Από τους ισχυρότερους πνευματικούς δεσμούς που υπάρχουν, ο δεσμός δασκάλου – μαθητή χρειάζεται την προστασία των ορίων του και υπεύθυνος γι’ αυτήν είναι ο δάσκαλος. Στις μέρες μας μια συνηθισμένη καταστρατήγηση προέρχεται από τους δασκάλους οι οποίοι, καλοπροαίρετα, μετατοπίζουν το θεσμικό τους ρόλο συνάπτοντας τη συμπεριφορά τους σε ελκυστικά πρότυπα – υποκατάστατα: του δασκάλου – γονιού, του δασκάλου – φίλου, του δασκάλου – διασκεδαστή.
Το έργο όμως του δασκάλου δεν μπορεί να επαφίεται στην αντικατάσταση αποκρουστικών στερεοτύπων του παρελθόντος με ελκυστικά, επειδή αυτά μπορούν να εξασφαλίσουν μια καλύτερη προσωπική επικοινωνία.
Φίλος σημαίνει πριν απ’ όλα σχέσεις «συνενοχής» και συμπάθειας ανάμεσα σε ανθρώπους χωρίς μεγάλη ηλικιακή διαφορά. Η συνενοχή συνίσταται στη μυθοποίηση από τον καθένα ξεχωριστά των κοινών βιωμάτων που ο δημόσιος χώρος εκτρέφει: πηγαίναμε σχολείο την εποχή που τα σχολεία ήταν έτσι, ακούγαμε στα πάρτι αυτές τις μουσικές, στο ραδιόφωνο εκείνες, ήμασταν οργανωμένοι στην τάδε νεολαία (ή στους προσκόπους) κ.ο.κ. Ολα αυτά δημιουργούν τις λεγόμενες ισότιμες σχέσεις, ελεύθερες από τους φραγμούς που ορθώνει η μεγάλη διαφορά ηλικίας ή κοινωνικού περιβάλλοντος. Και σ’ αυτήν όμως την περίπτωση ο δάσκαλος δεν μπορεί να κάνει αποτελεσματικά τη δουλειά του παρά μόνον έξω από τους νερόλακκους της τακιμιάς. Τέλος, το να κάνεις αστειάκια και να λες ανέκδοτα στην τάξη καθόλου δεν αποδεικνύει ότι έχεις χιούμορ. Η καλύτερη απόδειξη ότι διαθέτεις χιούμορ είναι το πώς χειρίζεσαι μια δύσκολη κατάσταση (τέτοιες δημιουργούνται πολλές) και ποια εικόνα σου προβάλλει μέσα από τον χειρισμό της.
Ο δάσκαλος, λοιπόν, δεν είναι ούτε γονιός, ούτε φίλος, ούτε διασκεδαστής. Ο δάσκαλος είναι πνευματικός ταγός, ανιχνευτής του δυναμικού που υπάρχει μέσα σε κάθε άνθρωπο και οδηγός των συστατικών του στην επιφάνεια του συνειδητού.
Αλλά ή θα είναι ταγός, άξιος του ονόματος, ή απεργός – και τα δυο μαζί δεν γίνεται. Οι κινητοποιήσεις ορισμένων πανεπιστημιακών που μόνη ορατή συνέπεια έχουν την απώλεια του εξαμήνου για τους φοιτητές, είναι μιας άλλης τάξεως καταστρατήγηση του θεσμικού τους ρόλου από τις καλοπροαίρετες, έστω και εσφαλμένες που αναφέρθηκαν. Δεν μπαίνω στην ουσία των ζητημάτων που απασχολούν όλους τους πανεπιστημιακούς, ούτε στους εναλλακτικούς τρόπους που ασφαλώς υπάρχουν για να τελεσφορήσουν οι διεκδικήσεις του ακαδημαϊκού εργαζόμενου. Ποια θέση, όμως, μπορεί να έχουν στο σύνδεσμο του δασκάλου με τον μαθητή τα συνταξιοδοτικά και τα μισθολογικά; Πώς μπορεί να διεκδικούν από τρίτον (την κυβέρνηση) την ικανοποίησή τους προκαλώντας βλάβη, έστω και τη «στιγμιαία» της απώλειας ενός εξαμήνου, στους άμεσα και διαρκώς συμβαλλόμενους, συγχρωτιζόμενους, συστεγαζόμενους (κατά περίπτωση και συσταυλιζόμενους) με τους ίδιους; να προκαλούν βλάβη εκείνοι που υποτίθεται ότι ενσαρκώνουν πρότυπα ελεύθερης συνείδησης, δράσης και της ευθύνης που αυτά τα δύο συνεπάγονται;
Τι ιδέα σχηματίζεται στο μυαλό των φοιτητών για τον δάσκαλό τους ο οποίος διδάσκει την ελευθερία συνείδησης και γνώμης ως κύριο έρεισμα ενός δικαιωμένου βίου και την ίδια στιγμή μετέρχεται το αποκρουστικό στρατήγημα της «αποχής από τα διδακτικά καθήκοντα» για να μην αφαιρεθεί ούτε δραχμή από το μισθό του όσο απεργεί; Τι ιδέα σχηματίζεται στο μυαλό του τελειόφοιτου ο οποίος θα έπαιρνε το πτυχίο του στο τέλος Ιουνίου, ενώ τώρα η οικονομικά αζήμια για τους δασκάλους του «αποχή από τα διδακτικά καθήκοντα» θα αναγκάσει τους γονείς του να συνεχίσουν να πληρώνουν τα νοίκια του για ένα ακόμη τετράμηνο ως τον Οκτώβρη ή του τελειόφοιτου που είχε κανονίσει μεταπτυχιακές σπουδές το φθινόπωρο του 2002 και τώρα πρέπει να τις μεταθέσει για έναν ολόκληρο χρόνο; Είναι ήσυχη η συνείδηση του δασκάλου όταν τις οικονομικές διεκδικήσεις του τις πληρώνει οι φοιτητής; Τουλάχιστον οι ΔΕΗτζήδες, όταν στις κινητοποιήσεις τους κατέβαζαν τον διακόπτη και άφηναν τους πάντες στα κρύα του λουτρού, το έκαναν ως απεργοί, όχι ως πνευματικοί ταγοί.
Ο κ. Αντώνης Κωτίδης είναι αναπληρωτής καθηγητής στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
