Τζοάν Λιου: Οι συνθήκες κράτησης στην Ελλάδα είναι εξευτελιστικές

Η πιο πρόσφατη παρέμβαση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα έχει σχέση με την ισραηλινή επέμβαση στη Γάζα. Οι συντονιστές της ανθρωπιστικής οργάνωσης υπέδειξαν την έκτακτη κατάσταση η οποία επικρατεί στην περιοχή εξαιτίας της αιματηρής στρατιωτικής επιχείρησης «Προστατευτική παρυφή». Ο ρόλος ανθρωπιστικών οργανισμών και μη κυβερνητικών οργανώσεων κατά τη διάρκεια πολεμικών ή άλλων κρίσεων έχει υπάρξει τόσο κρίσιμος όσο και αμφιλεγόμενος. Η κινεζικής καταγωγής καναδή παιδίατρος και διεθνής πρόεδρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, Τζοάν Λιου, απάντησε με προθυμία τόσο για τον ρόλο των οργανώσεων σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο όσο και για τη θέση της οργάνωσης στην οποία είναι επικεφαλής από τον Σεπτέμβριο του 2013.

Εν μέσω της ισραηλινής επέμβασης στη Λωρίδα της Γάζας και έχοντας μια περισσότερο ακριβή εικόνα, θα περιγράφατε την εποχή μας ως περίοδο μείωσης ή αύξησης των ανθρωπιστικών κρίσεων διεθνώς; «Η διεθνής κοινότητα επί του παρόντος αντιμάχεται με κάποιες πολύ σοβαρές ανθρωπιστικές κρίσεις. Πράγματι, η πιο πρόσφατη είναι εκείνη η οποία ξέσπασε με την επιχείρηση «Προστατευτική παρυφή» στη Γάζα. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν επανειλημμένως καλέσει το Ισραήλ να σταματήσει τους βομβαρδισμούς αμάχων που έχουν παγιδευτεί στην αποκλεισμένη Λωρίδα της Γάζας και να σεβαστεί την ασφάλεια του ιατρικού προσωπικού καθώς και τις ιατρικές εγκαταστάσεις εκεί. Αλλες διεθνείς κρίσεις βρίσκονται σε εξέλιξη στη Συρία, στην Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία και στο Νότιο Σουδάν. Πράγματι, υπάρχει αύξηση στον αριθμό και στη βαρύτητα των κρίσεων τις οποίες αντιμετωπίζουμε, αλλά οι κρίσεις μοιάζουν κυκλικές στη φύση. Η σημερινή κατάσταση έρχεται στα «τελειώματα» μιας περιόδου πτώσης».

Πέρα από το έργο στις αναπτυσσόμενες χώρες, τα τελευταία χρόνια φαίνεται να υπάρχει ανάγκη επέμβασης και στον ανεπτυγμένο κόσμο, στην Ευρώπη ή αλλού. Η συνεργασία με εκλεγμένες κυβερνήσεις και με καθιερωμένα συστήματα υγείας θα πρέπει να αποτελεί πρόκληση. «Εχουμε επιχειρήσεις σε πολλές χώρες, στην Ασία, στην Αφρική και στη Νότια Αμερική, όπου υπάρχουν εκλεγμένες κυβερνήσεις. Ομως η δημοκρατία δεν αποτελεί δικλίδα ασφαλείας απέναντι στις ασθένειες ή στις συγκρούσεις. Οπως δεν αποτελεί εγγύηση για το ότι όσοι χρειάζονται περίθαλψη θα έχουν πρόσβαση σε αυτήν, είτε πρόκειται για ανθρώπους με HIV στη Νότια Αφρική, θύματα βίας στο Νότιο Σουδάν ή πρόσφυγες και μετανάστες που αναζητούν ασφάλεια στην Ευρώπη».

Πώς εργάζονται οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα σε αυτές τις περιπτώσεις; «Στόχος μας είναι να καλύψουμε ιατρικές και ανθρωπιστικές ανάγκες ευάλωτων πληθυσμών οι οποίοι έχουν στερηθεί την πρόσβαση στην περίθαλψη. Οι παρεμβάσεις των Γιατρών Χωρίς Σύνορα γενικώς περιλαμβάνουν πίεση προς τις Αρχές ώστε να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των υποεξυπηρετούμενων πληθυσμών. Η εργασία στον ανεπτυγμένο κόσμο απαιτεί από εμάς να σκεφτούμε διαφορετικά».

Οι Γιατροί χωρίς Σύνορα έχουν εκφράσει σοβαρές ανησυχίες για τη μεταχείριση των μεταναστών στα κέντρα κράτησης στην Ελλάδα. Πόσο κρίσιμη είναι η κατάσταση; «Οι συνθήκες κράτησης στην Ελλάδα είναι εξευτελιστικές. Υπάρχουν πολύ λίγες ευκαιρίες να βρεθεί κάποιος σε εξωτερικό χώρο και, αντί γι’ αυτό, οι κρατούμενοι περνούν τον χρόνο τους σε κελιά. Δεν υπάρχουν ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Βασικά είδη υγιεινής όπως το σαπούνι δεν παρέχονται τακτικά και η θέρμανση και το ζεστό νερό συχνά δεν είναι διαθέσιμα. Αυτές οι συνθήκες οδηγούν σε έξαρση αναπνευστικών, γαστρεντερικών και δερματολογικών νόσων. Η κράτηση είναι επίσης επιβλαβής για την ψυχική υγεία των μεταναστών και μπορεί να καταλήξει σε σοβαρές περιπτώσεις άγχους και κατάθλιψης. Δεν είναι ασύνηθες οι απελπισμένοι μετανάστες να αρχίζουν απεργίες πείνας, να αυτοτραυματίζονται, ακόμη και να αποπειρώνται να αυτοκτονήσουν».

Ωστόσο, η Ελλάδα μοιάζει θύμα της άτολμης πολιτικής της ΕΕ για τη μετανάστευση. «Καθώς οι ελληνικές Αρχές μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνες για την παρούσα κατάσταση στα κέντρα κράτησης μεταναστών, θεωρούμε ότι οι χώρες της Ευρώπης έχουν μέχρι στιγμής επιδείξει ανεπαρκή αλληλεγγύη στην αντίδρασή τους στις επείγουσες ανάγκες μεταναστών και αιτούντων ασύλου. Επιπλέον, το επίκεντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής βρίσκεται στον περιορισμό της εισροής των ανθρώπων αυτών προς την Ευρώπη –γι’ αυτό ασκούν πίεση στις χώρες πρώτης εισόδου όπως η Ελλάδα να «συγκρατήσουν» την εισροή».

Στην Ελλάδα, καθώς και εν πολλοίς στην Ευρωπαϊκή Ενωση, παρουσιάζονται αμφιβολίες σχετικά με τα γενόσημα φάρμακα, για λόγους οι οποίοι σχετίζονται με ένα φάσμα ενστάσεων, από την ασφάλειά τους ως κάποιες προκαταλήψεις. «Συχνά θα βρείτε άρθρα στα μέσα ενημέρωσης τα οποία ασχολούνται με τα πλαστά ή ψευδεπίγραφα φάρμακα και αυτό οδηγεί πολλούς στη σύγχυση των πλαστών με τα γενόσημα φάρμακα. Σκοπίμως τοποθετείται λανθασμένη ετικέτα στα πλαστά φάρμακα, είτε με το όνομα ενός πρωτότυπου φαρμάκου είτε με εκείνο ενός γενόσημου, και μπορεί να περιέχουν λάθος συστατικά ή λανθασμένες ποσότητες. Από την άλλη, τα γενόσημα φάρμακα είναι ακριβώς τόσο αποτελεσματικά όσο τα πρωτότυπα και πολύ πιο οικονομικά, ενώ μπορούν να χρησιμοποιηθούν εναλλάξ με τα πρωτότυπα. Ενα γενόσημο παρασκευάζεται και προωθείται στην αγορά μετά τη λήξη της σχετικής πατέντας ή άλλων αποκλειστικών δικαιωμάτων».

Ποια είναι τα επιχειρήματά σας υπέρ της χρήσης τους; «Το 1999, στην αυγή της χρονιάς κατά την οποία οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα βραβεύτηκαν με το Νομπέλ Ειρήνης, άρχισε η καμπάνια για την Πρόσβαση. Ο σκοπός της ήταν να πιέσει για πρόσβαση προς οικονομικά προσιτά και μεγαλύτερης διάρκειας φάρμακα, διαγνωστικές εξετάσεις και εμβόλια για ασθενείς στα προγράμματα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και πέρα από αυτά, καθώς και για την ανάπτυξή τους. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν καταφέρει να περιθάλπουν ασθενείς μεγάλου εύρους διαφορετικών νοσημάτων σε μεγάλο βαθμό χάρη στη διαθεσιμότητα των γενόσημων φαρμάκων».

Θέλετε να αναφέρετε ένα παράδειγμα; «Χάρη στον ανταγωνισμό των γενόσημων φαρμάκων, το φάρμακο που χρησιμοποιείται ευρέως για την αντιμετώπιση του AIDS στις αναπτυσσόμενες χώρες πλέον κοστίζει 80 δολάρια ετησίως για κάθε ασθενή. Αυτό είναι κατά 99% λιγότερο από το αντίστοιχο ποσό πριν από δέκα χρόνια».

Ποιες είναι οι σκέψεις σας όταν μαθαίνετε ότι μια εγκατάσταση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, κατά παράβαση της διεθνούς νομοθεσίας, έχει δεχτεί επίθεση ή όταν μαθαίνετε ότι ένα μέλος κάποιας αποστολής έχει απαχθεί; «Είναι απαράδεκτο ασθενείς, ιατρικές εγκαταστάσεις και προσωπικό να δέχονται επίθεση ή να απειλούνται. Το αποτέλεσμα είναι άνθρωποι οι οποίοι το έχουν ανάγκη περισσότερο από οτιδήποτε άλλο να χάνουν την πρόσβαση στην περίθαλψη. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της καταστροφής των εγκαταστάσεων, όπως συνέβη στο Νότιο Σουδάν και στην Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία, με τους ασθενείς να είναι πολύ φοβισμένοι για να επιστρέψουν σε κάποιο νοσοκομείο που έχει δεχτεί επίθεση ή με το προσωπικό να χρειάζεται να εκκενώσει τους χώρους για λόγους ασφαλείας».

Εχοντας τόσο στενή επαφή με τον ανθρώπινο πόνο και έχοντας υπάρξει αυτόπτις μάρτυρας στην ανθρώπινη τραγωδία, έχετε αισθανθεί ποτέ να «στεγνώνετε»; «Βλέποντάς το από κάποια απόσταση, η δουλειά σε ένα τέτοιο περιβάλλον ίσως μοιάζει ότι μπορεί να απομυζήσει κάποιον. Ωστόσο, στην πραγματικότητα όλα κινούνται πολύ γρήγορα. Ως παιδίατρος, εστιάζω στους ασθενείς μου και στο να τους προσφέρω την καλύτερη δυνατή περίθαλψη. Δεν έχω χρόνο για αυτολύπηση. Συχνά, οι μητέρες των ασθενών μου έχουν περπατήσει επί εβδομάδες προκειμένου να βρουν κέντρα διατροφής ή νοσοκομείο και έχουν αντιμετωπίσει εκφοβισμό, έχουν πέσει θύματα ληστείας, έχουν υποφέρει από σεξουαλική βία ή έχουν δει τους φίλους ή τις οικογένειές τους να τραυματίζονται ή να δολοφονούνται. Δεν υπάρχει χώρος για πεσιμισμό σε τέτοιες καταστάσεις. Μπορούμε να κάνουμε μόνο το καλύτερο».

Πώς διατηρείτε την ελπίδα σας; «Εχω μεγάλο σεβασμό για αυτούς τους ασθενείς, οι οποίοι αποτελούν την ενσάρκωση της προσαρμοστικότητας. Αυτοί αποτελούν τον λόγο για τον οποίο εγώ δεν χάνω την ελπίδα μου».

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 27 Ιουλίου 2014