– Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στη Βραζιλία και στην Αργεντινή;
– Μια μέρα.
Αυτό το ανέκδοτο ακούγεται στο Ρίο ντε Τζανέιρο αφότου η Αργεντινή ακολούθησε με 24 ώρες διαφορά το άλλο φαβορί, τη Βραζιλία, στην έξοδο από το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου.
Ηρθε η ώρα για εξομολογήσεις: έχω γίνει οπαδός των Γερμανών, αν και δεν το περίμενα. Οι Γερμανοί έχουν παίξει την καλύτερη μπάλα εδώ- όχι μόνο όταν συνέθλιψαν την Αργεντινή με 4-0.
Οταν περνάς πολύ καιρό στα πεδία των μαχών, όπου οι άνθρωποι δεν αλλάζουν, όπου τρέφουν διαρκώς ένα παράπονο και κάνουν φετίχ τις διαφορές με τους εχθρούς, μαθαίνεις να εκτιμάς όσους αλλάζουν και ξεπερνούν το αιματοβαμμένο παρελθόν. Αγαπώ τη Γερμανία γιατί άλλαξε με τον δικό της τρόπο, έντιμα.
Την αγαπώ επειδή έγινε παράγων σταθερότητας και όχι τραμπούκος της Ευρώπης. Την αγαπώ επειδή αντιμετώπισε το παρελθόν αντί να υποταχθεί σε αυτό. Αγαπώ τη «μεσογειακή» σχολή του ποδοσφαίρου της Στουτγάρδης όπου το τουρκικό ταλέντο συναντάει τη γερμανική πειθαρχία.
Φεύγοντας τώρα, λίγες ημέρες πριν από τον μεγάλο τελικό, από τη Νότια Αφρική, σκέφτομαι την αδιόρθωτη δίψα μας για το χειρότερο. Οσοι έμειναν μακριά από φόβο, έχασαν ένα γεγονός που προκαλεί ελπίδα και ανάταση- και όχι μόνο από την παρουσία της Γερμανίας.
Τα στάδια ήταν έτοιμα, τα αεροδρόμια, οι δρόμοι, όλα λειτούργησαν σωστά. Ηταν μια ανάπαυλα στη βία. Οι Νοτιοαφρικανοί έγιναν ένα απαντώντας στην ερώτηση που μου έκανε ένας τραπεζίτης: «Μπορούμε να κατοικήσουμε μόνιμα σε αυτό τον χώρο της συμφιλίωσης και όχι απλώς να τον επισκεπτόμαστε;».
Δεν ξέρω. Ξέρω μόνο ότι τα αντιδραστικά στοιχεία παρέβλεψαν το νοτιοαφρικανικό πνεύμα που είναι υπεράνω φυλών. Ξέρω ακόμη ότι είμαστε πολύ καλύτεροι όταν γράφουμε για τις συγκρούσεις παρά για την ενότητα, όταν γράφουμε για τα σύνορα παρά για την κατάργησή τους στο Facebook.
Μήπως έχουμε κολλήσει στο να αντιμετωπίζουμε τον κόσμο με συμβατικούς τρόπους, βλέποντας συγκεκριμένες δομές (όπως τα κράτη) που είναι τόσο απαρχαιωμένες όσο η πρώτη μου γραφομηχανή; Τα δίκτυα ξεπερνούν τα έθνη που έχουν μείνει πίσω, όπως οι μακρυμάλληδες αργεντινοί που κυνηγούσαν τις άπιαστες σκιές των Γερμανών. Τα δίκτυα δίνουν ελπίδα. Βρίσκονται εκεί που οι ερχόμενες γενιές ζουν και αγαπούν.
Οι Αμερικανοί είναι οι πιο δημιουργικοί εφευρέτες αυτών των δικτύων, αλλά και εκείνοι που αντιστέκονται πιο πεισματικά στη δύναμή τους να γκρεμίζουν σύνορα. Εδώ βρίσκεται η αιτία για πολλές παγκόσμιες εντάσεις.
Συνάντησα τυχαία στη Νότια Αφρική τον Μπασέλ Νάσερ, έναν λιβανέζο σιίτη, γεννημένο στη Σιέρα Λεόνε, έμπορο διαμαντιών και κληρονόμο μια μεγάλης παράδοσης αράβων εμπόρων σε όλη την Αφρική. Οι καλύτεροί τους φίλοι είναι οι εβραίοι της Νέας Υόρκης («Μου είναι πολύ πιο εύκολες οι συναλλαγές με τους Ισραηλινούς παρά με τους Ευρωπαίους, έχουμε τα ίδια γούστα», μου είπε). Τις χειρότερες εμπειρίες τις έχουν από τις αραβικές σουνιτικές χώρες όπου οι σιίτες βρίσκονται στο στόχαστρο.
Ο Νάσερ πήγε στο γήπεδο στο Σοβέτο, άρπαξε μια λιβανέζικη σημαία, συνάντησε κάποιους Ισραηλινούς με μια ισραηλινή και κάποιος τους έβγαλε φωτογραφία τυλιγμένους με τις δύο σημαίες. «Πιστεύεις ότι θα έρθει κάποια ημέρα η ειρήνη;» με ρώτησε.
Σύμφωνα με τις ενδείξεις, όχι. Η Μέση Ανατολή θα επιμένει ότι η αλλαγή είναι αδύνατη, και ενώ η ίδια αποτελεί το απόλυτο συνονθύλευμα των λαών, φαίνεται ότι είναι ανίκανη να αλλάξει το παιχνίδι της. Αλλά από την άλλη πλευρά, όταν βρίσκεσαι στη Νότια Αφρική, δεν μπορείς να υποστηρίξεις ότι είναι αδύνατη η συμφιλίωση με τις πληγές της Ιστορίας.
Πιστεύω ότι η βασική διαφορά είναι η θυματοποίηση. Οι μαύροι εδώ δεν υπέκυψαν ποτέ τελειωτικά στην παραλυτική, οπισθοδρομική κουλτούρα του θύματος, που είναι το πιο διαβρωτικό στοιχείο στη Μέση Ανατολή.
Οι μαύροι έχασαν έναν πόλεμο, έζησαν για να πολεμήσουν μια άλλη μέρα, αντιστάθηκαν και υπερίσχυσαν. «Οταν θεωρείς τον εαυτό σου θύμα είναι πιο εύκολο να μισήσεις· και η συντριπτική πλειονότητα εδώ πέρα δεν βλέπει τον εαυτό της σαν θύμα» μου είπε ο Μελέτσι Μπέκι, ένας επιχειρηματίας.
Φυσικά, όπως παρατήρησε ο Νέλσον Μαντέλα, «δεν υπάρχει σύντομος δρόμος για τη χώρα των ονείρων μας». Αλλά η Νότια Αφρική έκανε το πρώτο, το πιο δύσκολο βήμα, και δεν έχει χάσει τον δρόμο της. Είναι αυτό το βήμα που αρνούνται να κάνουν οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι.
Πριν από το τελευταίο παιχνίδι της Νότιας Αφρικής, εκατοντάδες μαύροι χόρευαν. Χαμογελούσαν. Χαιρετούσαν. Ηταν χαρούμενοι. Δεν είχαν κανέναν λόγο να είναι. Ή τουλάχιστον έτσι θα μας έλεγαν τα στατιστικά δεδομένα για τη ζωή τους. Αυτό είναι το πρώτο μαγικό Παγκόσμιο Κύπελλο.
Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στον πόλεμο και στην ειρήνη; Μια μέρα.
