Κάποιοι δεν μπορούν να ανοίξουν τα μάτια τους χωρίς μια δόση της, άλλοι τη χρειάζονται για να συνεχίσουν να δουλεύουν ως τα χαράματα και άλλοι απλώς απολαμβάνουν την επαφή μαζί της. Στο τεύχος αυτό κάνουμε μια ιδιαίτερη γνωριμία με την καφεΐνη, την ουσία που είναι άσπρη και πικρή σε καθαρή μορφή και βρίσκεται όχι μόνο στον καφέ αλλά και στο τσάι, στη σοκολάτα, στα σημερινά καφεϊνούχα ενεργειακά ποτά και στα αναψυκτικά τύπου κόλας. Μαθαίνουμε για την ανάμειξη του μεγάλου γερμανού ποιητή Γκαίτε στην απομόνωσή της και ενός Τζορτζ Ουάσιγκτον στη δημιουργία του στιγμιαίου καφέ, για το ότι κάποια λουλούδια τη χρησιμοποιούν για να προσελκύσουν τις μέλισσες και άλλα περίεργα. Μύθοι και αλήθειες για την καφεΐνη και την επίδρασή της στον οργανισμό μας στις σελίδες που ακολουθούν.
Μαθηματικός είναι μια συσκευή που μετατρέπει τους καφέδες σε θεωρήματα». Μια πασίγνωστη φράση του ούγγρου μαθηματικού Αλφρεντ Ρένιι(1921-1970) –και όχι του φίλου του Πολ Ερντος, όπως νομίζουν πολλοί. Και δείχνει βέβαια το πόσο εμπιστεύονται τον καφέ και την καφεΐνη ακόμη και άνθρωποι που εργάζονται εντατικά μόνο με το μυαλό τους. Αλλά και για λιγότερο εκλεπτυσμένα περιβάλλοντα υπάρχει κάτι ανάλογα κλασικό: «Hard worker. Just add coffee» αναφερόταν εδώ και χρόνια σε μια αμερικανική διαφήμιση για θερμός που διατηρούν τον καφέ ζεστό και είναι για να τα παίρνουν το πρωί μαζί τους οι άνθρωποι της εργατικής τάξης. Αλλά, όπως θα αποδειχθεί, είτε εργάτες σε σκληρή δουλειά είμαστε είτε διανοούμενοι, το να ρίχνουμε στον οργανισμό μας μικρότερες ή μεγαλύτερες ποσότητες καφεΐνης είναι σαν να τρέχουμε οδηγώντας αυτοκίνητο όπου εμείς οι ίδιοι έχουμε βάλει ένα τούβλο κάτω από το πεντάλ του φρένου για να μην μπορούμε να το σταματήσουμε.
Με δυο λόγια
Η καφεΐνη, αντίθετα από ό,τι θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος, είναι μια λευκή κρυσταλλική ουσία με έντονα πικρή γεύση που δρα στον ανθρώπινο εγκέφαλο και δεν βρίσκεται μόνο στον καφέ αλλά και στα φύλλα του τσαγιού, στα αναψυκτικά με βάση τους καρπούς της κόλας και του γκουαρανά, στο νοτιοαμερικανικό τσάι μάτε και στους καρπούς του κακάο, άρα και στη σοκολάτα. Στα φυτά χρησιμεύει για την προστασία τους από διάφορους βιολογικούς εχθρούς, όπως είναι τα έντομα ή τα ζώα που θα ήθελαν να γευτούν τους καρπούς και τα φύλλα τους.
Ποιος την ανακάλυψε
Ενας γερμανός χημικός με τη βοήθεια ενός γερμανού ποιητή. Ο Φρίντλιμπ Ρούνγκε (1795-1867) ήταν ένας πολλά υποσχόμενος νεαρός χημικός που συνάντησε στα 25 του τον Γκαίτε, που είναι γνωστό πως, πέρα από τις ικανότητές του στο γράψιμο, είχε πολύ ζωηρό ενδιαφέρον για τις επιστήμες. Ενθουσιασμένος από τη γνωριμία με τον Ρούνγκε, κάποια ημέρα του έδωσε ένα ξύλινο κουτί γεμάτο με εκλεκτό καφέ και τον παρότρυνε να κάνει ανάλυση. Μέσα σε μερικούς μήνες κατάφερε να απομονώσει την καφεΐνη. Δυστυχώς αργότερα ο Ρούνγκε πέθανε άνεργος και πάμπτωχος!
Ιστορίες με ενδιαφέρον
Θα μεταφερθούμε αρκετά πίσω στον χρόνο, στα 1906, και αρκετά μακριά από την Ελλάδα, στα βουνά της Γουατεμάλας, στην Κεντρική Αμερική. Εκεί θα συναντήσουμε έναν αρκετά έξυπνο κύριο που το όνομά του ήταν Τζορτζ Κόνσταντ Λούις Ουάσιγκτον. Είχε σπουδάσει Χημεία στη Γερμανία, ήταν γιος μεταναστών στην Αμερική και στο βουνό προσπαθούσε να οργανώσει μια φάρμα. Εχοντας ξεχάσει το κύπελλο στο οποίο έφτιαχνε τον καφέ του επάνω στη φωτιά, όταν πήγε να το πάρει, το νερό είχε τελειώσει και στα τοιχώματα είχε μείνει μια καφέ σκόνη.
Παίρνοντας λίγη από αυτήν με το δάχτυλό του και ακουμπώντας την στη γλώσσα του διαπίστωσε πως δεν είχε και τόσο άσχημη γεύση. Τη διέλυσε και σε λίγο νερό, έβρασε το μείγμα και πήρε κάτι που του θύμιζε καφέ (αν σκεφθούμε πως βρισκόταν στα βουνά της Γουατεμάλας και όχι σε καφετέρια της Νέας Υόρκης). Αυτό που του είχε συμβεί κατά τύχη άλλοι έψαχναν να το κάνουν εφεύρεση εδώ και καιρό. Δηλαδή, μια σκόνη που προσθέτοντας νερό και θερμότητα να δίνει καφέ στη στιγμή. Εφτιαχναν καφέ, προκαλούσαν εξάτμιση με βρασμό, αλλά αυτό που έμενε είχε τη δυνατή και αποκρουστική γεύση του καμένου. Επειδή ο Ουάσιγκτον ήταν εξοικειωμένος με τους νόμους της φυσικής, κατάλαβε ποιο ήταν το πρόβλημα και όταν επέστρεψε στη Νέα Υόρκη ίδρυσε την George Washington Coffee Refining Company στο Μπρούκλιν και έβγαλε στο εμπόριο τον πρώτο καφέ στιγμής. Που αργότερα είχαν πάντα μαζί τους οι αμερικανοί στρατιώτες στα διάφορα μέτωπα και μάλιστα τον έλεγαν «George’s cup». Και είναι μια μικρή πρόκληση να καθήσουμε να σκεφθούμε κι εμείς τι ήταν αυτό που κατάλαβε πως έπρεπε να κάνει ο Ουάσιγκτον για να φτιάξει τον καφέ στιγμής.
Τραγουδώντας με την καφεΐνη
Η καφεΐνη στον οργανισμό θα μετατραπεί σε τρεις διαφορετικές ενώσεις, την παραξανθίνη, τη θεοβρωμίνη και τη θεοφυλλίνη (και μπορούμε να το θυμόμαστε αυτό αν το συνδέσουμε σχηματικά με το… «υπάρχει ευτυχία που να κόβεται στα τρία»).
Το «γυμνό» ντουέτο
Ο χημικός (μοριακός) τύπος της καφεΐνης είναι C8H10N4O2 και το βαφτιστικό της «1,3,7-τρι-μεθυλο-ξανθίνη», αλλά αυτό δεν λέει πολλά. Αντίθετα, για τη συνέχεια έχει μεγάλη σημασία να παρατηρήσουμε στους συντακτικούς τύπους, που είναι πιο αναλυτικοί, τις ομοιότητες ανάμεσα στις ουσίες σε καθαρή μορφή. Καφεΐνη που εισάγεται στον οργανισμό με τον καφέ, το τσάι, τα ενεργειακά ποτά, τη μαύρη σοκολάτα και δίπλα της έχουμε την αδενοσίνη, που συνδέεται με τη λειτουργία των εγκεφαλικών νευρικών κυττάρων. Να προσέξουμε ιδιαίτερα την ύπαρξη των δύο δακτυλίων με τα άτομα αζώτου (Ν).
Το πραγματικό πρόσωπο της καφεΐνης
Τώρα λοιπόν είναι η κατάλληλη στιγμή να κατανοήσουμε το πώς ακριβώς ενεργεί η καφεΐνη στον εγκέφαλό μας και να μην έχουμε απλά την ομιχλώδη ιδέα πως πρόκειται, έτσι αόριστα, για μια «διεγερτική ουσία».
Ενας από τους τρόπους λοιπόν που δρα είναι περνώντας από τον λεγόμενο αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Με αυτό το όνομα είναι γνωστή μια ομάδα κυττάρων συνδεόμενων με δυνατούς δεσμούς μεταξύ τους και μεγάλη ηλεκτρική αντίσταση, που βρίσκονται εκεί για να μην επιτρέπουν σε νευροτοξίνες και άλλες βλαβερές ουσίες να φθάσουν και να επηρεάσουν τα εγκεφαλικά κύτταρα, ενώ αντίθετα δεν εμποδίζονται και περνούν από το «φράγμα» αυτό χρήσιμες ουσίες όπως η γλυκόζη και τα αμινοξέα. Μαζί και η καφεΐνη, που διαλύεται εύκολα και σε νερό, άρα και στο αίμα, και σε λίπος, οπότε περνάει και από τις κυτταρικές μεμβράνες (των κυττάρων του φραγμού). Μόλις βρεθεί από την άλλη πλευρά του φράγματος και επειδή, όπως επισημάνθηκε πριν, μοιάζει η χημική δομή της πολύ με έναν νευροδιαβιβαστή, την αδενοσίνη, αρχίζει… να κάνει τα δικά της. Οπως έχει εξηγηθεί και παλαιότερα σε αυτή τη σειρά (π.χ., κοκαΐνη), «δεν είναι καλωδιωμένος ο εγκέφαλός μας όπως τα δωμάτια ενός κτιρίου και δεν τρέχουν με αρχή τον κεντρικό πίνακα ηλεκτρικά σήματα συνεχώς από τη μία άκρη στην άλλη. Ανάμεσα στα νευρικά κύτταρα υπάρχουν ασυνέχειες και εκεί χρειαζόταν κάποιος μηχανισμός ώστε να περνάει «απέναντι» το σήμα στο επόμενο νευρικό κύτταρο για να φθάσει από την πηγή στον όποιον προορισμό του. Το πέρασμα λοιπόν γίνεται με χημικό τρόπο και αυτό που διευκολύνει τη διαδικασία ονομάζεται νευροδιαβιβαστής».
Η αδενοσίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής και στην περιοχή του εγκεφάλου παίζει ρόλο στα θέματα της κόπωσης. Αυξάνεται όταν πάει να υπερπιεστεί ο εγκέφαλος, από έλλειψη οξυγόνου, ισχαιμία ή άλλη υπερδραστηριότητα. Η αύξηση της αδενοσίνης που πηγαίνει και «κάθεται» εφαρμόζοντας ιδανικά σε ειδικές θέσεις είναι ένα σήμα στον οργανισμό πως τώρα πρέπει να ρίξει τους ρυθμούς του και να πάει να ξεκουραστεί. Εκεί λοιπόν έρχεται η καφεΐνη, όταν υπάρχει στα πέριξ, και εφαρμόζει εκείνη στα σημεία όπου θα έμπαινε η αδενοσίνη, οπότε το σήμα αλλάζει. Αν και κουρασμένος ο οργανισμός, συνεχίζει να είναι δραστήριος σε υψηλό επίπεδο. Αυτό ακριβώς σημαίνει και η φράση «με ένα τούβλο κάτω από το φρένο». Δεν επιτρέπουμε στα απαραίτητα σήματα από την αδενοσίνη να μεταφέρουν το μήνυμα ότι κουραστήκαμε. Αρα η καφεΐνη δεν είναι μια διεγερτική ουσία αλλά μια ουσία που, για την ακρίβεια, δεν επιτρέπει στον οργανισμό να αισθανθεί κουρασμένος για ένα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Επιπλέον η συσσώρευση των μορίων της αδενοσίνης δίνει ένα άλλο σήμα (που κανονικά θα έπρεπε να είναι ανεπιθύμητο, πλην ειδικών συνθηκών) και εκκρίνεται μεγαλύτερη ποσότητα αδρεναλίνης ώστε να μπορεί κάποιος να βρεθεί σε διέγερση για περισσότερο χρόνο. Εννοείται πως αυτή όλη η επέμβαση στη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού δεν είναι χωρίς τίμημα. Διότι ενεργειακά αμέσως μετά θα επακολουθήσει μια κάμψη. Εκτός και αν ο καφές συνδυάζεται, όπως γινόταν ομολογημένα στην περίπτωση του μαθηματικού Ερντος, αλλά και άλλων, με την ταυτόχρονη λήψη αμφεταμινών. Οπότε ο οργανισμός μπαίνει, κάπως αργότερα βέβαια, όταν περάσει η επίδρασή τους, σε ακόμη μεγαλύτερη δοκιμασία κόπωσης.
Η αποβολή της καφεΐνης θα γίνει αφού το συκώτι κάνει κι αυτό τη δουλειά του, διασπώντας, όπως αναφέρθηκε ήδη, την καφεΐνη σε παραξανθίνη, θεοβρωμίνη και θεοφυλλίνη, που είναι για διώξιμο στη συνέχεια και οι τρεις. Ιδιαίτερα την αποβολή της δεύτερης τη συνειδητοποιούν οι καταναλωτές καφεϊνούχων υγρών εύκολα γιατί είναι μια διουρητική ουσία (και όταν ζεις σε έναν δήμο που έχουν καταργήσει τις τουαλέτες παντού…).
Τι θέλει από τη ζωή μας
Εκείνη τίποτα, εμείς τη βάζουμε στη ζωή μας. Και όσο περνούν τα χρόνια, από ολοένα και μικρότερη ηλικία. Χάρη στα διάφορα καφεϊνούχα «ενεργειακά ποτά», που έχουν γίνει σχεδόν εμβληματικά για τις νεαρές ηλικίες καθώς ενισχύονται και με τις αντίστοιχες ενδυματολογικές συνήθειες με τα σήματα των εταιρειών που τα παράγουν ως διακοσμητικά επάνω στα ρούχα.
Ο οργανισμός αμύνεται στη συχνή και σε ποσότητες παρουσία της καφεΐνης, που μπλοκάρει τη δράση της αδενοσίνης, με καφέ, τσάι, κόλα, καφεϊνούχα. Δεν μπορεί να πηγαίνει μόνιμα με υψηλές ταχύτητες σαν το αυτοκίνητο μέχρι να του τελειώσει εντελώς η βενζίνη. Γι’ αυτό δημιουργεί νέες θέσεις όπου μπορούν να δράσουν τα μόρια της αδενοσίνης και να σταλεί το μήνυμα ότι επέρχεται η κόπωση. Οι άνθρωποι βέβαια αντιδρώντας με τον δικό τους τρόπο αυξάνουν τη δόση της καφεΐνης επειδή θέλουν να συνεχίσει να έχει τα ίδια αποτελέσματα. Ετσι εξηγείται το γιατί οι χρόνιοι καταναλωτές καφεΐνης χρειάζονται μεγαλύτερες ποσότητες της ουσίας αυτής για να νιώσουν καλά και όπως πριν. Στην αίσθηση πάντως ότι νιώθουμε καλά με την κατανάλωση του καφέ ή του τσαγιού συμβάλλει και το ότι με την αδενοσίνη μπλοκαρισμένη, η ντοπαμίνη, μια άλλη ευφορική ουσία, που παράγεται από τον οργανισμό, δρα πιο «απελευθερωμένα».
Πόσο σε μια κούπα;
Στα 150 κυβικά εκατοστά, ανάλογα με το καφεϊνούχο ζουμί, έχουμε:
Καφές: 71-220 mgr καφεΐνης (λιγότερη ο καφές φίλτρου, περισσότερη ο ελληνικός.
Τσάι: 32-42 mgr καφεΐνης.
Αναψυκτικά κόλας: 32-70 mgr καφεΐνης.
Σοκολατούχα: 4 mgr καφεΐνης.
Για τους δύο τύπους καφέ που διακινούνται στα μέρη μας ο Arabica στο φλιτζάνι των 150 κυβικών εκατοστών αφήνει 71-120 mgr καφεΐνης και ο Robusta 131-220 mgr.
Μύθοι και αλήθειες
–Καφές και παυσίπονα: Φαίνεται ότι η κατανάλωση καφέ όταν παίρνεις και παυσίπονα επιταχύνει τη δράση τους. Ως και 40% για τους πονοκεφάλους. Γι’ αυτό σε κάποια παυσίπονα υπάρχει η ένδειξη πως περιέχουν και καφεΐνη.
–Ο καφές φίλτρου είναι πιο υγιεινός. Αυτό προέκυψε από τη διαπίστωση ότι στο φιλτράρισμα μένουν πίσω και δεν ξεγλιστρούν στο φλιτζάνι η καφεόλη και η καφεστόλη, που θεωρείται ότι ανεβάζουν την LDL και αυτό είναι ένδειξη για αυξημένη χοληστερόλη, που όμως και πάλι από μόνο του δεν δείχνει κάτι.
–Η καφεΐνη δυσκολεύει να θρέψει ένα κόκαλο. Εγινε ένα πείραμα στη Βραζιλία με ποντικούς που τους χώρισαν σε τρεις ομάδες. Εβγαλαν από όλους ένα δόντι και παρακολούθησαν την επούλωση της πληγής και την οστική αναπλήρωση. Στη μια ομάδα έδιναν καθημερινά καφέ, στην άλλη χορηγούσαν καφεΐνη με ένεση στην κοιλιά και στην άλλη τίποτα. Το συμπέρασμα ήταν πως η καφεΐνη καθυστερεί στην αναπλήρωση της οστικής μάζας, κάτι που ενίσχυσε τις υποψίες για την κακή επίδραση της καφεΐνης σε σχέση με την οστεοπόρωση και με τις περιοδοντικές επεμβάσεις.
–Αυξημένος κίνδυνος αποβολών. Σύμφωνα με εργασία από το 2008 δημοσιευμένη στο «American Journal of Obstetrics and Gynecology», με δύο φλιτζάνια καφέ την ημέρα είναι αυξημένος ο κίνδυνος αποβολής για τις γυναίκες που εγκυμονούν.
–Βλέπεις φαντάσματα. Φαίνεται ότι δεν είναι μύθος, αν και λίγες εργασίες έχουν γίνει. Σε μία όμως από το 1993 του Χάρι Κοένιγκσμπεργκ, δημοσιευμένη στην «American Journal of Psychiatry», όπου ερευνούσαν την εκδήλωση πανικού ακόμη και όταν κοιμάσαι, χορηγούσαν ενδοφλέβια καφεΐνη στους εθελοντές και παρατηρήθηκε πως μετά από αυτό έβλεπαν πολύ άσχημα όνειρα. Καφές λίγο πριν από τον ύπνο λοιπόν; Μπορεί και να… την ακούσεις άσχημα όταν σε πάρει.
–Κάνει καλό στους αθλητές. Πολλοί γυμναστές τη συνιστούν. Η αλήθεια είναι πως διαστέλλοντας τα αγγεία προσλαμβάνεται περισσότερο οξυγόνο ενώ οι αυξημένοι χτύποι της καρδιάς θεωρούνται ευπρόσδεκτοι. Αυξάνει την αντοχή στις μεγαλύτερες αποστάσεις και η συνιστώμενη δόση είναι περίπου 1-3 mgr/κιλό σωματικής μάζας. Αυτά όμως είναι επικίνδυνα αν δεν υπάρχει στενή παρακολούθηση από γιατρούς στη διάρκεια της άθλησης. Οι ερασιτέχνες ας το αποφεύγουν, τι νόημα έχει να κοροϊδεύεις τον εαυτό σου;
Η καφεΐνη και τα υπόλοιπα πλάσματα στη Γη
Είναι γνωστό ότι μερικά κατοικίδια μέσα στο σπίτι συμπεριφέρονται σαν μωρά παιδιά και πρέπει να προφυλαχθούν από διάφορες ουσίες που μπορεί ανύποπτα να καταναλώσουν. Μία από αυτές είναι και η καφεΐνη. Σκύλοι, γάτες και πουλιά δεν είναι φτιαγμένα να την αντέξουν. Προκαλεί εμετούς, ταχυκαρδία, ζαλάδες, υπερούρηση, ως και θάνατο. Η τοξική δόση υπολογίζεται πως είναι περίπου 200 mgr/κιλό σωματικού βάρους για τους σκύλους, για τις γάτες που έχουν ταχύτερο μεταβολισμό, άρα η τοξική ουσία δρα γρηγορότερα, η δόση είναι μικρότερη, 80-150 mgr/κιλό σωματικού βάρους. Και για τα πουλιά ακόμη μικρότερη. Μακριά λοιπόν από σοκολάτες, ιδιαίτερα τις μαύρες, αναψυκτικά κόλας, καφέδες και ροφήματα σοκολάτας ή τσαγιού.
Αλλοι όμως φτερωτοί κάτοικοι της υπαίθρου την βρίσκουν με την καφεΐνη όταν είναι σε απειροελάχιστες δόσεις. Πειράματα στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ έδειξαν ότι λουλούδια όπου υπάρχει και μικρή δόση καφεΐνης στο νέκταρ τους όχι μόνο προσελκύουν τις μέλισσες αλλά τις κάνουν να έχουν μια πιο ζωηρή-καθαρή ανάμνηση της επίσκεψής τους, να «χορεύουν» για να δείξουν και στις άλλες πού είναι και να αυξάνεται η επαφή με αυτά σε βάρος άλλων λουλουδιών που δεν διαθέτουν καφεΐνη (εδώ υπάρχει σχετική εργασία και ένα τετράλεπτο ενδιαφέρον βίντεο: http://www.cell.com/current-biology/pdf/S0960-9822%2815%2901054-4.pdf ).
Η καφεΐνη όμως είναι όπλο για κάποια άλλα φυτά ενάντια σε φυτικούς γείτονες που θα ήθελαν να φυτρώσουν δίπλα και έτσι το θρεπτικό υλικό να μειωθεί αλλά και σε ζωντανούς εχθρούς, από πουλιά ως και βατράχους, ενώ δρα και ως εντομοκτόνο για τους μικρότερου… κυβισμού εχθρούς. Στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού «Synthetic Biology», στις 8 Μαρτίου 2014, ο Τζέφρι Μπάρικ παρουσίασε έναν κατασκευασμένο στο εργαστήριο μικροοργανισμό που για να προσπορίζεται το απαραίτητο για το DNA του συστατικό, τη γουανίνη, πρέπει να διασπά την καφεΐνη. Με έναν πληθυσμό από τέτοιους μικροοργανισμούς μπορείς να κάνεις διάφορα. Από το να καθαρίζεις τα απόβλητα της βιομηχανίας του καφέ από την καφεΐνη ώστε να μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις για ζωοτροφή ως το απίθανο, να μετρήσεις με τέλεια ακρίβεια πόση καφεΐνη υπάρχει σε ένα παρασκεύασμα τσαγιού ή καφέ.
Η απάντηση για την εφεύρεση του στιγμιαίου καφέ
Πολλοί είχαν προσπαθήσει να φτιάξουν τη σκόνη για τον στιγμιαίο καφέ αλλά έβγαινε καμένος πάντα γιατί ο βρασμός απαιτούσε να φθάνουν στους 100 βαθμούς. Ο Ουάσιγκτον στα βουνά που βρέθηκε προσπαθώντας να φτιάξει ένα ράντσο με ζώα βοσκής, έχοντας σπουδάσει Χημεία στη Γερμανία, κατάλαβε ότι ο δικός του καφές βγήκε καλός και όχι καμένος διότι έγινε σε τέτοιο υψόμετρο που το νερό έβραζε ήδη στους 85 βαθμούς Κελσίου αφού όσο αυξάνεται το υψόμετρο μειώνεται η ατμοσφαιρική πίεση και το νερό φθάνει σε βρασμό σε χαμηλότερη θερμοκρασία. Ετσι, όταν κατέβηκε από το βουνό ο Ουάσιγκτον ήξερε τι έπρεπε να κάνει στο Μπρούκλιν. Ιδρυσε ένα εργοστάσιο όπου έφτιαχνε τον στιγμιαίο καφέ έχοντας χαμηλώσει την πίεση. Σήμερα ο στιγμιαίος γίνεται σε συνθήκες κενού.
Αριθμοί κυκλοφορίας
100
mgr καφεΐνης είναι η συνιστώμενη ημερήσια δόση για παιδιά και νέους από την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής
500
κυβικά εκατοστά είναι το ανώτερο όριο για την ημερήσια κατανάλωση των «ενεργειακών αναψυκτικών»
45
λεπτά χρειάζεται η καφεΐνη για να απορροφηθεί από τα τοιχώματα του λεπτού εντέρου, να την επεξεργαστεί στη συνέχεια το ήπαρ και να γίνει διανομή στους ιστούς
3-5
ώρες είναι ο χρόνος ημιζωής της, δηλαδή σε αυτόν τον χρόνο έχει μείνει η μισή ποσότητα στο σώμα μας. Στους καπνιστές ο χρόνος αυτός είναι μικρότερος, στις εγκύους μεγαλύτερος
1
γραμμάριο καφεΐνης αν ληφθεί με τη μία, π.χ. με τη μορφή χαπιών, σε στέλνει στο νοσοκομείο
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
