαθιές ανάσες πανέμορφης θάλασσας με το μυστήριο της Κέρου απέναντι και ανάμεσα στο κύμα και στους χαμηλούς, επίσης κυματιστούς, λόφους.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 29 Μαρτίου 2015