Όταν οι μαθητές της Θεωρητικής Κατεύθυνσης προετοιμάζονται για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις στο μάθημα της ιστορίας, μαθαίνουν ότι οι επιπτώσεις από την έλευση στην Ελλάδα, το 1932, της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 1929, υπήρξαν δύο ειδών: α) οικονομικές β) πολιτικές.

Οι οικονομικές. «Την άνοιξη του 1932…η κυβέρνηση δεν μπόρεσε να αποφύγει την αναστολή της μετατρεψιμότητας του εθνικού νομίσματος, καθώς και την αναστολή εξυπηρέτησης των εξωτερικών δανείων. Έτσι εγκαινιάστηκε μια περίοδος ισχυρού κρατικού παρεμβατισμού, με σκοπό την αυτάρκεια της χώρας. Η Ελλάδα μπήκε με τη σειρά της στο χώρο της κλειστής οικονομίας…».

Οι πολιτικές. «Οι πιο σημαντικές επιπτώσεις, όμως, αυτών των εξελίξεων βρίσκονταν στο πολιτικό πεδίο. Τα ισχυρά συγκεντρωτικά κράτη που αναδείχθηκαν μέσα απ’ αυτές τις διαδικασίες, προκαλούσαν την ανάδειξη και την κυριαρχία ολοκληρωτικών κινημάτων και καθεστώτων σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη. Καθώς προχωρούσε η δεκαετία της κρίσης, η δεκαετία του 1930, ολοένα και περισσότερα κράτη αποκτούσαν δικτατορικά ή φασιστικά καθεστώτα. Η Ελλάδα δεν ξέφυγε από το γενικό κανόνα. Στις 4 Αυγούστου του 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς, με την ανοχή του παλατιού, προχώρησε στην κατάλυση του κοινοβουλευτικού καθεστώτος και στην επιβολή δικτατορίας».

Μια άλλη, επίσης στοιχειώδης, ιστορική νομοτέλεια, την οποία διδάσκονται οι μαθητές ήδη από τη Β΄ Λυκείου, είναι ότι ο φιλελευθερισμός έχει δύο σκέλη, ως οικονομικός και ως πολιτικός φιλελευθερισμός• και τα σκέλη αυτά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Κοινό δομικό χαρακτηριστικό, το οποίο τα συνδέει είναι η αυτορρύθμιση, η ύπαρξη δηλ. και λειτουργία ενός εγγενούς αυτοματισμού, ο οποίος διασφαλίζει τη λειτουργία τους: η λήψη των αποφάσεων προκύπτει από μόνο το συσχετισμό δυνάμεων μέσα στο κοινοβούλιο, ο καθορισμός των τιμών προκύπτει από μόνη τη σχέση μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Ελεύθερη οικονομία και κοινοβουλευτική δημοκρατία είναι δομές αλληλένδετες: δε μπορεί να υπάρξει κοινοβουλευτισμός χωρίς τον οικονομικό φιλελευθερισμό και δε μπορεί ενώ έχουμε κάποιον άλλο τρόπο παραγωγής να έχουμε ταυτόχρονα αστική δημοκρατία.

Αυτό όμως που ξέρουν ακόμη και οι μαθητές του Λυκείου δεν το έχει αντιληφθεί η κοινωνία, η οποία ελπίζει ότι βγαίνοντας από το ευρώ και τη νομισματική ένωση θα περιέλθουμε σε μια μακάρια και ανώδυνη αυτάρκεια, σαν αυτήν στην οποία ζούσαν, φτωχικά μεν αλλά περήφανα, οι πατέρες μας…

Αγνοεί ότι η τότε Ελλάδα, όσο φτωχιά και αναπτυσσόμενη να ήταν, λειτουργούσε σε περιβάλλον ελεύθερης αγοράς. Αντίθετα, η δική μας άρνηση των αγορών θα είναι δίχως δυνατότητα επιστροφής. Έτσι, θα μπούμε σε καθεστώς κλειστής οικονομίας. Και καθεστώς κλειστής οικονομίας, όπως είδαμε, σημαίνει:

α) Κατάλυση της φιλελεύθερης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και εγκαθίδρυση ολοκληρωτικού καθεστώτος και μονοκομματικού κράτους.

β) Πόλεμο ή ενδεχόμενο πολέμου, καθώς το κράτος που δε μπορεί να αυξήσει τον πλούτο του μέσα από την επιδίωξη θετικού ισοζυγίου πληρωμών, το κράτος δηλ. που δε λειτουργεί σε καθεστώς ελεύθερης οικονομίας και ανταλλαγών, δεν έχει άλλο τρόπο να ενισχυθεί παρά μόνον αναζητώντας, αν και όταν μπορεί, «ζωτικό χώρο».
Καμιά φορά νιώθει κανείς ότι ήδη έχουμε ένα τέτοιο κράτος.

Επιπλέον, ένα κράτος ανάλγητο, που αντί να προστατεύει, δε διστάζει να κρατά ομήρους, ζωσμένους με εκρηκτικά, όσους Έλληνες δεν είχαν τη φιλάργυρη διάθεση ή την απλή πρόνοια να αποσύρουν τις καταθέσεις τους από τις τράπεζες και να τους χρησιμοποιεί ως ανθρώπινη ασπίδα για να «απειλήσει» τους δανειστές, μετακυλώντας στους ανθρώπους αυτούς ολόκληρο τον πολιτικό εκβιασμό, από ανάγκη του κυβερνώντος κόμματος να κρατηθεί στην εξουσία.

Και ένα κυβερνόν κόμμα το οποίο κατά βάθος ελπίζει, πίσω από τις πλάτες των πολιτών, εκμεταλλευόμενο δηλ. τις κοινοβουλευτικές διαδικασίες της αστικής δημοκρατίας και κλείνοντας λίγο λίγο τα οικονομικά άρα/και πολιτικά σύνορα, να μετασχηματίσει το κράτος αυτό και να εγκαταστήσει σταδιακά και με λαθραίο τρόπο έναν άλλο τύπο καθεστώτος, τον οποίο δεν γνωρίζει ούτε το ίδιο, τόσο στην οικονομική όσο και στην πολιτική του μορφή.

Ο Λάζαρος Κυριακίδης είναι φιλόλογος