Πρώτα εμπιστοσύνη, μετά συζήτηση για το χρέος

Αν ο Εμανουέλ Μακρόν επέλεξε στην ομιλία του στην Πνύκα να χρησιμοποιήσει στίχους του Γιώργου Σεφέρη για να πει ότι «το θαύμα δεν είναι πουθενά, παρά κυκλοφορεί μέσα στις φλέβες των ανθρώπων», στη συνομιλία που είχε με μικρή ομάδα ελλήνων δημοσιογράφων το απόγευμα της Παρασκευής στη Γαλλική Σχολή Αθηνών δεν χρειαζόταν κανένα «τσιτάτο» για να περιγράψει αυτό για το οποίο μιλούσαν τα μάτια του. Ο πρόεδρος της Γαλλίας είναι ένας άνθρωπος με όραμα, ένας άνδρας 39 ετών που αισθάνεται την ευθύνη να κάνει μεγάλα πράγματα για τη γενιά του και για την Ευρώπη σε έναν κόσμο που ραγδαία μεταμορφώνεται.

Οπως παραδέχθηκε, απαντώντας σε ερώτηση του «Βήματος» για τις επιρροές που έχτισαν τον χαρακτήρα του, η σχέση του με τη φιλοσοφία, και συγκεκριμένα με τον Πολ Ρικέρ, «έχει παράσχει το πλαίσιο. Στη συνέχεια, οι διαφορετικές εμπειρίες όπως η εργασία του στον χρηματοπιστωτικό τομέα λειτούργησαν ως «λίπασμα»» που διαμόρφωσε τον άνθρωπο που σήμερα βρίσκεται στο Μέγαρο των Ηλυσίων. Ουδείς μπορεί φυσικά να δεσμευθεί ότι θα επιτύχει σε όσα λέει. Υπάρχει στην αύρα του κ. Μακρόν κάτι γκωλικό, ίσως και βοναπαρτικό όπως ορισμένοι εκτιμούν. Υπάρχει όμως και μια βάση σκέψης, μια κουλτούρα, μια φιλοδοξία που είτε αρέσει είτε όχι λείπει από τη συντριπτική πλειονότητα της ελληνικής πολιτικής ελίτ.

Τα λόγια του γάλλου προέδρου στην εκ βαθέων συνομιλία του με τους δημοσιογράφους ήταν ένας συνδυασμός οραματικού και ρεαλιστικού σκεπτικού, με πολλαπλά μηνύματα για την Αθήνα. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα και το πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής, με την τρίτη αξιολόγηση να επίκειται, ο κ. Μακρόν επέμεινε και στη συνομιλία του με τους δημοσιογράφους ότι αυτό που είναι σημαντικό είναι η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα, τον οποίο στήριξε, να μείνει στην οδό των μεταρρυθμίσεων για τις οποίες έχει δεσμευθεί, ενώ το ΔΝΤ πρέπει να πάψει να θέτει νέες προϋποθέσεις. «Μετά μπορούμε να συζητήσουμε για το χρέος» επισήμανε. Ερωτηθείς σε αυτό το σημείο, υπογράμμισε ότι θα ήταν καλύτερο να αποφεύγεται μια συζήτηση για θέματα, όπως τα ευρωομόλογα, που δημιουργούν αχρείαστες εντάσεις και δεν ευνοούν τον διάλογο. «Εννοείται ότι το ελληνικό χρέος πρέπει να αναδιαρθρωθεί. Οι μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης θα επιτρέψουν τη δημιουργία εμπιστοσύνης. Αν όμως τεθεί, π.χ., θέμα ευρωομολόγων, αυτό δεν θα μου επιτρέψει να συνομιλήσω με τη Γερμανία για το χρέος» εξήγησε.

Ωστόσο ο γάλλος πρόεδρος υπήρξε σαφής σε σχέση με όσα ορισμένοι υπόσχονται για την επομένη της 18ης Αυγούστου 2018, όταν ολοκληρώνεται το τρίτο μνημόνιο. «Είναι πολύ νωρίς να πούμε τι θα συμβεί μετά το τέλος του τρέχοντος προγράμματος. Δεν θα πρέπει να αποκλείσουμε μια προληπτική γραμμή χρηματοδότησης» σημείωσε ο κ. Μακρόν αναφερόμενος στο ενδεχόμενο να παρασχεθεί στην Ελλάδα μια γραμμή ECCL από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM). «Θα είναι κρίσιμες οι συνθήκες που θα επικρατούν τότε στην αγορά» διευκρίνισε, αναφερόμενος προφανώς στα χρήματα που θα μπορεί να συγκεντρώσει η Ελλάδα από τις εξόδους στις αγορές ομολόγων.

Η διήμερη επίσκεψη Μακρόν στην Αθήνα, μετά της συζύγου του Μπριζίτ Μακρόν, θα πρέπει να χαρακτηριστεί επιτυχημένη –από πολλές απόψεις. Είναι σαφές ότι έγιναν και εκτενείς συζητήσεις στο επιχειρηματικό πεδίο, καθώς ο γάλλος πρόεδρος συνοδευόταν από σημαντικό αριθμό επιχειρηματιών, όχι μόνο επικεφαλής μεγάλων εταιρειών, αλλά και μικρομεσαίων, καθώς και startups. Η Γαλλία εκτιμά ότι η Ελλάδα προσφέρει πρόσφορο έδαφος για επενδύσεις, τη στιγμή μάλιστα που ο κ. Μακρόν έχει θέσει ψηλά στην ατζέντα του την ανάδειξη της γαλλικής και της ευρωπαϊκής επιχειρηματικότητας καθώς και γάλλων και ευρωπαίων «πρωταθλητών». Τούτο δε καθώς διαβλέπει έναν δρόμο μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Κίνας, σε ένα είδος καλώς νοουμένου «ευρωεθνικισμού», στο πλαίσιο του οποίου ορισμένοι κρίσιμοι στρατηγικοί τομείς όπως η άμυνα ή η υψηλή τεχνολογία θα πρέπει να προστατευθούν από μεγάλους τρίτους παίκτες στη διεθνή σκακιέρα. Οπως παραδέχθηκε πάντως, «δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε τους Ελληνες που στράφηκαν στην Κίνα για επενδύσεις». Και τούτο από τη στιγμή που απείχαν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, ως ένα σημείο φυσικά, από το πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων.

Για την ελληνική κυβέρνηση, ίσως η σημαντικότερη εξέλιξη στο επενδυτικό μέτωπο να είναι το μνημόνιο συνεργασίας που υπέγραψε ο υπουργός Οικονομίας Δημήτρης Παπαδημητρίου με τη γαλλική τράπεζα ΒΡΙ για την παροχή τεχνογνωσίας με σκοπό τη δημιουργία ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας. Η ΒΡΙ (Banque Publique d’Investissement) είναι η ομώνυμη γαλλική αναπτυξιακή τράπεζα, η οποία πέραν της ειδικότερης τεχνογνωσίας που έχει για τη χρηματοδότηση μικρομεσαίων επιχειρήσεων ενδέχεται να συμβάλει και στο κεφάλαιο μιας ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας. Υπενθυμίζεται ότι στο πρόσφατο παρελθόν ήταν η γερμανική KfW που ήθελε να συνδράμει το άλλοτε Ινστιτούτο για την ανάπτυξη.

Ο γαλλικός ενεργειακός κολοσσός Total έχει μεγάλα σχέδια για τις έρευνες υδρογονανθράκων τόσο στη Δυτική Ελλάδα (Ιόνιο) όσο και στην Κρήτη (σε συνεργασία με την ExxonMobil). Ωστόσο, οι εκπρόσωποι της γαλλικής εταιρείας φέρονται να επισήμαναν στον έλληνα πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα ότι πρέπει να παύσουν οι γραφειοκρατικές καθυστερήσεις διότι χάνεται πολύτιμος χρόνος. Εφεραν δε ως παράδειγμα τις καθυστερήσεις με το Οικόπεδο 2 κοντά στην Κέρκυρα. Σε ό,τι αφορά το ενδιαφέρον της Suez για τις ΕΥΔΑΠ και, κυρίως, ΕΥΑΘ, η γαλλική εταιρεία θα επιθυμούσε την απόκτηση ενός σημαντικού ποσοστού (ορισμένες πηγές έκαναν λόγο ως και για 20%) μαζί με το μάνατζμεντ. Δεν πρόκειται όμως για εύκολη υπόθεση, διότι η κυβέρνηση θα πρέπει να υπερβεί σημαντικές αντιρρήσεις από τον κομματικό πυρήνα του ΣΥΡΙΖΑ.

Επιπλέον, η Γαλλία έχει μεγάλο ενδιαφέρον για τον τομέα των μεταφορών (π.χ. συστήματα πλοήγησης, ενώ η Alstom φέρεται να έχει στοχεύσει στον εκσυγχρονισμό του στόλου των βαγονιών του μετρό της Αθήνας), ενώ κυβερνητικές πηγές μιλούσαν για εξελίξεις προσεχώς στη συνεργασία στον τομέα των νεοφυών επιχειρήσεων. Στον πυρήνα μιας τέτοιας συνεργασίας πιθανότατα θα βρίσκεται η Station F, η εταιρεία που έχει δημιουργήσει το μεγαλύτερο campus νεοφυών επιχειρήσεων στον κόσμο (hyperclusters). Δεν υπάρχει επίσης αμφιβολία ότι η γαλλική αμυντική βιομηχανία κοιτάζει προς την Ελλάδα, στο πλαίσιο των εξελίξεων στον τομέα της ευρωπαϊκής άμυνας. Υπάρχουν προγράμματα που ενδιαφέρουν τις γαλλικές εταιρείες (π.χ. ο εκσυγχρονισμός των αεροσκαφών Mirage ή το πρόγραμμα ναυπήγησης νέων φρεγατών από το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό), ενώ το ζήτημα της συνεργασίας με ελληνικές αμυντικές βιομηχανίες μοιάζει πιο δύσκολο.

Εντυπωσιάζει πάντως το πάθος με το οποίο ομιλεί ο κ. Μακρόν για την Ευρώπη και το μέλλον της. Σε μια αποστροφή του λόγου κατά τη συνομιλία του με τους δημοσιογράφους τόνισε ότι «η Ευρώπη είναι μια ιστορία αγάπης που την έχουμε αφήσει στους συμβολαιογράφους». Ξεκάθαρα, ο γάλλος πρόεδρος θέλει μια επιστροφή της πολιτικής στη χάραξη στρατηγικής για την Ευρώπη του μέλλοντος και στον περιορισμό του τεχνοκρατικού λόγου.

«Η Ευρώπη θέλει πάρα πολλή δουλειά, θέλει φιλοδοξία και έμπνευση» τόνισε πολύ χαρακτηριστικά, επιμένοντας στη φράση που έχει αναδείξει ήδη από την προεκλογική του εκστρατεία για μια «κυρίαρχη Ευρώπη».

Θα χρειαστεί φυσικά να ξεπεραστούν και ταμπού, να γίνουν μεταρρυθμίσεις. Ο ίδιος έδειξε αποφασισμένος να προχωρήσει χωρίς φόβο στη μεταρρύθμιση της εργασιακής νομοθεσίας στη Γαλλία και σε αυτό που ο ίδιος χαρακτηρίζει «υπεύθυνη ανάπτυξη».

Γνωρίζει ότι θα υπάρξουν αντιδράσεις και διαδηλώσεις, αλλά αν δεν προχωρήσει στις μεταρρυθμίσεις, τότε η Ακροδεξιά και η άκρα Αριστερά, που διακρίνονται για τον ευρωσκεπτικισμό ή ακόμα και τον αντιευρωπαϊσμό τους, θα βγουν νικήτριες. Κοιτάζοντας μπροστά στις ευρωεκλογές του 2019, ο ίδιος πρόσθεσε ότι θα είναι «μια πολιτική μάχη μεταξύ προόδου και συντήρησης. Ουσιαστικά, θα κληθούμε να πούμε Ναι ή Οχι στην Ευρώπη».

Δύο θα είναι οι τομείς στους οποίους θα δοθεί αυτή η πολιτική μάχη. Ο πρώτος είναι η μεταρρύθμιση της ευρωζώνης. Ο δεύτερος, η άμυνα και η ασφάλεια. Και αν η ευρωζώνη είναι το πεδίο στο οποίο υπερτερεί η Γερμανία, η Γαλλία εκτιμά ότι μπορεί να αναλάβει περισσότερες πρωτοβουλίες στο δεύτερο –προφανώς μετά την αποχώρηση της Βρετανίας. Ο κ. Μακρόν τόνισε επανειλημμένως ότι έχει σημασία η μέθοδος με την οποία θα προχωρήσει η Ευρώπη. «Δεν μπορούμε να συρρικνώνουμε την Ευρώπη σε τεχνικές συζητήσεις» εξήγησε, λέγοντας εμμέσως ότι και η διακυβερνητική μέθοδος που επελέγη έχει φθάσει στα όριά της.

Σε ό,τι αφορά την ευρωζώνη, ο κ. Μακρόν φέρεται να διαφωνεί με την άποψη του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ότι ο ESM πρέπει κατά κάποιον τρόπο να είναι το φόρουμ στο οποίο θα αναφέρεται ένας ευρωπαίος υπουργός Οικονομικών. Ο γάλλος πρόεδρος δεν έχει αντίρρηση στη μετατροπή του ESM σε ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, αλλά αυτό σημαίνει ότι θα χρησιμοποιείται σε περιόδους κρίσης. «Δεν θα αντικαταστήσει τον προϋπολογισμό της ευρωζώνης στον οποίο έχω αναφερθεί» σημείωσε. Οσο για την ευρωπαϊκή άμυνα, απαντώντας στο «Βήμα» είπε ότι πρέπει να αξιοποιηθεί άμεσα το εργαλείο της μόνιμης διαρθρωμένης συνεργασίας που επιτρέπει σε ομάδες χωρών οι οποίες μπορούν και θέλουν να προχωρήσουν ταχύτερα. «Ελπίζω η Ελλάδα να είναι σε αυτές» σημείωσε, άλλωστε «βρίσκεται στην προμετωπίδα της Ευρώπης και πρέπει να προστατευθεί». Και βέβαια, ο τομέας της αμυντικής βιομηχανίας βρίσκεται πολύ ψηλά στην ατζέντα. «Απαιτείται συντονισμός στα εξοπλιστικά προγράμματα για να είμαστε ανταγωνιστικοί έναντι των Αμερικανών».