Λίγο πριν από τα Χριστούγεννα η κυβέρνηση της Σερβίας υπέβαλε επισήμως αίτημα για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ). Μερικές ημέρες αργότερα καταργήθηκε η θεώρηση του διαβατηρίου (βίζα) για τους πολίτες της Σερβίας, του Μαυροβουνίου και της πΓΔΜ. Οι τρεις χώρες υποδέχθηκαν με αγαλλίαση αυτό το πολύ σημαντικό βήμα, καθώς αυξήθηκαν ταυτόχρονα οι προσδοκίες τους για ένταξη στην ΕΕ. Αντιθέτως, οι αντιδράσεις των Ευρωπαίων ήταν από χλιαρές ως ανύπαρκτες.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες, εξαντλημένοι από τις απογοητευτικές διαπραγματεύσεις της Κοπεγχάγης για το περιβάλλον, δείχνουν να μην έχουν διάθεση να ανοιχτούν σε νέες συζητήσεις περί διεύρυνσης. Ακόμη περισσότερο είναι βαθιά πεπεισμένοι ότι με αυτό το πολιτικό κλίμα που επικρατεί σήμερα στις 27 χώρες-μέλη δεν έχουν τίποτε να κερδίσουν ανοίγοντας διάλογο για το θέμα.
Ετσι όμως η υπόθεση της Ευρώπης βυθίζεται στο σκοτάδι. Αυτό είναι τραγικό, διότι χάνεται μια σειρά μοναδικών και ιστορικών ευκαιριών. Το αίτημα της Σερβίας για προσχώρηση στην ΕΕ είναι μια τέτοια ευκαιρία.
Η ένταξη της Σερβίας στη μεταεθνικιστική τάξη πραγμάτων της ευρύτερης περιοχής παραμένει κεντρικό ζήτημα της ευρωπαϊκής στρατηγικής. Η στρατηγική αυτή στηρίχθηκε από την εποχή της στρατιωτικής επέμβασης της Δύσης στη Βοσνία στην απαίτηση για ένα ενιαίο σύστημα ασφαλείας για ολόκληρη τη μεταψυχροπολεμική Ευρώπη. Κάτι που μπορεί να υπάρξει μόνο με τη διατήρηση της ασφάλειας και της ειρήνης.
Αυτό σημαίνει ότι και τα Βαλκάνια θα πρέπει αρχικά να ενταχθούν και να αφομοιωθούν στη συνέχεια στις ευρωατλαντικές δομές, το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, διότι μόνο μια νέα ευρωπαϊκή τάξη μπορεί να ξεπεράσει τις επαναλαμβανόμενες τραγωδίες της περιοχής και να προσφέρει εγγύηση διαρκούς ασφάλειας. Ο ρόλος της Σερβίας είναι κεντρικός, αν όχι ηγετικός, στη διαμόρφωση αυτής της νέας τάξης. Διότι η ευρωπαϊκή πορεία της Σερβίας θα αποτελέσει ταυτόχρονα το έναυσμα για την επίλυση των κυριότερων βαλκανικών προβλημάτων τα οποία παραμένουν άλυτα στις μέρες μας: η κατάσταση στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, στο Κοσσυφοπέδιο και η σύλληψη των εγκληματιών πολέμου.
Ωστόσο αν δεν επιλυθεί το ζήτημα των οριστικών συνόρων της η Σερβία δεν έχει καμία προοπτική να γίνει δεκτή στην Ενωση. Οι Ευρωπαίοι έχουν αντίστοιχη εμπειρία από το προηγούμενο της Κύπρου. Δεν θα αφήσουν να εισέλθει ακόμη ένα κράτος το οποίο θα έχει «ανοιχτά» εδαφικά ζητήματα. Στην περίπτωση της Σερβίας το ζήτημα των συνόρων είναι διπλό, καθώς αφορά τόσο το Κοσσυφοπέδιο όσο και τη Σερβική Δημοκρατία (Republika Srpska), τη μία από τις δύο πολιτικές οντότητες της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης- αν και με πιο έμμεσο τρόπο στη δεύτερη περίπτωση.
Επίσης η Σερβία θα πρέπει να προσαγάγει ενώπιον του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου της Χάγης για εγκλήματα πολέμου τον Ράτκο Μλάντιτς, τον στρατηγό ο οποίος ηγήθηκε των σερβοβοσνιακών στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του πολέμου της πρώην Γιουγκοσλαβίας, ή να αποδείξει ότι είναι νεκρός ή ότι βρίσκεται εκτός των συνόρων της. Ο Μλάντιτς, ο οποίος διά των στρατευμάτων του προέβη σε θηριωδίες στη Βοσνία- μια εκ των οποίων η σφαγήχιλιάδων μουσουλμάνων αμάχων της Σρεμπρένιτσα το 1995- είναι ο βασικότερος ύποπτος για εγκλήματα πολέμου που παραμένει ασύλληπτος μετά την προσαγωγή του πρώην σερβοβόσνιου προέδρου Ράντοβαν Κάρατζιτς στο ίδιο δικαστήριο το 2008.
Παρ΄ όλα αυτά, το αίτημα της Σερβίας για ένταξη στην ΕΕ έχει τεράστια σημασία διότι μπορεί να αποτελέσει εχέγγυο ασφαλούς και σταθερής αναδιοργάνωσης των Βαλκανίων. Από την άλλη πλευρά, είναι βέβαιον ότι ο δρόμος για την ένταξη θα είναι μακρός και δύσβατος. Αν όμως και οι δύο πλευρές βαδίσουν σε αυτόν με αποφασιστικότητα και ειλικρίνεια, τότε θα αλλάξει προς το καλύτερο όλη η περιοχή.
Η Ευρώπη έχει μόνο οφέλη να αποκομίσει από τη συνέχιση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Σερβία. Η είσοδος της χώρας στην ΕΕ θα προσφέρει διαρκή σταθερότητα στα Βαλκάνια και- σε μια περίοδο όπου η Ευρώπη γίνεται όλο και πιο διστακτική ως προς την ανάληψη στρατιωτικών αποστολώνεπιπλέον την προοπτική απεμπλοκής των δυνάμεων του ΝΑΤΟ από το Κοσσυφοπέδιο.
Αυτό βέβαια προϋποθέτει ότι οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών θα αναλάβουν τις πολιτικές ευθύνες τους και, αντί να υποθάλπουν το διογκούμενο αίσθημα «κόπωσης» με το οποίο αντιμετωπίζεται η προοπτική της διεύρυνσης, θα προβούν σε αποφασιστικές κινήσεις για να το απαλείψουν.
Ενδεχομένως οι Ευρωπαίοι να είναι πολύ κουρασμένοι και διχασμένοι για να αναλάβουν καθοριστικό ρόλο στη διεθνή πολιτική σκηνή. Ωστόσο η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν μπορεί να μην ενδιαφερθεί για την τάξη στους άμεσους γείτονές της ή να νομίζει ότι άλλοι θα επιλύσουν αυτά τα προβλήματα για λογαριασμό της. Τα Βαλκάνια είναι τμήμα της Ευρώπης. Το αίτημα της Σερβίας για ένταξη στην ΕΕ προσφέρει μια ιστορική ευκαιρία την οποία οφείλουμε να εκμεταλλευθούμε.
©Τhe Ρroject Syndicate/ Ιnstitute of Ηuman Sciences, 2009
