Πόσο έτοιμοι είμαστε για την απόκτηση παιδιών; Οχι, δεν αναφέρομαι στο αν έχουμε ή όχι επιθυμία για απόκτηση απογόνων αλλά στο αν μπορούμε να ανταποκριθούμε στην πρόκληση της απόκτησης ενός παιδιού. Μα, θα μου πείτε, τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων που υπάρχουν στη Γη δεν είναι απόδειξη της ετοιμότητάς μας; Δεν θα συμφωνήσω! Μπορεί να είναι εύκολο να γεννηθούν παιδιά, αλλά η ανατροφή τους είναι σίγουρα μια υπόθεση για την οποία λίγοι από εμάς έχουμε προετοιμαστεί. Γι’ αυτό άλλωστε ανθεί η λογοτεχνία συμβουλών προς γονείς (παρά το γεγονός ότι η εμπειρία έχει δείξει πως ένα μεγάλο μέρος αυτών των βιβλίων δεν εκπληρώνουν τις υποσχέσεις των τίτλων τους).

Τα δύο βιβλία που παρουσιάζουμε σήμερα αποτελούν φωτεινές εξαιρέσεις: δεν είναι βιβλία συμβουλών αλλά βιβλία που μας βοηθούν να γίνουμε καλύτεροι γονείς μέσω της κατανόησης του εαυτού μας, του ρόλου μας και των αναγκών των παιδιών μας.

Τα παιδιά και η ελληνική οικογένεια
Φυσικά ο ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής κ. Ματθαίος Γιωσάφατ δεν χρειάζεται συστάσεις. Το βιβλίο του Μεγαλώνοντας μέσα στην ελληνική οικογένεια είναι στην πραγματικότητα η μεταφορά στο χαρτί τεσσάρων διαλέξεων του συγγραφέα για την ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη των παιδιών και τον ρόλο των γονέων. Οι τίτλοι των ομιλιών είναι: «Γονίδια και περιβάλλον ή Φύση και γονείς», «Ο πρώτος χρόνος της ζωής: Η στοματική φάση», «Ο δεύτερος χρόνος της ζωής: Η πρωκτική φάση» και «Τρίτος-έκτος χρόνος της ζωής: Η σεξουαλική και οιδιποδειακή φάση» και, εκτός από τις ομιλίες αυτές καθαυτές, στο τέλος κάθε κεφαλαίου υπάρχει και η συζήτηση που τις ακολούθησε.

Το σχετικά σύντομο βιβλίο του Ματθαίου Γιωσάφατ διαβάζεται εύκολα: αφενός επειδή είναι στην ουσία προφορικός λόγος και αφετέρου επειδή διανθίζεται από σωρεία στιγμιοτύπων (προσωπικές αναφορές του συγγραφέα στα δικά του παιδικά χρόνια και στις γονεϊκές εμπειρίες του αλλά και αναφορές από περιστατικά της επαγγελματικής ζωής του). Φυσικά, το δύσκολο είναι να παραδεχθεί ο αναγνώστης ότι σε κάποια σημεία του βιβλίου αναγνωρίζει τον εαυτό του και το ακόμη δυσκολότερο να προβεί στα διορθωτικά βήματα…

Τέλος, ως βιολόγος, δεν μπορώ να μην παρατηρήσω ότι η ενημέρωση του συγγραφέα σε θέματα μοριακής γενετικής είναι εντυπωσιακή (ιδιαίτερα αν σκεφθεί κανείς ότι, δεδομένης της ηλικίας του, πιθανότατα δεν διδάχθηκε ποτέ αυτή την επιστήμη που άνθησε τις τελευταίες δεκαετίες).

Καθρέφτης της συμπεριφοράς μας
Το βιβλίο της ψυχιάτρου-ψυχοφυσιολόγου κυρίας Μάρθας Κούκου και της παιδιάτρου κυρίας Αναστασίας Γεωργούλη Τα παιδιά μάς προσκαλούν σε διάλογο είναι στην ουσία δύο βιβλία: το πρώτο μέρος του απευθύνεται κυρίως στους ειδικούς, στα άτομα που ασχολούνται επαγγελματικά με τα παιδιά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αποκλείει τους γονείς (ειδικά εκείνους που δεν αρκούνται σε συμβουλές αλλά αναζητούν το επιστημονικό υπόβαθρο πίσω από αυτές). Στην πράξη το πρώτο αυτό μέρος, το οποίο συμπληρώνεται από εκτενή βιβλιογραφία, παρέχει συμπυκνωμένη όλη την πληροφορία για τη νευρο-ψυχο-κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και μπορεί να λειτουργήσει ως εγχειρίδιο και οδηγός για παιδιάτρους και παιδαγωγούς.

Το δεύτερο όμως μέρος του βιβλίου απευθύνεται σε γονείς και θεωρώ πως πρέπει να είναι «υποχρεωτικό ανάγνωσμα γονέων»! Γιατί; Επειδή λειτουργεί ως καθρέφτης της συμπεριφοράς μας προς τα παιδιά και μας δείχνει κάθε στιγμή τις συνέπειες των πράξεών μας.

Π.χ., στις σελίδες 110-111 και στην ενότητα «Η σημασία των λέξεων για την ευλειτουργία της οικογένειας» διαβάζουμε: «Κάθε οικογένεια αποτελεί μια μικρή κοινωνία με δική της γλώσσα, κανόνες, δομή και τρόπο ζωής… Οι λέξεις μιλούν η μία στην άλλη. Μπορούν να δράσουν σαν χάδι, να ενθαρρύνουν ή να πληγώσουν… Με τις λέξεις βάζουμε και “στάμπες” στα παιδιά (όμορφο, ευγενικό, χαρούμενο, ανυπάκουο, δύσκολο, καλός-κακός μαθητής κτλ.) οι οποίες τα ακολουθούν σε όλη τους τη ζωή και καθορίζουν την αυτοεκτίμησή τους, τις προθέσεις τους, τις ικανότητές τους, τη συμπεριφορά τους». Και στο κεφάλαιο 3, που στην ουσία είναι μια επιστολή από το παιδί προς τους γονείς, διαβάζουμε: «Τα ίδια λόγια, οι ίδιες λέξεις, συνοδεύονται από διαφορετικές εκφράσεις προσώπου, διαφορετικές κινήσεις και διαφορετικούς τόνους των λέξεων. Αν μου εξηγείτε με απλά λόγια κάθε φορά που ο τόνος της φωνής σας ή οι εκφράσεις του προσώπου σας αλλάζουν… να είστε σίγουροι ότι πολύ γρήγορα θα το μάθω και δεν θα θυμώνω ούτε θα φοβάμαι, θα συνεργάζομαι. Οταν όμως δεν μου εξηγείτε, με μπερδεύετε, άλλα μου λέει η λέξη που έχω μάθει και άλλα ο τόνος της φωνής σας. Τότε γκρινιάζω, θυμώνω, κλαίω ή βάζω τις “τσιρίδες”, όπως λέτε. Είναι ο μόνος τρόπος να σας δείξω ότι δεν καταλαβαίνω τι συμβαίνει».

Οι κυρίες Κούκου και Γεωργούλη θεωρούν ότι δεν υπάρχουν κακά παιδιά αλλά παιδιά που μπορεί να είναι πολύ καλοί μαθητές κακών δασκάλων (ναι, ναι, σε μας τους γονείς αναφέρονται).

Τα δύο βιβλία που παρουσιάζουμε σήμερα μας δίνουν μια ευκαιρία να γίνουμε καλύτεροι δάσκαλοι των παιδιών μας (με την προϋπόθεση ότι θα τα αξιοποιήσουμε όπως πρέπει).

ΜΑΡΘΑ ΚΟΥΚΟΥ και ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΓΕΩΡΓΟΥΛΗ
Τα παιδιά μάς προσκαλούν σε διάλογο
Μια ψυχίατρος και ψυχοφυσιολόγος και μια παιδίατρος δέχονται την πρόσκληση-πρόκληση
Εκδόσεις Παρισιάνου, 2010, σελ. 189, τιμή 18,26 ευρώ

ΜΑΤΘΑΙΟΣ ΓΙΩΣΑΦΑΤ
Μεγαλώνοντας μέσα στην ελληνική οικογένεια.
Η ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη του παιδιού και ο ρόλος των γονιών
Μια ψυχαναλυτική προσέγγιση
Εκδόσεις Αρμός, 2010, σελ. 174, τιμή 12,72 ευρώ

ΙΩΑΝΝΑ ΣΟΥΦΛΕΡΗ
soufleri@tovima.gr


Θα μας πέσει ο… Γαλαξίας στο κεφάλι;
Σε αυτόν τον πλανήτη οι άνθρωποι ψάχνουν την αλήθεια με δύο κυρίως τρόπους: ο ένας είναι ο επιστημονικός, μέσω ανέλιξης σε μια σκάλα φτιαγμένη από στέρεα σκαλοπάτια αποδείξεων· ο άλλος είναι ο μυστικιστικός, μέσω αποδοχής ενοράσεων και αποκρυπτογράφησης συμβολισμών. Καθρέφτης των δύο αυτών προσεγγίσεων γίνεται καθημερινά το Διαδίκτυο: εκεί που διαβάζεις ότι οι επιστήμονες εντόπισαν τη μεγαλύτερη υδάτινη μάζα του Σύμπαντος συγκεντρωμένη σε κάποιον μακρινό γαλαξία διαβάζεις και ότι όπου να ‘ναι οι μεγα-εκρήξεις από το Α-Κενταύρου θα φτάσουν στη Γη και θα γίνει της Αποκάλυψης! Εύλογο είναι ο μη βαθύς γνώστης του αστρονομικού πεδίου να στέκει μετέωρος και σφόδρα ανήσυχος για το πού γέρνει η αλήθεια.

Συνήθως σε βοήθειά του έρχονται έντυπα και μέσα εκλαΐκευσης της επιστήμης, όπως το «ΒΗΜΑScience», που προσπαθούν προσεκτικά να ξεχωρίσουν την ήρα από το στάρι. Οταν όμως ο χρόνος πιέζει ασφυκτικά, όταν του λένε ότι ζει το… τελευταίο του καλοκαίρι, αποζητά κάποιους που «έχουν στοιχεία για το μέλλον».

Αυτό περίπου ισχυρίζεται ο αμφιλεγόμενος φυσικός και συστημικός επιστήμων Πολ ΛαΒιολέτ: από το 1968, που έγραψε τη διδακτορική διατριβή του, έχει αποδυθεί σε έναν αγώνα να αποδείξει πως η εικασία του για «γαλαξιακά υπερκύματα» που αναπόφευκτα θα σαρώσουν το ηλιακό μας σύστημα είναι κάτι πολύ περισσότερο από εικασία. Στο συγκεκριμένο βιβλίο του δεν αρκείται να παραθέσει επιστημονικά ευρήματα που ενισχύουν τη συλλογιστική του αλλά κάνει και μια εντυπωσιακή υπέρβαση του επιστημονικού λόγου εμπλέκοντας συγκριτικά την ερμηνεία κάθε αστρολογικής και αποκρυφιστικής κοσμοθεωρίας!

Το αποτέλεσμα είναι σίγουρα εντυπωσιακό καθώς στις σχεδόν 600 σελίδες του βιβλίου βρίσκει κανείς απαντητικές εκδοχές σε πάμπολλες απορίες του. Αλλά μην περιμένετε να μάθετε πώς θα επιτευχθεί «η επιβίωση της ανθρωπότητας σε μια επικείμενη κοσμική καταστροφή» _ που λέει ο υπότιλος _ γιατί, απλά, κάτι τέτοιο ο ΛαΒιολέτ δεν το προσφέρει!

ΠΟΛ ΛΑΒΙΟΛΕΤ
Γη πυρόβλητος
Η επιβίωση της ανθρωπότητας σε μια επικείμενη κοσμική καταστροφή
Εκδόσεις Ενάλιος, 2011, σελ. 590, τιμή 21,15 ευρώ

ΤΑΣΟΣ ΚΑΦΑΝΤΑΡΗΣ